Powiększona prostata - przyczyny, diagnoza, zioła, które mogą pomóc

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Częste oddawanie moczu, trudności z opróżnieniem pęcherza, skąpy strumień, pojawiające się znienacka infekcje dróg moczowych – tak mogą objawiać się kłopoty ze sterczem. Łagodny przerost gruczołu krokowego (benign prostate hyperplasia, BPH) jest jednym z najczęstszych schorzeń u mężczyzn w starszym wieku. Wśród mężczyzn po czterdziestce diagnozuje się go u 30-40%, a wraz z wiekiem częstość jego występowania rośnie, aż do 70-80% u mężczyzn po 80. roku życia¹.

Czym jest prostata i jakie są następstwa jej powiększenia?

Prostata (gruczoł krokowy, stercz) jest częścią męskiego układu rozrodowego, ma wielkość orzecha włoskiego i położona jest poniżej pęcherza moczowego. Główną jej funkcją jest produkcja płynu stanowiącego składnik spermy, w którym zawieszone są plemniki. Prostata otacza cewkę moczową, dlatego jej powiększenie wiąże się z zaburzeniami oddawania moczu.

W terminologii medycznej możemy spotkać się z 2 określeniami o nieco odmiennym znaczeniu: łagodny przerost prostaty (BPH), przez który rozumie się zmiany histologiczne zachodzące w gruczole, oraz – będące skutkiem tych zmian – łagodne powiększenie prostaty (bening prostatic enlargment, BPE), oznaczające zwiększenie jej wymiarów.

Za objawy ze strony dolnych dróg moczowych w następstwie powiększenia prostaty odpowiadają 2 mechanizmy: statyczny, w którym przerośnięte tkanki prostaty uciskają cewkę moczową, oraz dynamiczny, polegający na nasileniu reakcji układu nerwowego i napięcia mięśni gładkich, otaczających prostatę.

W reakcji na utrudnienia w oddawaniu moczu dochodzi do rozrostu mięśni wypierających pęcherza moczowego, lecz z czasem ich nasilona praca może być przyczyną objawów takich jak częsta potrzeba oddawania moczu i wzmożone parcie na pęcherz. Przewlekłe problemy z oddawaniem moczu mogą w końcu doprowadzić do osłabienia mięśni pęcherza, co przejawia się niepełnym jego opróżnianiem, osłabionym lub przerywanym strumieniem moczu, a nawet jego zatrzymywaniem.

Co sprzyja kłopotom?

Przyczyny przerostu prostaty są bardzo złożone i wciąż jeszcze niezupełnie jasne, ale zidentyfikowano już kilka czynników ryzyka, m.in.:

• wiek,
• uwarunkowania genetyczne,
• hormony,
• czynniki wzrostu,
• obecność stanów zapalnych,
• cechy stylu życia.

Głównym czynnikiem ryzyka w łagodnym przeroście prostaty jest wiek. Proces starzenia wywołuje zmiany podziałów komórek i równowagi hormonalnej w gruczole prostaty, jak również wiąże się ze stanami zapalnymi i zmianami mikronaczyniowymi, a w ich konsekwencji – z niedokrwieniem i stresem oksydacyjnym.

Badania wskazują również na istotną rolę czynnika genetycznego, który może odpowiadać za podwyższenie ryzyka wystąpienia umiarkowanych lub ciężkich objawów ze strony dolnych dróg moczowych nawet o 72%2. Jak wskazują badania, ważnym czynnikiem determinującym rozwój i postęp przerostu prostaty są zaburzenia metaboliczne, takie jak zespół metaboliczny, otyłość, dyslipidemia i cukrzyca. U mężczyzn z takimi problemami trudności z oddawaniem moczu postępują szybciej i częściej są oni kandydatami do zabiegów chirurgicznych3.

Nie ulega też wątpliwości, że przerost komórek prostaty ma związek ze stanem zapalnym i napędzany jest przez wydzielane w tym procesie czynniki wzrostu, cytokiny prozapalne i uaktywnione limfocyty. Pierwotną przyczyną stanu zapalnego może być infekcja bakteryjna lub wirusowa, zmiany hormonalne, reakcje autoimmunologiczne, dieta, a nawet zmiany mikrobiomu.

Przerost prostaty - diagnoza

Diagnozowanie przerostu prostaty polega przede wszystkim na badaniu palpacyjnym przez odbytnicę, podczas którego lekarz ocenia wielkość, kształt i konsystencję gruczołu. Oprócz tego lekarz może zlecić badanie USG oraz testy laboratoryjne, takie jak ogólne badanie moczu i badanie poziomu PSA, czyli swoistego antygenu prostaty.

Jest to glikoproteina produkowana przez komórki nabłonka stercza i choć wykorzystywana jest najczęściej w badaniach przesiewowych raka gruczołu krokowego, to jednak znajduje zastosowanie także w diagnostyce przerostu tego gruczołu. Wyższy poziom PSA wskazuje na większe ryzyko zatrzymywania moczu i konieczności interwencji chirurgicznej.

Jeżeli objawy przerostu prostaty są łagodne i w subiektywnej ocenie pacjenta niezbyt dokuczliwe, stosuje się strategię aktywnej obserwacji z regularnym monitorowaniem stanu gruczołu. W przypadkach ciężkich objawów lub powikłań „złotym standardem” leczenia przerostu stercza, blokującego cewkę moczową, są zabiegi chirurgiczne, polegające na wycięciu, odparowaniu lub wyłuszczeniu tkanki.

Z zabiegami tymi wiąże się jednak ryzyko infekcji, nietrzymania moczu, zaburzeń wzwodu i wytrysku. Nawet zabiegi minimalnie inwazyjne nie są tego ryzyka pozbawione. Dlatego też, dopóki objawy nie są zbyt poważne, zaleca się raczej farmakoterapię. Można też radzić sobie, stosując sprawdzone i przebadane naturalne metody.

Jakie leki roślinne mogą pomóc?

Palma sabałowa (Sabal serrulata)

A dokładniej jej owoce są najpopularniejszym lekiem roślinnym stosowanym w łagodnym przeroście prostaty. Jak to często bywa w przypadku preparatów roślinnych, mechanizm ich działania nie został do końca wyjaśniony, choć podejrzewa się kilka jego kierunków, m.in.:

• działanie przeciwandrogenowe,
• własności przeciwzapalne,
• hamowanie wzrostu i wywoływanie apoptozy komórek prostaty,
• rozkurczanie mięśni gładkich⁴.

Prawdopodobnie roślina ta ma zdolność hamowania działania 5alfa-reduktazy, czyli enzymu biorącego udział w przekształcaniu testosteronu w dihydrotestosteron (DHT). Hamuje też wiązanie się DHT z receptorem androgenowym⁵.

W badaniach klinicznych ekstrakt z jagód palmy sabałowej (nazywanej też bocznią piłkowaną) podawany najczęściej w dawce dziennej 320 mg podzielonej na 2 dawki po 160 mg, przynosił złagodzenie objawów związanych z oddawaniem moczu i poprawiał subiektywną ocenę jakości życia6. Zazwyczaj niezbędne jest przyjmowanie go przez 1-2 miesiące, zanim nastąpi znacząca poprawa.

Preparaty z palmy sabałowej są dobrze tolerowane, a skutki uboczne występują rzadko i są niezbyt dotkliwe. W badaniach porównawczych działanie ekstraktu z palmy sabałowej było wprawdzie słabsze niż leków farmakologicznych, ale był on lepiej tolerowany niż finasteryd czy alfa-blokery, wywoływał znacząco mniej zaburzeń erekcji niż finasteryd, jak również nie wpływał na poziom PSA w surowicy krwi, dzięki czemu nie było obaw, że jego przyjmowanie może utrudnić ewentualne wykrycie raka prostaty metodą badania PSA.

Łopian (Arctium), wierzba (Salix) i spółka

Mieszankę łopianu i wierzby możesz stosować zarówno profilaktycznie, chcąc uniknąć powiększenia prostaty, jak i gdy stan ten już został u Ciebie zdiagnozowany jako środek wspomagający leczenie. Zgodnie z recepturą o. Klimuszki zmieszaj po 50 g korzenia łopianu, kłącza pięciornika, kory wierzby, zielą jemioły, nawłoci, srebrnika i tymianku oraz znamion kukurydzy.

Wierzba zawiera flawonoidy i garbniki, które działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo, znamiona kukurydzy są moczopędne, tymianek rozkurcza mięśnie, a jemioła hamuje przekształcanie się zmutowanych komórek w nowotwory. Zmieszaj zioła i przechowuj je w papierowej torbie. Wsyp łyżeczkę na szklankę wrzątku i naparz pod przykryciem przez 20 min. Następnie przecedź. Pij gorące 3 razy dziennie przed posiłkiem⁷.

Śliwa afrykańska (Prunus africana)

Jej kora wykorzystywana jest do leczenia dolegliwości związanych z łagodnym przerostem prostaty już od kilkudziesięciu lat. Ekstrakt z niej działa wielotorowo, a mianowicie dezaktywuje receptory androgenowe, a także hamuje działanie czynników wzrostu, dzięki czemu ma własności przeciwzapalne. Poprawia strukturę tkankową stercza i przywraca prawidłowy schemat wydzielniczy, hamuje patologiczne mnożenie się fibroblastów, zmniejsza nadwrażliwość mięśni wypierających pęcherza moczowego.

W leczeniu zaburzeń funkcjonalnych związanych z przerostem prostaty stosuje się zazwyczaj 100 mg ekstraktu w dawkach podzielonych, w cyklach 6-8 tygodniowych. Badania kliniczne wykazują, że stosowanie ekstraktu przynosi m.in. zwiększenie strumienia moczu, rzadszą potrzebę jego oddawania, także w nocy, oraz złagodzenie innych problemów tego typu.

Pod względem reakcji objawowej wyciąg z kory śliwy afrykańskiej okazał się bardziej skuteczny niż leki z grupy 5-ARI. Przynosił też lepsze rezultaty niż stosowanie środków przeciwzapalnych6. Zaobserwowano również niewielkie, ale znaczące statystycznie zmniejszenie objętości gruczołu po stosowaniu ekstraktu przez 12 miesięcy. Wyciąg jest dobrze tolerowany, a zdarzające się czasem niezbyt silne skutki uboczne mają przede wszystkim charakter żołądkowo-jelitowy.

Pomidor zwyczajny (Solanum lycopersicum)

Pomidor zwyczajny jest źródłem likopenu – karotenoidu o działaniu przeciwutleniającym, hamującym wytwarzanie wolnych rodników, przeciwzapalnym i przeciwrakowym. W sterczu likopen zapobiega nadmiernemu mnożeniu się komórek i sprzyja ich apoptozie (czyli programowanej śmierci). Hamuje również działanie czynników wzrostu, odgrywających ważną rolę w przerostie i raku prostaty.

Pewien problem stanowi jego słaba biodostępność w przypadku spożywania świeżych pomidorów, lecz bardzo poprawia się ona po mechanicznym zniszczeniu ich tekstury i obróbce termicznej, dlatego też duszone lub gotowane pomidory są lepszym źródłem likopenu niż surowe. Można też przyjmować likopen w formie gotowego suplementu.

Badania potwierdzają m.in., że w dawce 15 mg dziennie, przyjmowany przez 6 miesięcy, hamuje postęp przerostu stercza i łagodzi związane z nim objawy. Nie zakłóca przy tym poziomu PSA (w odróżnieniu od leków takich jak finasteryd i dutasteryd), dzięki czemu nie przeszkadza we wczesnym wykrywaniu raka prostaty⁸.

Czytaj również: Lubisz pomidory? Oto 9 powodów, dla których warto wprowadzić likopen do diety

Żyto zwyczajne (Secale cereale)

Ekstrakt z pyłków żyta pospolitego jest wytwarzany z 3 rodzajów pyłków traw: żyta, tymotki i kukurydzy. Przegląd badań ziołowych opublikowany w BJU International wykazał, że mężczyźni, którzy przyjmowali ekstrakt z pyłków żyta pospolitego, zgłaszali poprawę objawów w porównaniu z osobami przyjmującymi placebo. Jednak badanie to trwało tylko 6 miesięcy. Nie analizowano w nim skuteczności suplementu w porównaniu z lekami na receptę.⁹

Wierzbówka kiprzyca (Epilobium angustifolium)

Z tej porastającej łanami – zarówno niziny, jak i górskie stoki – rośliny o fioletowych kwiatach w krajach słowiańskich od stuleci parzy się napar nazwą iwan-czaj. Ta pyszna ziołowa herbatka zawiera wiele związków polifenolowych o działaniu przeciwutleniającym przeciwzapalnym, a także obniżającym poziom androgenów.

Przyjmowanie 500 mg dziennie ekstraktu z wierzbówki (Epilobium angustifolium) przez 6 miesięcy przyniosło w jednym z badań znaczącą poprawę pod względem parametrów takich jak potrzeba wielokrotnego oddawania moczu w nocy, ilość moczu zalegającego w pęcherzu oraz ogólna jakość życia10. Z wyciągów tej rośliny wyizolowano ok. 50 związków chemicznych, z których 26 wykazywało działanie zapobiegające proliferacji komórek prostaty.¹¹

Dynia (Cucurbita)

Jej nasiona zawierają fitosterole o strukturze zbliżonej do androgenów i estrogenów, dzięki czemu mogą wiązać się z receptorami androgenowymi, zmniejszając tym samym łączenie się z nimi testosteronu. Średnią dawką dzienną zalecaną w przypadku problemów z oddawaniem moczu na skutek powiększenia prostaty jest 5 g nasion⁶.

Wyciąg lub olej z pestek dyni może powstrzymywać powiększanie prostaty, prawdopodobnie dzięki hamowaniu działania 5alfa-reduktazy. Ma też działanie przeciwzapalne. Liczne badania potwierdziły jego przydatność w łagodzeniu objawów przerostu gruczołu krokowego, a pozytywne efekty przynosi także łączenie go z ekstraktem z palmy sabałowej¹².

Olej z pestek dyni nie powinien być stosowany przez osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, gdyż może nasilać ich działanie, zwiększając ryzyko krwawienia.

Wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare)

Zdaniem przeoryszy z Bingen wrotycz to najlepszy środek w przypadku łagodnego przerostu prostaty. Dodawaj 1 szczyptę na dzień do gotowania potrawy. Możesz też przygotować naleśniki. 1 łyżkę proszku z wrotyczu bez kwiatów zmieszaj z 2 łyżkami mąki orkiszowej, dodaj jajko i odrobinę wody. Gdy ciasto będzie miało odpowiednią konsystencję, rozgrzej odrobinę masła na patelni i smaż na brązowo. Jadaj często nie dłużej niż 4-6 tygodni^13.

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)

Korzeń pokrzywy zwyczajnej może hamować proliferację komórek gruczołu krokowego, a także działać przeciwzapalnie. Stosowanie go w postaci herbatki zaparzanej z 1,5 g suszu (ogółem dziennie nie więcej niż 4-6 g suszu) lub ekstraktu (600 mg 2 razy dziennie) pozwala poprawić oddawanie moczu i zmniejszyć częstość nocnego wstawania do toalety.

Leczenie pokrzywą powinno trwać dość długo – od 6 do 12 miesięcy¹². Pamiętaj jednak, że po okresie stosowania (nie dłuższym niż 4 tygodnie) powinna nastąpić co najmniej 2-tygodniowa przerwa.

Kozieradka pospolita (Trigonella foenum-graecum)

Uczeni z Korei postanowili ocenić tej działanie ekstraktu z nasion kozieradki w zwierzęcym modelu powiększenia prostaty indukowanego propionianem testosteronu (TP) oraz jego mechanizmy w ludzkich komórkach nabłonkowych prostaty BPH-1.

Szczurom, którym przez 8 tygodni podawano doustnie wyciąg w dawkach 25, 50 i 100 mg/kg, odnotowano zmniejszenie masy stercza, redukcję poziomu dihydrotestosteronu (DHT) oraz ekspresji antygenu jądrowego komórek proliferujących (PCNA) w gruczole.

Ponadto preparat zmniejszył ekspresję receptora androgenowego (AR), 5α-reduktazy 2, interleukiny- 6 (IL-6), czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α) i NF-κB in vitro i in vivo. Ekstrakt z nasion kozieradki hamował również proliferację komórek BPH-1 w sposób zależny od dawki¹⁴.