Medycyna chińska i niepłodność. Krok 3: zioła

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Lekarze medycyny chińskiej żadnej kobiecie nie odbierają nadziei na macierzyństwo, twierdzą, że każda z nas jest płodna, a problemy z zajściem w ciążę można pokonać dzięki odpowiedniej terapii¹. Od kilku miesięcy razem z Magdą trzymamy się tej myśli i podążamy za wskazówkami specjalisty medycyny chińskiej.

Za nami konsultacje z psychologiem, których celem było wyciszenie u Magdy negatywnych emocji, oraz zabiegi akupunktury mające poprawić ukrwienie narządów rodnych i odblokować meridiany, by energia qi mogła swobodnie krążyć w jej ciele. Gdy stan psychiczny załamanej Magdy poprawił się na tyle, że była w stanie współpracować z lekarzem medycyny chińskiej, przyszła pora na kolejny krok - zmianę diety. Sprawnie przebrnęłyśmy przez zawiłości związane z odczytywaniem etykiet i nauczyłyśmy się wybierać odpowiednie produkty, o czym opowiedziałam w poprzednim numerze naszego magazynu. Gdy lodówka mojej przyjaciółki zapełniła się prawdziwym (czytaj: zdrowym) jedzeniem, okazało się, że wprowadzenie do jadłospisu nawet radykalnych zmian wcale nie jest trudne. Rezygnacja z kilku ulubionych potraw jest przecież niewielkim poświęceniem, zwłaszcza gdy prowadzi do spełnienia największego marzenia.

Magda, szczuplejsza o kilka kilogramów, co było miłym efektem ubocznym zmiany diety, stanęła przed kolejnym wyzwaniem - terapią ziołami. Można by pomyśleć, że to nic trudnego, ale pozory mylą. Według zasad medycyny chińskiej wszystkie elementy terapii należy wdrażać równocześnie, jeśli ma ona przynieść pożądane efekty¹. A to wymaga zaangażowania i konsekwencji, więc nie zawsze jest łatwe. Razem z Magdą zaczęłyśmy poznawać zasady ziołolecznictwa. Naszym nauczycielem został specjalista medycyny chińskiej.

Zioła to leki

Wiele osób traktuje ziołolecznictwo jako terapię jedynie wspomagającą, która jeśli nawet nie pomoże, to na pewno nie zaszkodzi. I to jest podstawowy błąd w rozumowaniu, bowiem zioła są lekami. Natura podarowała nam niezmierzone bogactwo substancji czynnych, które działają na poszczególne układy w naszym ciele i faktycznie leczą choroby. Liście, kwiaty, kłącza, korzenie, owoce - wszystkie elementy roślin kryją w sobie substancje czynne, które możemy wykorzystać. Co więcej, pod każdą szerokością geograficzną znajdziemy rośliny o podobnych właściwościach, jakby przyroda chciała, by ludzie mieli równy dostęp do naturalnych leków na niemal każdą przypadłość.

Zanim zaczęto wytwarzać w laboratoriach pierwsze syntetyczne leki, przez tysiące lat nasi przodkowie byli zdani na ziołolecznictwo. Zamiast do lekarza chodzili do znachorów, którzy przepisywali im właśnie zioła. I były to terapie stosunkowo skuteczne. Wiedzę o tym, jak zioła wpływają na organizm, zdobywano dzięki obserwacji i eksperymentom. Podobnie postępowali przed wiekami lekarze medycyny chińskiej, którzy stworzyli podwaliny dzisiejszej farmakologii, a wiele opracowanych przez nich receptur stosuje się do teraz. Byli niezwykle pracowici: prowadzili badania nad ludzkim ciałem, zgłębiali anatomię i fizjologię, skrupulatnie spisywali swoje obserwacje³.

Wiele roślin uznawanych za lecznicze zostało w ostatnim stuleciu gruntownie przebadanych przez naukowców. W większości przypadków potwierdzili oni przypisywane ziołom działanie, które wiąże się z substancjami obecnymi w poszczególnych częściach rośliny^1,3

Co ciekawe, bardzo często korzystamy z ziołolecznictwa, choć inaczej niż nasi przodkowie - kupujemy w aptece gotowe preparaty. Nie przyrządzamy sami mikstur z ziół, przestaliśmy ufać mądrości medycyny ludowej. A szkoda.

Zioła leczą przyczynę, nie objawy

Substancje czynne zawarte w roślinach mają tę przewagę nad lekami recepturowymi, że usuwają przyczyny choroby, nie tylko jej objawy. Czasami można odnieść wrażenie, że lekarz medycyny naturalnej leczy nie ten organ, co trzeba, ale nie powinno nas to zrażać do terapii¹.

Systemy medyczne Wschodu postrzegają ciało jako nierozerwalną sieć powiązań i zależności, co oznacza, że nie można leczyć jednego organu w oderwaniu od pozostałych¹

Zrozumienie, na jakich zasadach przebiega komunikacja między poszczególnymi narządami i jak bardzo ważne dla naszego zdrowia są występujące między nimi zależności, było dla mnie i mojej przyjaciółki ważną lekcją. Lekarz medycyny chińskiej posłużył się przykładem, który zmienił nasze postrzeganie ludzkiego ciała: co łączy wątrobę i niepłodność kobiety? Okazuje się, że właśnie w wątrobie zachodzą przemiany metaboliczne wielu składników pokarmowych, z których nasz organizm syntetyzuje hormony regulujące płodność kobiety. Z kolei procesy przebiegające w jelitach i jakość obecnej w nich flory bakteryjnej decydują o naszym samopoczucie psychicznym, które ma ogromny wpływ na osie regulacji hormonalnej, niezwykle podatne na negatywne oddziaływanie stresu.

Zły stan psychiczny niekorzystnie wpływa również na krążenie, co zaburza pracę narządów, ponieważ są gorzej zaopatrywane w substancje odżywcze¹. Wyjaśnienie tych zależności pozwoliło Magdzie zrozumieć, że lekarz medycyny chińskiej nie będzie się zajmował wyłącznie jej układem hormonalnym i rozrodczym, ale całym organizmem, czyli zaproponuje jej terapię kompleksową.

W tabletce znajdują się nie tylko zioła

Ziołolecznictwo kieruje nas ku substancjom naturalnie występującym w przyrodzie - tylko takie nasz organizm może przyswoić i odpowiednio na nie zareagować. W preparatach przepisywanych przez lekarzy medycyny zachodniej poza składnikami leczniczymi są obecne związki chemiczne, które negatywnie wpływają na nasz ustrój. Przemysł farmaceutyczny barwi na przykład tabletki, by wyróżniały się spośród innych, co ułatwia pacjentom panowanie nad procesem leczenia. Kto z nas nie ma babci, która pytana o swoje tabletki powie, że rano bierze czerwoną, w południe białą, a wieczorem dwie żółte? Tymczasem sztuczne barwniki uszkadzają wątrobę, zakłócają pracę układu nerwowego i podrażniają przewód pokarmowy⁴.

W lekach znajdują się wypełniacze i polepszacze smaku, środki zbrylające lub zapobiegające zbrylaniu, konserwanty, dodatki utrwalające i wiele innych substancji, które mogą wywoływać negatywne reakcje organizmu. Wiele z tych składników sklasyfikowano jako szkodliwe (np. tiomersal, czyli sól sodowa kwasu etylortęciotiosalicylowego, która zawiera toksyczną rtęć⁵), jednak koncerny farmaceutyczne przekonują, że w małej ilości są one nieszkodliwe - tylko czy na pewno⁴? Skoro pragnąc zajść w ciążę, usuwamy z diety wszystko, co potencjalnie może być dla zdrowia groźne, to w podobny sposób należy podejść do przyjmowanych leków, oczywiście po konsultacji z lekarzem

Obie z Magdą byłyśmy zaskoczone tym, jak wiele niepotrzebnej chemii dostarczałyśmy do organizmu chociażby z tabletkami łagodzącymi ból menstruacyjny! Specjalista medycyny chińskiej zwrócił uwagę także na to, że czasami niepożądane reakcje na leki pojawiają się z wielomiesięcznym opóźnieniem (np. wskutek kumulacji szkodliwych substancji), kiedy już nie jesteśmy w stanie skojarzyć objawów ze stosowanym w przeszłości preparatem. I znów stajemy się pacjentem, walczymy z kolejną chorobą za pomocą nowego zestawu leków - wpadamy tym samym w błędne koło⁴.

Wywar, napar, a może wyciąg z ziół?

Stosowanie ziół leczniczych kojarzy nam się zazwyczaj z saszetkami, które zalewamy wrzątkiem i na kilka minut przykrywamy spodeczkiem. Od specjalisty leczącego Magdę dowiedziałyśmy się, że w medycynie chińskiej leczenie ziołami nie ma nic wspólnego ze stosowaniem popularnych na Zachodzie produktów w wersji instant.

Według tradycyjnej medycyny chińskiej główną zasadą ziołolecznictwa jest wykorzystywanie jak najmniej przetworzonego surowca zielarskiego (części roślin)¹

Kolejna reguła mówi, że od sposobu przygotowania leku ziołowego zależy, które z substancji obecnych w roślinie, istotnych dla zdrowia, zostaną uaktywnione. Pewne składniki uwolnią się podczas zaparzania, inne dopiero w trakcie gotowania, a czasami należy przyjmować nieprzetworzony susz - każdy sposób przyrządzania leku ziołowego jest dostosowany do potrzeb pacjenta i skutku, jaki ma odnieść terapia. Wraz z Magdą zgłębiłyśmy więc tajniki przygotowania ziół leczniczych.

Napar, nazywany też herbatą ziołową, otrzymuje się dzięki zalaniu delikatnych części ziół, takich jak liście, pąki, kwiaty i płatki, gorącą wodą (ale nie wrzątkiem!). Dzięki temu nie ulegają zniszczeniu składniki aktywne ziół, które są wrażliwe na działanie wysokiej temperatury przez dłuższy czas⁶.

Wywar otrzymuje się wskutek gotowania ziół na wolnym ogniu pod przykryciem. W ten sposób pozyskuje się składniki aktywne z twardych części roślin: korzeni, kłączy, kory i łodyg⁶.

Wyciąg wodny, nazywany też ekstraktem, powstaje w następstwie ekstrahowania z rośliny substancji czynnych, najczęściej za pomocą wody. W zależności od stopnia odparowania zastosowanego rozpuszczalnika otrzymujemy wyciągi płynne, gęste lub suche. Rodzajem wyciągu są nalewki, powstające w wyniku macerowania ziół w alkoholu. Substancje rozpuszczalne w tłuszczach pozyskujemy z ziół w następstwie zalania ich olejem jadalnym. Po kilku tygodniach otrzymujemy w ten sposób wyciąg olejowy, czyli macerat w postaci oleju roślinnego z wyciągiem z ziół⁶.

Macerat wodny jest rezultatem zalania rośliny leczniczej wodą o temperaturze pokojowej. Całość odstawia się na 30 minut do naciągnięcia⁶.

Syrop otrzymujemy w następstwie gotowania ziół w cukrze lub miodzie⁶.

Doświadczony lekarz medycyny chińskiej zawsze wyjaśnia, w jaki sposób określone zioła należy przygotować. Czasami brak efektów terapii nie jest wynikiem złego doboru ziół, tylko niestosowania się do zaleceń specjalisty.

Zioła potrzebują czasu

Charakterystyczne dla leków ziołowych jest to, że nie działają one natychmiast. O ile w bólu brzucha szybką ulgę przynosi napar z mięty pieprzowej, wykazujący właściwości rozkurczowe i żółciopędne, o tyle trwałe uregulowanie pracy wątroby wymaga czasu. Zioła należy przyjmować regularnie o ustalonych porach. Pierwsze efekty widać zwykle dopiero po kilku lub kilkunastu tygodniach, ale nie są spektakularne. Zadaniem terapii ziołowej nie jest natychmiastowe usunięcie objawów, lecz uregulowanie pracy organizmu, by odzyskał stan równowagi. Jest to proces długotrwały, ale dzięki temu udaje się odblokować i ustabilizować w naszym ciele przepływ energii^1,7. Ta cenna lekcja pozwoliła Magdzie uzbroić się w cierpliwość.

Każde zioło ma swój czas

O ile zalecenia dotyczące stosowania ziół leczniczych w cyklu dobowym były dla nas zrozumiałe, o tyle zaskoczeniem okazało się przepisanie Magdzie różnych mieszanek do stosowania w określonych fazach cyklu menstruacyjnego. Specjalista medycyny chińskiej wytłumaczył nam jednak, że przecież w każdej fazie cyklu zachodzą inne zmiany hormonalne, co warunkuje potrzeby organizmu. Opracowana dla Magdy terapia uwzględniała jej stan psychiczny w każdej fazie, nasilenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego, obfitość krwawień i towarzyszący miesiączce ból. Zaskakujące było też to, że podczas miesiączki miała odstawiać dużą część ziół i przyjmować tylko te, które działają wzmacniająco, aby organizm mógł odpocząć od terapii¹.

Przeanalizowanie zdobytej wiedzy zajęło nam trochę czasu. Większość ziół, które specjalista przepisał mojej przyjaciółce, służyło wzmocnieniu energii yin, odpowiadającej za przygotowanie organizmu do ciąży, oraz poprawieniu parametrów krwi, będącej nośnikiem życiodajnej energii qi. Specjalista medycyny chińskiej nie skupił się na leczeniu narządów rozrodczych, jak można byłoby się spodziewać, tylko na funkcjonowaniu nerek, serca i wątroby¹. Według tradycyjnej medycyny chińskiej płodnością kobiety rządzą nerki (shen). Regulują one cykl płciowy - decydują o wystąpieniu zarówno pierwszej miesiączki, jak i menopauzy¹.

Odpowiadają również za zarządzanie energią yin i równowagę w układzie hormonalnym. Z kolei wątroba jest miejscem, w którym przemianom metabolicznym ulegają hormony odpowiedzialne za płodność kobiety. Medycyna chińska właśnie temu organowi przypisuje funkcję regulatora owulacji i przepływu krwi przez narządy rodne. Jeśli wątroba i woreczek żółciowy nie pracują prawidłowo, ulega zaburzeniu cykl płciowy kobiety, a także zostaje zablokowany przepływ energii qi w stronę macicy, która staje się wtedy środowiskiem nieprzyjaznym dla zapłodnionej komórki jajowej. To właśnie dysfunkcje wątroby uważane są w medycynie chińskiej za przyczynę wczesnych poronień¹. Z kolei serce przyczynia się do rozprowadzenia krwi w organizmie, co usprawnia przepływ energii qi. W sercu rodzą się także nasze emocje, które mogą zaburzać równowagę pomiędzy yin i yang¹.

Serce z macicą łączy niezwykle ważne naczynie krwionośne, zwane bao mai, którego blokadę specjalista stwierdził u Magdy. To jedna z najczęstszych przyczyn niepłodności. Gdy energia qi nie dociera do narządów rodnych, nie może dojść do zapłodnienia¹

Mieszanki dobrane specjalnie dla Magdy zawierały wiele różnych składników, których chińskie nazwy niewiele nam mówiły. Postanowiłyśmy zatem sprawdzić, co oznaczają i czy przepisane składniki terapii mają udowodnione działanie lecznicze. Ze skrupulatnością detektywa przeanalizowałyśmy skład zaleconych mojej przyjaciółce ziół. Wyniki naszych dociekań były zaskakujące. Okazało się, że wiele z ziół przepisanych Magdzie znamy, a nasze babki i prababki stosowały je od stuleci. Oczywiście znalazły się wśród nich i takie rośliny, których próżno by szukać na naszych łąkach, sprowadzane z Chin. Skoro badania laboratoryjne potwierdzały ich skuteczność, miałyśmy do czynienia z lekami ziołowymi o udowodnionym działaniu. Z tym większą ufnością Magda rozpoczęła kurację i przygotowania do detoksykacji organizmu, która jest nieodłącznym elementem leczenia niepłodności. Ale o tym opowiem w następnym odcinku.

Kamila Makowska-Serkis

Poniższa tabela prezentuje wybrane zioła stosowane w leczeniu niepłodności według tradycyjnej medycyny chińskiej¹. Większość opisanych roślin leczniczych nie jest wskazana w czasie ciąży, dlatego przyjmując leki ziołowe, należy w odpowiednim terminie wykonać test ciążowy i dalsze stosowanie preparatów skonsultować z lekarzem prowadzącym ziołoterapię¹.