8 powodów, by suplementować selen

Podczas analizy genomu ludz­kiego wykryto 25 genów, które kodują selenoproteiny, czyli biał­ka zawierające w swoim składzie selen¹. Pierwiastek ten buduje m.in. peroksydazy glutationowe (chroniące ludzki organizm przed stresem oksydacyjnym), dejoni­dazy jodotyroninowe (pełniące kluczową funkcję w konwersji hormonów tarczycy), a także re­duktazy tioredoksynowe, uczest­niczące w syntezie DNA oraz procesie apoptozy². To dzięki niemu powstaje glutation – głów­ny antyoksydant i substancja przeciwzapalna w organizmie.

Niskie stężenie selenu wiąże się ze zwiększoną śmiertelno­ścią, upośledzeniem odporności organizmu oraz zaburzeniami nastroju. W końcu to on stano­wi centrum reakcji utleniania i redukcji (redoks), dzięki cze­mu ma zdolność rozkładania nadtlenku wodoru, nadtlenków lipidowych oraz fosfolipidowych i przekształcania ich do nieszko­dliwych produktów, takich jak woda i alkohole. Jak wiadomo, reaktywne formy tlenu mogą uszkadzać lipidy, będące składni­kiem błon komórkowych, lipopro­teiny oraz DNA. Wiąże się to ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób układu sercowo-naczy­niowego, autoimmunologicznych oraz nowotworowych. Trzeba przyznać, że jak na śladowy pierwiastek, odgrywa on ogrom­ną rolę w organizmie – a wiele mechanizmów jego działania pozostaje niejasnych i wciąż podlega badaniom. Oto co wie­my na ich podstawie już teraz.

Selen stymuluje odporność i rozbraja wirusy

Niektóre doniesienia naukowe sugerują, że niedobór selenu może wpływać na zaburzenia układu immunologicznego – zarówno od­powiedzi humoralnej, jak i komórkowej. Badania interwencyjne, w których suplementowano Se w dawce 200 mcg dziennie w posta­ci seleninu sodu, wykazały wzrost aktywności limfocytów T i ich przekształcanie się w limfocyty cytotoksyczne, aktywację komórek typu NK i ich zwiększoną odpowiedź na antygeny oraz niszcze­nie komórek nowotworowych. Mechanizmu działania upatruje się w zdolności selenu do zwiększania ekspresji receptorów dla interleukiny 2, będącej najważniejszym czynnikiem wzrostu dla limfocytów T, zwłaszcza cytotoksycznych, oraz komórek NK³.

Selen utrudnia rozwój raka

Dyskusja dotycząca wpływu wyrównania niedoboru selenu na redukcję ryzyka zachorowania na choroby nowotworo­we, zwłaszcza raka jelita grubego, płuc i prostaty, nadal trwa. Oprócz wspomnianego wpływu na redukcję ryzyka HCC obie­cujące wyniki uzyskano w badaniu Nutritional Prevention of Cancer (NPC), dotyczącym prewencyjnego wpływu Se u osób z rakiem skóry. Stwierdzono mianowicie, że codzienne przyj­mowanie 200 mcg pierwiastka w postaci drożdży łączyło się z redukcją śmiertelności związanej z nowotworem oraz zmniej­szeniem całkowitej częstości występowania raka.

Najlepszy efekt obserwowano w grupie pacjentów, u których wyjścio­wy poziom tego pierwiastka wynosił <106 mcg/l⁶. Dodat­kowo prowadzone in vitro eksperymenty wykazały, że pod wpływem selenu dochodzi do zahamowania wzrostu kil­ku linii komórkowych zróżnicowanego raka tarczycy⁷. Pewna hiszpańska analiza wskazała także wyższe stę­żenie arsenu, kadmu i ołowiu w paznokciach chorych na raka trzustki oraz niższy poziom niklu i selenu w ich organizmach względem materiału z grupy kontrolnej, co również sugeruje protekcyjną rolę tego związku.

Tarczyca potrzebuje selenu

Praca tego gruczołu w dużej mierze zależy od podaży selenu. To on odpowiada za konwersję T4 w T3. Na skutek zmniejsze­nia jego poziomu i aktywności enzymów antyoksydacyjnych wzrasta ryzyko wystąpienia zapalenia oraz pierwotnej nie­doczynności tarczycy⁸. Dlatego odpowiedni poziom Se jest kluczowy, jeśli chodzi o prawidłową gospodarkę tarczycy. Gdy odbiega od normy, synteza jego hormonów nie może przebiegać prawidłowo, co sprzyja rozwojowi zaburzeń.

W jednym z eksperymentów uczestniczyło 70 kobiet z au­toimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Podzielono je na 2 grupy: 36 ochotniczek przyjmowało selen w daw­ce 200 mcg na dobę, a pozostałe otrzymywały placebo. Po 3 miesiącach okazało się, że u pacjentek stosujących su­plementację poziom anty-TPO spadł o 63% w porównaniu do wyjściowego, podczas gdy w grupie kontrolnej w tym samym czasie nie odnotowano żadnej istotnej różnicy⁹.

Niski poziom selenu to ryzyko depresji

Niski poziom Se łączy się z istotnie częstszym występowaniem depre­sji i innych zaburzeń afektywnych oraz lęku, dezorientacji czy wrogo­ści, a w badaniu analizującym wpływ diety ubogiej w selen na zdro­wie wykazano nasilanie się powyższych zaburzeń wraz ze spadkiem jego spożycia¹¹. Jednocześnie w eksperymencie, w którym podawano pacjentom wysokie dawki Se, wynoszące 226,5 mcg dziennie, zaob­serwowano istotne zmniejszenie nasilenia zaburzeń nastroju¹².

Selen usuwa rtęć z organizmu

Selen wykazuje bardzo wysoki potencjał do wiązania kadmu, ołowiu, arsenu czy rtęci oraz neutralizowania szkodliwego działania tych metali ciężkich. Zwłaszcza w przypadku zatru­cia tą ostatnią odgrywa istotną rolę. Suplementacja selenem pozwala na przywrócenie ak­tywności selenoprotein i deme­tylację metylortęci, zapewnia ochronę przed uszkodzeniem mitochondriów i DNA oraz prowadzi do usuwania rtęci z dala od mózgu¹⁰.

Suplementacja selenem chroni przed demencją

Badania przeprowadzone na gryzoniach wykazały, że selen hamuje stres oksy­dacyjny w komórkach mózgu, chroni przed neurodegeneracją oraz prze­ciwdziała deregulacji mechanizmów sygnałowych¹³. Na podstawie kilku doświadczeń stwierdzono nawet, że selen osłania komórki nerwo­we przed negatywnym wpływem produktów peroksydacji lipidów (HNE) oraz przed szkodliwym dzia­łaniem β-amyloidu, odgrywającego kluczową rolę w patogenezie alzheime­ra¹⁴. U pacjentów z tą chorobą obserwuje się zresztą znaczące obniżenie poziomu Se. Okazuje się, że spore ilości selenu znajdują się w rybach – oddziałuje on tam synergicz­nie z kwasami omega-3, zapobiegając ich rozpadowi i utlenianiu oraz zwiększając korzystny wpływ na funkcje poznawcze

Selen pomaga przy zapaleniu stawów

W jednym z doniesień u pacjentów cierpią­cych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) stężenie selenu w surowicy było prawie o 40% niższe niż u osób zdrowych. Wyniki polskich autorów wskazują na jego zmniejszenie o 28% w odniesieniu do grupy kontrolnej¹⁶. Co więcej, zmiana stężenia tego pierwiastka pozostaje w relacji z klinicznymi objawami aktywności choroby – jej zaostrzenie wiąże się z rosnącym niedo­borem. Choć mechanizmy te nie są do końca jasne, wydaje się, że zbyt małe spożycie se­lenu sprzyja rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego. Na szczęście badania sugerują, że w połączeniu z przeciwutleniającymi wi­taminami C i E wykazuje on zdolność zmniej­szania bólu spowodowanego reumatoidalnym zapaleniem stawów, a osoby cierpiące na to schorzenie odnoszą korzyści z suplementacji¹⁷.

Deficyt selenu zmniejsza ruchliwość plemników

Prawidłowy poziom selenu jest ważny dla zdrowia reprodukcyjnego mężczyzn i kobiet. Jego deficyt koreluje istotnie ze zmniejszoną ruchli­wością plemników oraz zwiększoną ilością zaburzeń w obrębie witki. Korzystny wpływ jest w tym przypadku złożony: wiąże się częściowo z ochroną plemników przed uszkodzeniami wynikającymi ze stresu oksy­dacyjnego. Dodatkowo zaobserwowano zdolność peroksydazy glutationo­wej (GPx4) do polimeryzacji w obrębie mitochondriów zlokalizowanych w części środkowej plemnika − wstawce, co prawdopodobnie ma nadać integralności strukturalnej, a zatem stabilności i ruchliwości plemnikom¹⁸.