Zioła dobre dla jelit - na trawienie, wzdęcia, zaparcia

Częstość występowania cho­rób żołądkowo-jelitowych na świecie wynosi ok. 40%, a standardowa farmakotera­pia jest długotrwała i niejednokrotnie powoduje dotkliwe skutki uboczne.

Pozytywny wpływ ziół na jelita został potwierdzony przez badania naukowe. Skutecznie wpływają one na czynność motoryczną przewodu pokarmowe­go, znacznie łagodząc dolegliwości bólowe, zapobiegając niestrawności, nudnościom, wymiotom, wzdęciom, zaparciom i biegunkom. Europejska Agencja Leków (EMA) uznała le­czenie ziołami zgagi, niestrawności, nudności i wymiotów oraz zaparć i biegunek za oficjalną alternatywę¹.

Lecznicza moc ziół na dolegliwości brzuszne

Zioła mogą też łagodzić objawy ze­społu jelita drażliwego, takie jak ból w okolicy podbrzusza, wzdęcia, uczucie parcia w odbycie, nagła konieczność wypróżnienia, obecność śluzu w stolcu czy zmiana jego uformowania². Te boga­te w błonnik nie tylko przyczyniają się do zwiększenia masy stolca i skrócenia pasażu jelitowego, wiązania potencjal­nych karcynogenów w świetle przewo­du pokarmowego, obniżenia pH treści jelitowej, co może zmniejszać ryzyko nowotworu jelita grubego³, również dbają o właściwe proporcje bytujących w naszych jelitach bakterii.

Jest to o tyle ważne, że choroba Leśniowskiego-Croh­na, zespoły złego trawienia i nieszczel­nego jelita powiązano ze zwiększeniem ilości drobnoustrojów rodzaju Strep­tococcus, Escherichia coli, Clostridium kosztem zmniejszenia populacji bakterii rodzaju Lactobacillus i Bifidobacte­rium oraz zmiany proporcji między bakteriami typu Firmicutes a Bactero­idetes, na niekorzyść tych ostatnich⁴.

Najlepsze zioła o działaniu łagodzącym na układ pokarmowy

Poznaj swoich sprzymierzeń­ców w walce o zdrowe jelita.

• Ostryż długi (Curcuma longa) Zawarta w kłączu rośliny kurkumina stymuluje produkcję żółci, zmniejsza wydzielanie kwasu żołądkowego i hamuje cyklooksygenazę 2 (COX-2), która ma kluczowe znaczenie w rozwoju stanu zapalnego jelit⁵. Jest również silnym antyoksydantem. Jeżeli chcesz wzmocnić jej prozdrowotne działanie, posyp swoje curry pieprzem, który zwiększy przyswajalność tego związku⁶.
• Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra) Roślinę tę wykorzystywano do celów leczniczych już 3 stulecia temu, m.in. w leczeniu dolegliwości układu pokarmowego, a także wrzodów jamy ustnej. Obfituje w dobroczynne flawonoidy, kumaryny, saponiny triterpenowe i polisacharydy. Jedną z wartościowszych substancji otrzymywanych z lukrecji jest gliceryzynian amonu, wykazujący aktywność biologiczną w zapaleniu jelita grubego. Badania wykazały, że może hamować stan zapalny błony śluzowej jelita cienkiego u szczurów oraz zmniejszać ekspresję czynników NF-κB, TNF-α, i ICAM-17. Światowa Organizacja Zdrowia sugeruje, że bezpieczna dawka lukrecji, niewywołująca negatywnych skutków ubocznych, wynosi 100 mg na dobę⁸.
• Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta) Bylina ta jest pospolicie spotykana na terenie całej Polski. Inna jej nazwa – kurzyślad – wywodzi się od charakterystycznego kształtu liści, które przypominają kurzą stopkę. Surowcem leczniczym tej rośliny jest kłącze, zawierające do 20% garbników, flawonoidy, kwasy fenolowe, saponiny triterpenowe: kwas chinowy, kwas tormentylowy i tormentozyd (glikozyd kwasu tormentylowego), a także kwasy tłuszczowe. Przyrządzona z niego herbata działa ściągająco, przeciwdrobnoustrojowo, przeciwzapalnie, przynosząc ulgę w łagodnych biegunkach, a także skutecznie neutralizuje toksyny wydzielane przez bakterie, grzyby, a nawet toksyczne działanie niektórych metali ciężkich, np. ołowiu. Po pięciornik kurze ziele warto również sięgać przy nieżycie przewodu pokarmowego objawiającym się biegunką i nudnościami, chorobie wrzodowej, zespole jelita drażliwego, a także stanach zapalnych żołądka i jelit¹⁰.

• Mięta pieprzowa (Mentha piperita) Zawarty w jej aromatycznych listkach olejek eteryczny, który blokuje kanały wapniowe, wykorzystywany jest do wspomagania wydzielania żółci oraz łagodzenia bólu i wzdęcia brzucha w zespole jelita drażliwego. Przegląd 9 badań z 2014 r. z udziałem 726 osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) leczonych olejkiem miętowym przez co najmniej 2 tygodnie wykazał, że mięta zapewnia znacznie lepsze złagodzenie objawów niż placebo¹¹. Z kolei eksperymenty na zwierzętach wskazują, że zioło zapobiega kurczeniu się mięśni gładkich, co może złagodzić skurcze jelit. Tureccy naukowcy dowiedli też, że zapach kropli olejku miętowego zmniejsza częstość występowania nudności i wymiotów oraz zmniejsza ich nasilenie u osób poddawanych chemioterapii¹².
• Melisa lekarska (Melissa officinalis) W jednym z badań postanowiono przyjrzeć się działaniu melisy na komórki raka jelita grubego. Wykazano, że wyciągi etanolowe z tego zioła już przy stężeniu 5 μg/ml po 72-godzinnej ekspozycji zmniejszyły proliferację komórek nawet do 40%. Wyniki tych badań wskazują na zależność między aktywnością antyoksydacyjną, która jest wynikiem obecności w melisie związków fenolowych, a działaniem związanym z chorobami nowotworowymi¹³.

• Babka płesznik (Plantago afra) Zasłynęła w ziołolecznictwie za sprawą swoich niewielkich ciemnobrązowych nasion bardzo podobnych do siemienia lnianego. Wpływają one na poziom cholesterolu i cukru we krwi, skutecznie je regulując. Babka płesznik jest także niezastąpiona w leczeniu zespołu jelita drażliwego, objawiającego się m.in. zaparciami. Jej nasiona poprawiają perystaltykę, bo działają jak prebiotyki, powodując zmianę składu mikrobioty jelitowej. Ponadto zioło to obfituje w błonnik, pozytywnie zwiększający masę stolca, co przyczynia się do regularności wypróżniania⁹.
• Kminek zwyczajny (Carum carvi) To jedna z najstarszych przypraw na świecie, od setek lat wykorzystywana w leczeniu dolegliwości żołądkowo-jelitowych oraz dróg żółciowych. Owoce kminku mają bogaty skład chemiczny, są źródłem olejku eterycznego, kumaryny, garbników, białka i flawonoidów. Kminek dodany do potraw ciężkostrawnych, takich jak grochówka czy bigos, chroni przed wzdęciami i nadmiarem gazów. Osoby chorujące na postać biegunkową zespołu jelita drażliwego mogą stosować olejek z kminu nie tylko wewnętrznie, ale i zewnętrznie, np. w postaci okładów na brzuch¹⁵. Kminek doceniany jest także za obniżenie stresu oksydacyjnego i za działanie przeciwnowotworowe, co udowodniły badania naukowe, w których wykazano, że dodawany regularnie do potraw hamuje raka szyjki macicy i raka jelita grubego¹⁶.

• Szałwia lekarska (Salvia officinalis) Wyciągi z jej liści mają działanie antyseptyczne, grzybobójcze, ściągające, rozkurczowe i żółciopędne. Szałwia to również skarbnica działających przeciwzapalnie flawonoidów. W badaniach laboratoryjnych wyizolowanych komórek wykazano, że szałwia zapobiega uszkodzeniom DNA komórkowego i zwiększonej proliferacji komórkowej w przypadku komórek raka jelita grubego¹⁷.
• Koper włoski (Foeniculum vulgare) To aromatyczne zioło o słodkim smaku słynie ze swoich przeciwskurczowych i przeciwzapalnych właściwości, dlatego wspomaga trawienie i jest niezastąpione w walce z niektórymi dolegliwościami układu pokarmowego. Zawarte w nasionach tej rośliny związki aktywne zwiększają pracę enzymów żołądkowych, redukują gromadzące się w jamie brzusznej gazy i oczyszczają jelita. W składzie kopru włoskiego są również obecne witaminy: A, C, B1 i kwas foliowy (B9), a także cenne pierwiastki, takie jak potas, magnez, fosfor i wapń. Właśnie z tego ziela najczęściej przyrządzane są herbatki, podawane niemowlętom przy wzdęciach i kolkach. Dobroczynne działanie ma także olejek eteryczny. W jednym z badań z udziałem osób cierpiących na zespół jelita drażliwego odnotowano, że po 30 dniach jego stosowania rzadziej występowały u nich bóle brzucha¹⁴.
• Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) Ze względu na działanie rozkurczające mięśnie gładkie zioło to stosuje się w stanach zapalnych żołądka oraz jelit. Naukowcy sprawdzili właściwości spazmolityczne alkoholowych ekstraktów z koszyczków rumianku na izolowanym jelicie krętym świnek morskich. Zaobserwowali, że olejek eteryczny z rumianku wywołuje rozkurcz mięśni gładkich na poziomie porównywalnym z papaweryną, a 2 związki wyizolowane z kwiatów tej rośliny, apigenina i α-bisabolol, wykazują działanie spazmolityczne zależne od od dawki¹⁸.