Anyż na trawienie, goździki na chory pęcherz - zimowe przyprawy to nie tylko zapach

Wydaje się, że o ziołach powiedziano już wszystko. Tymczasem ciągle przybywa badań nad ich skuteczno­ścią w walce z różnymi problemami zdrowotnymi, a kolejne doniesienia napawają entuzjazmem oraz pew­nego rodzaju dumą – wszak po raz kolejny okazało się, że medycyna ludowa miała rację. Tym razem przyj­rzyjmy się ziołom, których zapach króluje przy świątecznym stole. Nie tylko poprawią one trawienie i odświeżą oddech, ale też obniżą ciśnienie, a nawet powstrzymają groźne patogeny.

Anyżek dla chorych na IBS

Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum) pochodzi ze wschodniego regionu Morza Śródziemnego i zachodniej Azji. Obecnie uprawia się go w wielu regionach świata, a jednym z najważ­niejszych dostawców olejku eterycz­nego z anyżku jest Polska. Słodkie w smaku owoce, zwane mylnie nasio­nami, to częsty dodatek do dań mię­snych, curry, a także deserów mlecz­nych, leguminy i cukierków. Olejek eteryczny stosuje się także do wyrobu perfum i mydeł oraz preparatów na kaszel i do pielęgnacji jamy ustnej. Anyżek jest też nieoceniony we wspo­maganiu funkcji trawiennych, również u pacjentów z dyspepsją (niestrawno­ścią) i z zespołem jelita drażliwego.

W pewnym badaniu ochotnikom z dyspepsją podawano 9 g sprosz­kowanego anyżku dziennie przez 4 tygodnie. W porównaniu z placebo osoby otrzymujące anyżek zgłaszały znacznie mniej:

• dyskomfortu trawiennego i wzdęć,
• bólu,
• przedwczesnego uczucia sytości.

Częstość występowania nudności i wymiotów nie uległa zmianie. Dodat­kowo, u pacjentów, którym podano sproszkowany anyż, jakość życia ule­gła znacznej poprawie, co mierzono na podstawie zgłaszanego przez nich wzrostu funkcji społecznych i fizycznych, ogólnego stanu zdrowia i witalności.

W innym badaniu z podwójną ślepą próbą 108 ochotników z zespołem jelita drażliwego (IBS) miało przyjmo­wać codziennie przez cztery tygodnie:

• olejek anyżowy w postaci podawanej doustnie kapsułki dojelitowej 600 mg (grupa badana)
• kapsułki z 566 mg olejku miętowego (grupa kontrolna),
• fałszywą terapię (grupa placebo).

Po zakończeniu badania członkowie grupy IBS:

• zgłaszali znacznie mniejszą częstość występowania biegunki, wzdęć i refluksu, a poprawa ta utrzymywała się jeszcze przez 2 tygodnie od zakończenia terapii,
• mieli mniejsze objawy depresji, poprawiła się także jakość ich życia.

Ponadto więcej ochotników z tej grupy nie odnotowało w czasie badania żadnych objawów IBS (75% w porównaniu do 35% w grupie placebo). Terapia olejkiem anyżowym okazała się też skuteczniejsza niż leczenie olejkiem miętowym, który standardowo zaleca się w krótko­trwałym podawaniu pacjentom z IBS, ponieważ świetnie łagodzi objawy niestrawności niepowiązanej z wrzo­dami żołądka¹.

Anyż pomaga na trawienie

Warto przy tym pamiętać, że istnieje kilka roślin o podobnej nazwie. Z biedrzeńcem anyżem (anyżkiem) nie należy mylić badianu właściwego (Illicium verum), znanego też jako anyż gwiazdkowy albo gwiaździsty. Nasiona tego pierwszego przypo­minają nasiona kopru, podczas gdy badian wytwarza twarde gwiazdki, w których komorach znajdują się owalne jasnobrązowe nasiona. Anyż gwiaździsty stosuje się tradycyjnie w leczeniu kolki niemowlęcej wśród mieszkańców Karaibów (brakuje jednak badań potwierdzających te właściwości). Nie bez przyczyny dodajemy go do świątecznych potraw – anyż gwiaździsty łagodzi objawy przejedzenia, wspomaga trawienie poprzez pobudzanie wydzielania soków trawiennych. Po gwiazdki anyżu warto sięgać także podczas infekcji, ponieważ działają one wykrztuśnie i antybakteryjnie.

Cynamon – naturalna statyna

Cynamon pozyskuje się głównie z kory słodkiego cynamonowca cej­lońskiego (Cinnamomum zeylanicum), ale też od jego krewniaków:

• cynamonowca Burmana (Cinnamomum burmanni), który jest ostry w smaku,
• cynamonowca sajgońskiego (Cinnamomum loureiroi), jednocześnie ostrego i słodkiego,
• cynamonowca wonnego (Cinnamomum aromaticum), ostrego i gorzkawego w smaku.

Wszystkie typy cechuje ciemnobrą­zowy, lekko czerwonawy kolor oraz wysoka zawartość kumaryny (poza cynamonem z cynamonowca cejloń­skiego). Kumaryna znajduje zastoso­wanie w przemyśle perfumeryjnym, jednak zaobserwowano jej negatywny wpływ na wątrobę. Olejki z poszcze­gólnych części tej rośliny dostarczają różnych substancji aktywnych, jak aldehyd cynamonowy (w olejku z kory), eugenol (w olejku z liści), kamfora (w olejku z kory i korzenia). Cynamon jest sprzymierzeńcem diabetyków. Wiadomo również, że ma działanie obniżające poziom lipidów.

Liczne badania wykazały, że:

• w warunkach in vitro ekstrakt w stężeniu 0,75/kg sproszkowanej kory C. zeylanicum jest tak samo skuteczny jak symwastatyna w dawce 0,6 mg/kg masy ciała, autorzy poddali jednak dalszym badaniom kwestię, czy taki sam efekt uda się uzyskać w badaniach klinicznych³,
• wyciąg z cynamonu w dawce równej lub mniejszej niż 2 g, przyjmowany dłużej niż 8 tygodni, poprawia ciśnienie skurczowe i rozkurczowe u osób z BMI wynoszącym co najmniej 30 kg/m3,
• suplementacja cynamonem w dawce 1,5 g dziennie przez ponad 12 tygodni zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca poprzez obniżenie poziomu białka C-reaktywnego, które działa prozapalnie. Zdaniem ekspertów, suplementacja cynamonem najlepiej pomaga kon­trolować ciśnienie krwi u pacjentów poniżej 50. r. życia, kiedy podaje się ją w mniejszych dawkach, za to przez dłuższy czas (powyżej 12 tygodni)⁴.

Goździki na chory pęcherz

Ta przyprawa o intensywnym zapachu to suszone, nieotwarte kwiaty goździ­kowca korzennego (czapetki pachną­cej, Syzygium aromaticum). Zawiera­jące eugenol goździki warto żuć po posiłku w celu odświeżenia oddechu oraz w oczekiwaniu na dentystę, kiedy boli ząb. Pokropienie poduszki olej­kiem goździkowym ułatwia zasypanie podczas nieżytu nosa. Okazuje się, że goździki mogą także zwalczać bak­terie wywołujące zapalenie pęcherza oraz ich metabolity:

• w badaniu wykorzystano 221 Gram-ujemnych patogenów powiązanych z chorobami układu moczowego, w tym Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter i Proteus,
• przygotowano alkoholowy wyciąg z 800 g suchego proszku z goździków w stężeniu 100 mg/ml, który następnie rozrabiano do mniejszych wartości. Okazało się, że ekstrakt z goździków hamował rozwój wszystkich patoge­nów, najskuteczniej jednak poradził sobie ze szczepami Proteus. Najwydaj­niejszy okazał się wyciąg w stężeniu 100 mg/ml. Powstrzymał on rozwój bakterii:
• E. coli w promieniu 17 mm od aplikacji,
• K. pneumoniae w promieniu 16 mm od aplikacji,
• szczepów Enterobacter w promieniu 17 mm od aplikacji,
• szczepów Proteus w promieniu 19 mm od aplikacji,
• P. aeruginosa w promieniu 14 mm od aplikacji.

Według ekspertów wyciąg z goździków powinien być rozważony jako potencjalny nowy lek pochodzenia roślinnego ukierunkowany na terapię chorób układu moczowego. Dalsze badania powinny skupić się na tym, które konkretnie składniki w goździkach odpowiadają za ich działanie prze­ciwbakteryjne oraz czy obiecujące wyniki tego badania da się powtórzyć z udziałem ochotników⁷.