Cichy problem wielu mężczyzn - te rośliny pomogą w problemach z prostatą

Szesnaście lat temu, jako stosunkowo znany specjalista w dziedzinie ziołolecznictwa, opublikowałem artykuł w czasopiśmie Journal of the Royal Society of Medicine na temat naturalnych metod leczenia chorób prostaty, w którym prognozowałem, że składniki roślinne, takie jak beta-sitosterole i rośliny lecznicze, takie jak palma sabałowa, mogą okazać się cennym narzędziem wspomagającym leczenie.

Od tego czasu jednak wiele się zmieniło, dysponujemy nowymi danymi, a kwestia skuteczności palmy sabałowej została podważona. Zatem, gdy razem z Kerrym Bone’em dokonywaliśmy aktualizacji naszego podręcznika ziołolecznictwa, zaczęliśmy się zastanawiać, co możemy zasugerować mężczyznom obecnie? Dla wielu z nich problemy z prostatą to pierwszy niepokojący sygnał od ich organizmu.

Łagodny rozrost stercza - jakie są przyczyny?

Łagodny przerost gruczołu krokowego (ang. benign prostatic hyperplasia, BPH) to postępujący, łagodny rozrost prostaty, w wyniku którego stopniowo zwęża się cewka moczowa, co prowa­dzi do utrudnienia przepływu moczu.

Mocz zatrzymuje się w pęcherzu, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia zakażenia, kamienicy pęcherza lub uszkodzenia nerek. Dlatego też wielu przypadkom BPH towarzyszy szereg objawów urologicznych (ang. lower urinary tract symptoms, LUTS). Nie stwierdzono jednak ścisłego związku między wielkością prostaty a nasile­niem LUTS, co pozwala przypuszczać, że w grę wchodzą także inne czynniki.

Nadwrażliwość układu współczulnego, prowadząca m.in do otyłości, zespołu metabolicznego i nadciśnienia tętniczego, może znacząco zwiększać ryzyko wystąpienia LUTS^6,7. Ustabilizowanie poziomu testosteronu może złagodzić objawy LUTS⁸, pewną rolę może też odgrywać stan zapalny (insulinooporność jest stanem prozapalnym), podwyższony poziom białka C-reaktywnego w surowicy także wyraźnie wiąże się z nasileniem LUTS⁹.

Kilka obszernych prac badawczych potwierdziło, że zwiększony poziom aktywności fizycznej zmniejsza ryzyko wystąpienia BPH i LUTS^10,11. Chronić przed tymi przypa­dłościami zdaje się również dieta niskotłuszczowa i uboga w białko pochodzenia zwierzęcego, a umiarkowane spoży­cie alkoholu może ratować organizm przed BPH, ale jedno­cześnie nasilać LUTS¹². Żywność o wysokim indeksie gli­kemicznym może zwiększać ryzyko choroby^10,13, natomiast spożywanie owoców i warzyw może jej przeciwdziałać¹⁴.

Dawniej kojarzenie objawów powiększenia gruczołu krokowego ze starzeniem się nieuchronnie prowadziło do stosowania odmładzających ekstraktów i produktów na potencję.

Są to stymulanty, takie jak kola (Cola nitida – inaczej kola błyszcząca) i johimba lekarska (Pausi­nvstalia yohimbe) oraz łagodniejsze środki pobudzające, takie jak środkowoamerykańska damiana (Turnera aphrodisiaca) i azjatycki żeń-szeń (Panax ginseng).

Chociaż wszystkie te rośliny były tradycyjnie stosowane jako remedium na BPH, właściwości żadnej z nich nie zostały dotychczas poddane badaniom. Na południu USA najczęściej zaleca się palmę sabałową (Serenoa serrulata), stosowaną również jako środek na potencję.

Wygląda jednak na to, że obecnie większość specjalistów podważa jej skuteczność w leczeniu schorzeń prostaty – ponowna analiza badań potwierdziła jedynie efekt placebo¹⁶, a obszerne badanie kliniczne nie wykazało żadnych działań wspomagających leczenie BPH¹⁶. Na objawy BPH urolodzy w Niemczech powszechnie przepisują również korzeń pokrzywy (Urtica dioica) i pestki dyni (Curcu­rbita pepo)¹⁷.

Jakie zioła na przewlekłe zapalenie stercza?

Zespół przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego to bolesne, wyczerpujące schorzenie, które jednak – w prze­ciwieństwie do ostrego zapalenia stercza – zazwyczaj nie jest wynikiem zakażenia. Szacuje się, że dotyka ono 15% mężczyzn w różnym wieku, a jednocześnie choruje na nie od 2 do 10 % męskiej populacji. Przewlekłe zapale­nie stercza może zwiększać ryzyko zachorowania na raka prostaty, a także BPH¹⁹.

Głównymi objawami przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego są przewlekły ból lub uczucie ucisku w obrębie układu moczowo-płciowego, którym towarzyszą trudności w oddawaniu moczu. Wielu pacjentów skarży się również, że ból nasila się po spożyciu alkoholu i na skutek stresu²⁰.

U mężczyzn z przewlekłym zapaleniem gruczołu krokowego występują oznaki silnego stanu zapalnego w tkankach poddanych biopsji, a reakcję tę najwy­raźniej napędzają limfocyty T, związane z reakcją autoimmunologiczną²¹.

Naturalne sposoby na raka prostaty

Starsi mężczyźni są szczególnie narażeni na zachorowanie na raka prostaty (PC), zwłaszcza ci, u których występował on w rodzinie i z podwyższonym poziomem swoistego antygenu sterczowego (PSA)²². Do jego wystąpienia przy­czyniają się również infekcje i stany zapalne (zapalenie ster­cza).

Wielu mężczyzn z PC cierpi równocześnie na zapale­nie gruczołu krokowego. Regularne przyjmowanie leków przeciwzapalnych obniża ryzyko rozwoju PC. Kwestia roli androgenów jest niejednoznaczna i kontrowersyjna, inhi­bitory 5-alfa-reduktazy mogą zapobiegać temu schorzeniu, ale ich wartość w badaniach może wynikać z udoskonalenia badań przesiewowych²⁴.

Rośliny lecznicze, które obniżają poziom czynnika tran­skrypcyjnego NF-kappa B mogą być stosowane do regulacji stanu zapalnego²⁵. Obiecująco przedstawiają się wyniki badań nad takimi produktami spożywczymi jak rozmaryn, kurkuma, imbir, zielona herbata i oregano²⁶.

Wykazano także, że picie czerwonego wina, ale nie alkoholu w ogóle, znacznie obniża ryzyko zachorowania na raka stercza²⁷. Ekstrakt z pestek winogron hamuje za to rozrost zaawanso­wanego guza prostaty²⁸.

Przeprowadzono również ciekawe badania nad fitoestrogenami, takimi jak izoflawony. Spoży­wanie nasion lnu (czyli siemienia lnianego - przyp. tłum.), w dawce 30 g dziennie przez średnio 30 dni przed zabie­giem chirurgicznym, znacząco zredukowało poziom proli­feracji komórkowej w kontrolowanym badaniu z udziałem 161 mężczyzn z PC²⁹.

Wyniki metaanalizy 14 badań epidemiologicznych potwier­dzają, że spożywanie produktów sojowych obniża ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego o około 26%³².

Amerykański zespół badawczy pod kierownictwem Deana Ornisha zajął się sprawdzeniem wpływu diety na pacjen­tów z rakiem prostaty. W pierwszym badaniu z grupą kontrolną porównano pacjentów stosujących bardzo niskotłuszczową dietę wegańską (12% tłuszczu w diecie) wraz z suplementami (soja, witamina E, olej rybny, selen i witamina C), regularnie gimnastykujących się i pracują­cych nad radzeniem sobie ze stresem.

Poziom PSA spadł u tych drugich o 4% w ciągu 12 miesięcy w porównaniu z 6% wzrostem w grupie kontrolnej. Weryfikując wyniki dwa lata później, ustalono, że u 13 mężczyzn z grupy kon­trolnej nastąpił rozrost nowotworu i musieli oni poddać się leczeniu, w grupie interwencyjnej natomiast wykazano tylko dwa takie przypadki.

W drugim badaniu o podob­nym charakterze przeanalizowano biopsje prostaty po trzech miesiącach. U czterech mężczyzn po radykal­nej prostatektomii (usunięcie prostaty – przyp. tłum.), stosujących przez sześć tygodni dietę o niskim indeksie glikemicznym i umiarkowanej zawartości tłuszczu, stwier­dzono korzystne zmiany w ekspresji genów, w porównaniu z grupą kontrolną^33,34.

Pamiętajmy, że chorób stercza nie należy traktować jako serii zagadkowych, nieuleczal­nych schorzeń. W przypadku każdego z nich można zastosować podstawowe środki zapobiegawcze. A jeśli diagnoza wstrząśnie pacjentem na tyle, by był on skłonny zmienić swój styl życia, może okazać się, że wykrycie choroby przyczyni się do uniknięcia wielu innych dolegliwości związanych ze starzeniem się organizmu.