Choroby zakaźne wieku dziecięcego groźne dla dorosłych!

Choroby zakaźne wieku dziecięcego przytrafiają się niektórym wiele lat później - w dorosłym życiu. Wtedy też najczęściej mają ciężki przebieg i nawet silnego, zdrowego mężczyznę potrafią zwalić z nóg. W Polsce co roku odnotowuje się ok. 400 tys. zachorowań na te schorzenia. Choć w kalendarzu szczepień obowiązkowych znajduje się większość z nich, to jednak zdarza się, że odporność, jaką nabyliśmy dzięki szczepionkom w dzieciństwie, z wiekiem spada. Bywa też, że jeden ze składników wakcyny jest dla danej osoby alergenem, a to wystarcza, by osłabić jej działanie. W grupie ryzyka przede wszystkim jednak znajdują się osoby, które w dzieciństwie ani nie zostały zaszczepione, ani nie przeszły tych chorób.

Odra - objawy 

Od momentu zarażenia do pierwszych objawów zazwyczaj upływa ok. 14 dni. Chory zaraża na 5 dni przed pojawieniem się wysypki i jeszcze 4 dni po wystąpieniu pierwszych wykwitów¹.

Rozpoznanie: ostry ból gardła, nieżyt błony śluzowej nosa, zapalenie spojówek. Charakterystycznym objawem odry są białe grudki pojawiające się na wewnętrznej stronie policzków na wysokości dolnych zębów trzonowych oraz światłowstręt. Dopiero potem stają się widoczne plamiste wykwity, które stopniowo z twarzy przenoszą się na całe ciało. Towarzyszą im suchy kaszel i wysoka gorączka. Po ok. 5 dniach temperatura spada, a wysypka zaczyna się łuszczyć.

Powikłaniem odry są najczęściej zapalenie ucha, płuc lub mięśnia sercowego. Rzadkim i bardzo niebezpiecznym jest stwardniające zapalenie mózgu. Daje ono o sobie znać kilka, a nawet kilkanaście lat po przebyciu choroby. Nieleczone prowadzi do uszkodzenia centralnego układu nerwowego (śmiertelność w tym przypadku wynosi do 20%, a trwałe uszkodzenia neurologiczne występują u ok. 25% chorych).

Dla dorosłych odra może być śmiertelna. W przypadku kobiet w ciąży podnosi ryzyko poronienia (ok. 20% przypadków). Choremu podaje się leki przeciwgorączkowe oraz przeciwkaszlowe.

Ospa wietrzna - przyczyny i objawy

Wywołuje ją wirus Varicela zoster. Ktoś, kto raz przeszedł ospę, nie może już na nią zachorować, choć zdarza się, że w chwilach obniżonej odporności występuje u niego półpasiec. Dzieje się tak, bowiem wirus ospy pozostaje uśpiony w ludzkim organizmie do końca życia. Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Od zarażenia do objawów mija zwykle ok. 2-3 tygodni. Chory zaraża na 2 dni przed wystąpieniem u niego wysypki, a potem aż do przyschnięcia strupków.

Rozpoznanie: początkowymi objawami są podwyższona temperatura i złe samopoczucie. Potem pojawiają się małe, czerwone plamki, które w czasie choroby zmieniają się w grudki, a te w pęcherzyki wypełnione przejrzystym płynem, który mętnieje. Zasychając, zmieniają się w krosty, które stają się strupkami. Wykwity bardzo swędzą i są wszędzie, na całym ciele. Jeżeli zostaną rozdrapane, mogą po sobie zostawić blizny. Pojawia się przejściowa utrata apetytu.

U dorosłych choroba często ma cięższy przebieg niż u dzieci, towarzyszy jej wysoka gorączka, wykwitów jest więcej i zajmują nawet błony śluzowe jamy ustnej oraz okolic intymnych. Częstym powikłaniem jest ospowe zapalenie płuc, które rozwija się od 3. do 5. dnia choroby. Charakteryzuje się ono licznymi rozsianymi drobnymi ogniskami w obu płucach, prowadzącymi do niewydolności oddechowej².

Inne powikłania to: zakażenie zmian na skórze, zapalenie węzłów chłonnych, ucha środkowego lub mózgu. Ospowe zapalenie mózgu dotyka 1-2 osób na 1000 zachorowań na ospę u dorosłych. Ma bardzo ciężki przebieg z zaburzeniami świadomości i drgawkami. Aż w 30% przypadków kończy się śmiercią, a u ok. 15% chorych pozostawia trwałe uszkodzenia neurologiczne, m.in. niedowłady, porażenia nerwów czaszkowych, padaczkę, zaburzenia zachowania czy trudności w zapamiętywaniu³.

Ospa jest niebezpieczna dla kobiet w zaawansowanej ciąży. W okresie do 20. tygodnia ciąży dochodzi zwykle do obumarcia płodu lub jego uszkodzenia pod postacią zespołu ospy wrodzonej⁴. Po tym czasie istnieje ryzyko, że u dziecka we wczesnym okresie życia wystąpi półpasiec. W ramach leczenia w czasie choroby należy podawać leki łagodzące świąd oraz smarować zmiany jednoprocentowym wodnym roztworem gencjany lub pudrem w płynie. Trzeba obniżać gorączkę. Choremu należy często zmieniać pościel i ubrania. Wskazana jest też kąpiel w płynach odkażających z nadmanganianem potasu.

Różyczka - objawy i powikłania 

Przenosi się drogą kropelkową. Od zakażenia do pojawienia się objawów mija ok. 17 dni. Na ok. 7 dni przed wystąpieniem wysypki zaczyna się okres zaraźliwości, który kończy się 3-5 dni po wystąpieniu wysypki. Przebycie choroby wywołuje trwałą odporność na nią.

Rozpoznanie: początkowo symptomy wskazują na przeziębienie. Po kilku dniach na skórze pojawiają się bladoróżowe (stąd nazwa choroby) grudkowate wykwity. Przed upływem doby, począwszy od twarzy, zstępują na całe ciało. U niektórych chorych towarzyszy im ostry świąd. Mogą także wystąpić ból gardła, powiększenie węzłów chłonnych na karku i za uszami, a czasem wysoka temperatura. Po kilku dniach wysypka znika bez śladu.

Choroba u dorosłych zazwyczaj przebiega łagodnie. Na ryzyko zachorowania na różyczkę oraz udział w transmisji zakażeń szczególnie narażeni są mężczyźni urodzeni przed 1995 r. Liczba przypadków potwierdzonych laboratoryjnie w 2009 r. wynosiła 7 586⁵.

U młodych kobiet powikłaniem różyczki bywa zapalenie stawów rąk i kolan. Do innych należy skaza krwotoczna małopłytkowa. Objawia się ona niską liczbą płytek krwi w morfologii i ryzykiem wystąpienia samoistnych krwawień (np. z nosa, dziąseł) i wybroczyn. Na szczęście najczęściej ustępuje samoistnie po kilkunastu dniach. W przypadku kobiet w ciąży różyczka może spowodować bardzo poważne wady rozwojowe u płodu (uszkodzenie słuchu, wzroku, mózgu i serca)⁶.

Różyczka mija sama. Trzeba jedynie obniżać gorączkę i odpoczywać.

Świnka (nagminne zapalenie przyusznic)

Do zakażenia wirusem świnki dochodzi najczęściej zimą i wczesną wiosną. Rozszerza się drogą kropelkową lub przez ślinę, która może znajdować się na pożywieniu albo przedmiotach. Pierwsze objawy występują ok. 18 dni po zakażeniu. Chory zaraża na 2-4 dni przed wystąpieniem objawów i jeszcze przez 7-9 dni po ich ustąpieniu.

Rozpoznanie: wysoka gorączka (40°C), obrzęk ślinianki przyusznej, zwykle po jednej stronie twarzy, któremu towarzyszą trudności w gryzieniu i przełykaniu. Mogą pojawić się osłabienie, bóle głowy i mięśni. Wraz z wiekiem zwiększa się ryzyko poważnych powikłań u mężczyzn. Co trzeci z nich cierpi na zapalenie jednego lub obu jąder. Jego objawy najczęściej pojawiają się pod koniec pierwszego tygodnia świnki - powiększenie i silny ból jądra promieniujący do krocza i lędźwi, zaczerwienienie moszny⁷. W 4% przypadków kończy się to niepłodnością.

U ok. 10% kobiet powikłaniem jest zapalenie jajników. Wirus może zaatakować też ucho środkowe, stawy i trzustkę. Zapalenie trzustki najczęściej pojawia się w późnym okresie choroby - nawet do kilku tygodni po obrzęku ślinianek. Jego symptomy to ostry ból brzucha promieniujący do pleców po stronie lewej, gorączka, nudności oraz wymioty. Rzadziej zdarza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, szczęśliwie o łagodnym przebiegu i bez trwałych uszkodzeń⁸, zapalenia tarczycy, mięśnia sercowego czy nerwu twarzowego oraz głuchota. Przejściowa głuchota może wystąpić do 4% przypadków⁹. Stała głuchota jest zazwyczaj jednostronna i może wystąpić z częstością 1 na 15 tys. do 1 na 20 tys. przypadków¹⁰.

Gdy do zakażenia dojdzie w I trymestrze ciąży, istnieje ryzyko poronień.

Leczenie polega na obniżaniu gorączki. W zapaleniu jądra i zapaleniu stawów podaje się kortykosterydy i niesterydowe leki przeciwzapalne. Chorym należy podawać jedzenie o konsystencji papki, łatwe do przełykania.

Szkarlatyna (płonica) - przyczyny i objawy choroby

Podobnie jak krztusiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię. W tym przypadku - paciorkowca. Ponieważ istnieją 3 typy toksyny bakteryjnej, zakłada się, że na szkarlatynę można zachorować 3 razy. Najprościej zarazić się przez bezpośredni kontakt z chorym, np. przez używanie cudzych ubrań, ręczników, naczyń itp. Okres wylęgania choroby trwa od 2 do 5 dni.

Rozpoznanie: gwałtowne pogorszenie samopoczucia, ból gardła i wysoka gorączka. To wskazuje na anginę, ale w następnej dobie pojawia się wysypka - na zgięciach stawów, pachwinach, tułowiu i pośladkach. Na policzkach utrzymuje się rumień. Początkowo pokryty białym nalotem język staje się malinowy. W kolejnych dniach skóra na dłoniach i stopach zaczyna się łuszczyć. W ciężkim przebiegu może wystąpić powiększenie śledziony i wątroby oraz zaburzenie pracy układu krwionośnego¹¹.

Powikłaniem szkarlatyny bywa zapalenie mięśnia sercowego i wsierdzia, węzłów chłonnych, ucha środkowego oraz nerek i stawów. Najczęstszym spośród nich jest paciorkowcowe zapalenie stawów.

Jeżeli Twój partner zachorował na szkarlatynę, wyparzaj sztućce oraz naczynia, których używa. Przygotuj dla niego ręczniki jednorazowe i na czas choroby wynieś się ze wspólnego łóżka. Gdy płonica minie, wygotuj pościel. Konieczna jest antybiotykoterapia. Najczęściej podaje się penicylinę krystaliczną i cefalosporyny. Jeśli chory jest na nie uczulony, stosuje się makrolidy.

Krztusiec - jakie daje objawy?

Chorobę wywołuje bakteria Bordetella pertussis. Zakażenie następuje drogą kropelkową. Po kontakcie z chorym zaraża się aż 80% osób! Bakterie początkowo atakują błonę śluzową górnych dróg oddechowych, potem przenoszą się do oskrzeli i płuc.

Rozpoznanie: na początku objawy krztuśca przypominają zwykły katar. Stopniowo zaczynają się pojawiać osłabienie, brak apetytu, nawracające napady kaszlu, czasami gorączka czy napady duszności¹². U młodzieży i dorosłych bywa, że jedynym symptomem zakażenia jest powracający suchy kaszel. Stąd też pojawiają się kłopoty z prawidłowym zdiagnozowaniem choroby. Dlatego jeśli podejrzewasz ją u siebie, wykonaj testy serologiczne. Krztusiec, czy też, jak mówiono dawniej, koklusz, to choroba sezonowa i najczęściej występuje od jesieni do wczesnej wiosny.

Nieleczony koklusz może prowadzić do powikłań w postaci zapalenia płuc, oskrzeli, ucha wewnętrznego, ropniaka opłucnej, a także rozedmy płuc. Uszkadza wzrok i słuch oraz tkanki mózgu.

Leczenie polega na podaniu makrolidu (np. erytromycyny, dawercyny, azytromycyny). W przypadku ich nietolerancji można zastosować kotrimoksazol. Jednocześnie warto przyjmować syropy z butamiratem, kodeiną i dekstrometorfanem, które złagodzą kaszel.