Nasze magazyny
Jeśli regularnie dostajesz recepty od twojego lekarza, istnieje spora szansa, że w pewnym momencie przepisał Ci placebo lub cukier w pigułce.
W rzeczywistości aż 97 proc. spośród niedawno ankietowanych lekarzy przyznało, że przynajmniej raz zapisało pacjentowi placebo.
Pod pojęciem placebo kryje się tu każdy lek lub terapia, na których skuteczność nie ma dowodów naukowych, włączając w to antybiotyki przeciw infekcjom wirusowym, pastylki cukrowe oraz zastrzyki słonej wody, czyli roztworu chlorku sodu.
Lekarze świadomi efektu placebo
1 proc. z 783 ankietowanych lekarzy przyznało, że podaje placebo przynajmniej raz w tygodniu.
Dlaczego to robią? Najprostsza odpowiedź brzmi: ponieważ ono działa, wbrew temu co mówi nauka.
Dr Isaac Jennings praktykujący w Massachusetts w 1820 r. był gorącym zwolennikiem placebo, wierzył bowiem, że organizm się uzdrowi. Większość jego pacjentów zdrowiało, mimo że przyjmowali cukier w pigułkach, o czym dowiedzieli się dopiero po latach.
To znane zjawisko w medycynie i badacze często porównywali efektywność leków i placebo. Wyniki tego ostatniego są całkiem dobre - często ok. 35 proc. ludzi deklaruje poprawę samopoczucia po zażywaniu placebo. Największy odnotowany efekt to 65 proc. - czyli znacznie wyżej niż osiągnął jakikolwiek aktywny farmaceutyk.
Rozwikłanie tajemnicy placebo
Ted Kaptchuk z harvardzkiej Akademii Medycznej próbował dowiedzieć się, czemu tak się dzieje. Odkrył, że ludzie zaczynają czuć się lepiej, nawet gdy mówi im się, że otrzymali placebo - a także zaczynają cierpieć na skutki uboczne stosowania placebo, gdy lekarz mówi im, że może tak się stać.
Czyżby to zatem umysł przeważał nad materią? Niezupełnie. Naukowcy zaczynają pojmować, że złożoność relacji między lekarzem a pacjentem oraz ich wzajemnymi oczekiwaniami, może zmniejszyć korzyści płynące z zastosowania aktywnych składników w lekach.
Są więc takie czynniki jak: naturalny cykl choroby, tzw. "regresja do średniej" - naukowe określenie zjawiska, które polega na tym, że każdy wynik będący odchyleniem od normy, w dół lub w górę, w wyniku czysto przypadkowych działań, prawdopodobnie wyrówna swoją wartość do średniej - oraz oczekiwania pacjentów.
Skuteczność leków a efekt placebo
Edward Ernst, były profesor wydziału medycyny komplementarnej na Uniwersytecie w Exter, uważa, że istnieje osiem czynników odgrywających kluczową rolę w procesie podawania leków pacjentom oraz mierzenia ich skuteczności.
Jeśli dany lek jest skuteczny w 39 proc., 10 proc. tej efektywności zawdzięczamy jego składnikowi czynnemu, 8 proc. to skutek naturalnego przebiegu choroby, 6 proc. to tzw. regresja do średniej, 5 proc. to efekt placebo, 4 proc. to efekt Hawthorna, polegający na tym, że odpowiedzi badanych osób zmieniają się w warunkach ambulatoryjnych ze względu na świadomość bycia obserwowanym, 3 proc. zaś to skutek relacji terapeuta-pacjent, a 2 proc. zawdzięczamy tzw. efektowi społecznych oczekiwań, polegającemu na ludzkiej naturalnej potrzebie, dopasowania się do obowiązującej normy.
Innymi słowy aktywne składniki leków mają znikomy wpływ w porównaniu z działaniem różnych placebo oraz wzajemnych oddziaływań mózgu i ciała pacjenta.
Wnioski? Jesteśmy po prostu skomplikowani, a leki nie mają na nas aż tak dużego wpływu, jak myślimy. Bywa, że ich podanie po prostu zapoczątkowuje w organizmie złożony proces uzdrowieniowy.
- PLoS One, 2013; 8: e58247
- Nat Rev Drug Discov, 2013; 12: 191-204
