Nasze magazyny
Może ono dotyczyć tak zakażenia pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, jak i uszkodzenia jego ciała lub rozstroju zdrowia czy wręcz śmierci - jeśli było to skutkiem leczenia niezgodnego z aktualną wiedzą medyczną lub niewłaściwej diagnozy. Co w takiej sytuacji możemy zrobić?
Dokształcanie obowiązkowe
Zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty osoby uprawiające te zawody mają obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. W związku z tym jeśli np. posłużą się nieaktualną, uważaną za przestarzałą metodą leczenia, może być to uznane za błąd. Podobnie jak dobór określonej metody spośród kilku aktualnych, jeśli była niekorzystna dla danego pacjenta.
Błąd medyczny
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, iż błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym. Prawo zakłada dobrą wolę medyka, zatem uszkodzenia ciała będące następstwami zabiegów leczniczych, a więc czynności zmierzających również do ochrony życia i zdrowia ludzkiego, nie są za niego uznawane pod warunkiem dokonania zabiegu w sposób zgodny z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy i sztuki lekarskiej. Ustalenie błędu w sztuce zależy od odpowiedzi na pytanie, czy postępowanie lekarza w konkretnej sytuacji i z uwzględnieniem całokształtu okoliczności istniejących w chwili zabiegu, a zwłaszcza tych danych, którymi wówczas dysponował lub mógł dysponować, zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.
Rodzaje błędów
Mogą mieć one charakter: diagnostyczny, terapeutyczny, techniczny oraz organizacyjny. Ich przyczyną mogą być
- nieznajomość aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej;
- przeoczenie objawów choroby lub dających się stwierdzić właściwości organizmu, w tym także z powodu niewykorzystania środków pomocniczych;
- niewłaściwe przyporządkowanie danego przypadku określonym regułom;
- niedbałe wykonywanie czynności leczniczych.
Błąd diagnostyczny
Może mieć charakter zaniechania - np. niezapoznania się z dokumentacją medyczną, zaniechania wywiadu - lub być wynikiem złego rozumowania (np. nietrafna, mylna interpretacja badań).
Takim błędem nazwiemy np. nierozpoznanie rzeczywistej choroby pacjenta, co prowadzi do pogorszenia jego stanu. Rozpatrując kwestię odpowiedzialności lekarza za popełniony błąd diagnostyczny, należy ustalić, czy błędne rozpoznanie było usprawiedliwione występującymi objawami, czy wynikało z przyczyn zawinionych przez lekarza, np. nieprzeprowadzenia koniecznych badań pomocniczych, braku odpowiednich analiz albo zaniechania konsultacji ze specjalistą etc. Warto przy tym wspomnieć, że błąd diagnostyczny często powiązany jest z błędem terapeutycznym. Wadliwa diagnoza może pociągać za sobą niewłaściwą metodę lub sposób leczenia, np. przeprowadzenie porodu siłami natury zamiast wymaganego cesarskiego cięcia.
Błąd terapeutyczny
O tego typu omyłce mówi się w przypadku wyboru niewłaściwej metody, niepoprawnego sposobu leczenia (np. złe dawkowanie leków), nienależycie dokonanego zabiegu lub pozostawienia świeżo zoperowanego pacjenta bez nadzoru. Za błąd terapeutyczny uznać można również sytuację, w której mimo przeciwwskazań lekarskich chirurg zdecydował się na przeprowadzenie zabiegu, co spowodowało, że pacjent poniósł szkodę.
Błąd rokowania
Jeśli lekarz pomyli się w ocenie długości życia chorego, to raczej nie należy się spodziewać, że zostanie ukarany. Jeżeli jednak mylna prognoza łączy się z błędem diagnostycznym, może wywołać poważne i nieodwracalne skutki w postaci pogorszenia stanu zdrowia, co już kwalifikuje się jako błąd medyczny.
Niestaranność
Do błędów medycznych nie zalicza się różnego rodzaju zaniedbań niefachowych. Ich katalog jest dość obszerny i dotyczy spraw związanych z pomyłkami i niedociągnięciami o charakterze technicznym, administracyjnym lub organizacyjnym, które w rezultacie doprowadziły do powstania u pacjenta szkody. Do najczęściej wskazywanych rodzajów tzw. zaniedbań niefachowych należą: błędna identyfikacja pacjenta, niezachowanie zasad aseptyki podczas zabiegów i operacji, przekroczenie czasu naświetlania promieniami RTG, pozostawienie w organizmie operowanego pacjenta ciał obcych.
Konsekwencje
Za błąd w sztuce medycznej medyk może odpowiadać zarówno na drodze cywilnej, jak i karnej. Odpowiedzialność cywilna dotyczy majątku - poszkodowany może domagać się odszkodowania, które będzie musiał pokryć szpital lub ubezpieczyciel. W przypadku gdy w wyniku błędu lekarskiego pacjent doznał uszczerbku psychicznego czy innych szkód niematerialnych, przysługuje mu zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. W niektórych sytuacjach może otrzymać od pomiotu leczniczego także rentę, np. z tytułu niezdolności do pracy, albo zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji. W ten sposób finansowo kompensuje się uszczerbek, którego doznał pokrzywdzony.
Jeśli chodzi o odpowiedzialność karną, błąd w sztuce najczęściej może wypełniać znamiona przestępstw takich jak narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu; naruszenie czynności narządu lub spowodowanie rozstroju zdrowia; czy też przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci. Każde z tych przestępstw zagrożone jest karą pozbawienia wolności.
Kiedy kara
Należy jednak pamiętać, że błąd lekarski może być tylko wtedy uznany za karygodny, gdy jest widoczny, jeżeli można go było uniknąć przez zastosowanie zwykłych, a nie nadzwyczajnych środków oraz przy zwykłej zręczności i jeżeli doszło do niego w czasie działań rutynowych, a nie działania dorywczego, np. w nagłym przypadku. Lekarza może obciążać tylko taki błąd, który jest co najmniej skutkiem lekkomyślności lub niedbalstwa, a zatem jest przez niego zawiniony. Pokrzywdzony pacjent może pociągnąć medyka do odpowiedzialności karnej jedynie, gdy zostaną spełnione poniższe cztery przesłanki:
- działanie lekarza będzie sprzeczne z powszechnie uznanymi zasadami wiedzy medycznej;
- wystąpi skutek w postaci śmierci pacjenta, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, innego naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia;
- zaistnieje związek przyczynowy między działaniem lekarza a skutkiem, weryfikowany poprzez ustalenie, czy skutek nastąpiłby, gdyby lekarz nie popełnił błędu;
- wina lekarza.
Zasady odpowiedzialności zawodowej są podobne do karnej, z tym że w tym przypadku wystarczające jest zawinione popełnienie błędu medycznego.
Winny czy nie?
Tylko błąd zawiniony powodować może odpowiedzialność lekarza za wyrządzoną szkodę. Jak to ocenić? Należy porównać postępowanie medyka z wzorcem przeciętnego, starannego i pilnego lekarza, jeżeli zaś czynność wymagała wiedzy i umiejętności specjalistycznych - z wzorcem lekarza specjalisty. Gdy postępowanie lekarza odbiega od wskazanego modelu, można je uznać za zawinione.
