Zioła, które łagodzą ból

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Zacznijmy od przypomnienia, że niezwykłe właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, potwierdzone medycznymi badaniami naukowymi, wykazuje wiele roślin. Te naturalne skarby medycyny tradycyjnej są wykorzystywane w celach leczniczych od tysiącleci, ale dopiero teraz poznajemy mechanizmy ich oddziaływania na nasz organizm. Które z nich są szczególnie pomocne w przypadku bólu?

Arnika górska

Badanie kliniczne wykazało, że żel z wyciągiem z arniki (Arnica montana) jest równie skuteczny w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów co żel z ibuprofenem - przynosi taką samą ulgę w bólu i w takim samym stopniu poprawia funkcjonowanie chorego stawu¹. Naukowcy odkryli także, że arnika jest skuteczniejsza niż placebo w redukowaniu pooperacyjnego bólu i obrzęku. Ich zdaniem może być z powodzeniem wykorzystywana zamiast niesterydowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) w niektórych dolegliwościach występujących po operacji. W Niemczech zatwierdzono stosowanie arniki w przypadku skręceń, nadwyrężeń, siniaków i bólów reumatycznych mięśni oraz stawów².

Jednak nie znajduje potwierdzenia przekonanie o łagodzeniu przez tę roślinę bólu mięśni po ćwiczeniach³. Arnikę stosuje się zewnętrznie, głównie w postaci okładów z nalewki lub naparu z kwiatu arniki. Dostępne są także preparaty w formie żelu, maści lub gotowego płynu do okładów. Są one jednak przeciwwskazane podczas ciąży i karmienia piersią. Nie wolno ich także stosować na uszkodzoną skórę. Arnika nie nadaje się do przyjmowania doustnego, może bowiem powodować groźne efekty niepożądane, łącznie ze zgonem. W przypadku zewnętrznego używania arniki możliwym efektem ubocznym jest kontaktowe zapalenie skóry.

Dzika róża

Róży dzikiej (Rosa canina) przypisuje się m.in. działanie przeciwzapalne i przeciwreumatyczne.

Według metaanalizy badań klinicznych sproszkowany owoc dzikiej róży skutecznie łagodzi ból w chorobie zwyrodnieniowej stawów (dwa razy lepiej niż placebo)⁴. Owoc dzikiej róży przyjmowany doustnie w zalecanych dawkach jest bezpieczny dla dorosłych, niemniej może czasem wywoływać efekty uboczne, takie jak nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, zgaga, skurcze żołądka, zmęczenie, ból głowy i problemy ze snem.

Pixabay / Fran__

Imbir lekarski

Kłącze imbiru lekarskiego (Zingiber officinales) zawiera wiele substancji chemicznych, do których zalicza się również związki fenolowe. Jednym z nich jest gingerol, który nadaje tej roślinie właściwości przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Preparaty z imbiru przyjmuje się przede wszystkim doustnie. Z metaanalizy badań prowadzonych z udziałem grupy kontrolnej wynika, że imbir znacznie redukuje ból i zwiększa fizyczną sprawność osób z chorobą zwyrodnieniową stawów⁵. Autorzy formułują wniosek, że roślina ta jest "umiarkowanie skuteczna i odpowiednio bezpieczna w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów". Przegląd badań z 2017 r. także potwierdza, że imbir w przypadku tego schorzenia daje w porównaniu z placebo lepsze efekty w zakresie uśmierzania bólu i zwiększania sprawności, ale jest mniej skuteczny niż ibuprofen czy diklofenak⁶.

W przeglądzie systematycznym z 2015 r. czytamy, że rośliny z rodziny imbirowatych (imbir, kurkuma, imbir jawajski, galangal) są skutecznym środkiem przeciwbólowym, bezpieczniejszym dla zdrowia niż niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Mimo to należy się liczyć, podobnie jak w przypadku stosowania NLPZ, ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia krwawień z przewodu pokarmowego⁷.

Istnieją badania⁸ sugerujące, że imbir uśmierza bóle menstruacyjne (nie mniej skutecznie niż NLPZ), a w jednym z badań wykazano ponadto, że wspomaga on leczenie bólu migrenowego⁹ (przyjmowany razem z ketoprofenem działa lepiej niż placebo z ketoprofenem).

European Medicines Agency ostrzega przed leczniczym stosowaniem imbiru u dzieci poniżej 18. roku życia, ponieważ w odniesieniu do tej grupy wiekowej brakuje jeszcze badań. EMA zaleca również zachowanie ostrożności podczas ciąży i karmienia piersią, ponieważ nie zebrano jeszcze wystarczających dowodów na to, że imbir nie jest toksyczny dla płodu.

Działania niepożądane obejmują drobne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, zwłaszcza rozstrój żołądka, odbijanie, dyspepsję (ból w górnej części brzucha) i mdłości. Nie zgłoszono żadnego przypadku przedawkowania¹⁰.

Kadzidłowiec indyjski

Substancją leczniczą w kadzidłowcu (Boswellia serrata) są kwasy bosweliowe, mające działanie przeciwzapalne, antyartretyczne i przeciwbólowe. Preparaty z kadzidłowca stosuje się (głównie doustnie, czasem także miejscowo) w chorobie zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zapaleniu kaletki maziowej i zapaleniu ścięgna. Bywają również przydatne w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita, bolesnego miesiączkowania i bólu brzucha. Ich działanie polega na hamowaniu biosyntezy leukotrienów - lipidów biorących udział w procesach zapalnych.

Wyniki badań klinicznych potwierdzają skuteczność kadzidłowca w chorobie zwyrodnieniowej stawów. Już w 1999 r. wykazano, że spożywanie tej rośliny przez 8 tygodni znacznie łagodzi ból kolana. Z badań wynika ponadto, że w połączeniu z kurkumą kadzidłowiec daje w tej chorobie lepsze efekty niż diklofenak. Jeśli chodzi o reumatoidalne zapalenie stawów, brakuje dostatecznych dowodów na skuteczność boswelii¹¹.

Standaryzowane preparaty z kadzidłowca zawierają zwykle 30-40% kwasów bosweliowych. Zalecane dawkowanie to 300-500 mg dwa lub trzy razy dziennie.

Kadzidłowiec jest przeciwwskazany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Ostrożność powinny zachować osoby po zapaleniu błony śluzowej żołądka. Najczęściej obserwowane objawy uboczne to dolegliwości ze strony układu pokarmowego (zgaga, pieczenie w nadbrzuszu, uczucie pełności, nudności), anoreksja, atopowe zapalenie skóry i łagodne podrażnienie skóry (przy zastosowaniu zewnętrznym). Boswelia może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami i suplementami diety, a także zdarza się, że osłabia lub nasila ich działanie¹².

Kurkuma

Kurkuma, czyli inaczej ostrzyż długi (Curcuma longa), znana jest przede wszystkim jako przyprawa, ale ma także szerokie zastosowanie w tradycyjnej medycynie indyjskiej. Jej główną substancją czynną jest kurkumina, wykazująca również działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Istnieją dowody naukowe na skuteczność wyciągu z kurkumy (1000 mg dziennie) w leczeniu zapalenia stawów i łagodzeniu bólu w tej chorobie¹³. Obecna zaś w kurkumie kurkumina działa przeciwbólowo w dyskinezie dróg żółciowych, usuwając jednocześnie, bez efektów ubocznych, inne objawy tej choroby (nietolerancję pokarmu, mdłości, wymioty)¹⁴. Badanie przeprowadzone w 2011 r. udowodniło, że kurkumina uśmierza ponadto ból pooperacyjny po laparoskopowym usunięciu pęcherzyka żółciowego¹⁵.

Autorzy przeprowadzonego w 2018 r. przeglądu badań przedklinicznych i klinicznych na temat leczenia patologicznego bólu twierdzą, że choć mechanizmy łagodzenia bólu nie są jeszcze w pełni wyjaśnione, istnieją niepodważalne dowody, iż kurkumina ma działanie przeciwbólowe¹⁶. Jeśli uda się opracować metody, które umożliwią zwiększenie rozpuszczalności kurkuminy w wodzie, a także jej przyswajalności, substancję tę będzie można stosować jako lek przeciwbólowy.

Pixabay / atulkprajapati2000

Lawenda lekarska

Olejek eteryczny z lawendy (Lavendula oficinalis) uśmierza ból w chorobach reumatycznych, ponieważ zmniejsza wrażliwość nerwów czuciowych. Działa także rozkurczowo w lekkich bólach brzucha. Oprócz samego olejku, który można stosować miejscowo, a także do masażu, inhalacji i kąpieli, dostępne są również zawierające go maści i żele. Surowcem do sporządzania naparu jest kwiat lawendy.

Badanie przeprowadzone w 2016 r. wykazało, że aromaterapia z wykorzystaniem olejku lawendowego zmniejsza intensywność bólu menstruacyjnego. Uczestniczki eksperymentu wąchały w trzech pierwszych dniach miesiączki, przez 30 minut dziennie, waciki skropione tym olejkiem. To wystarczyło, by mogły zrezygnować z leków przeciwbólowych¹⁷. Aromatoterapia z wykorzystaniem lawendy ma także udokumentowany dobroczynny wpływ w przypadku bólu głowy i mięśni¹⁸. Z kolei w badaniu przeprowadzonym w 2004 r. wykazano jej skuteczność w krótkotrwałym uśmierzaniu nieswoistego bólu lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa¹⁹. Poprawę przyniosło przeprowadzenie ośmiu sesji polegających na stymulacji punktu akupunkturowego z wykorzystaniem olejku lawendowego. W przeglądzie systematycznym z 2014 r. czytamy, że poprawia on ponadto ruchomość stawów w większym stopniu niż leczenie konwencjonalne²⁰.

Eurpean Medicines Agency odradza podawanie olejku eterycznego z lawendy kobietom w ciąży, karmiących piersią oraz dzieciom do 12. roku życia, ponieważ nie ma wystarczających danych na temat bezpieczeństwa jego stosowania w tych grupach. Agencja ostrzega także, że olejek może osłabiać zdolność do prowadzenia pojazdów²¹.

Mięta pieprzowa

Olejek z mięty pieprzowej (Mentha piperita) stymuluje znajdujące się w skórze receptory wrażliwe na zimno. Wywołane dzięki temu uczucie chłodu uśmierza ból. Olejek jest przeznaczony wyłącznie do stosowania zewnętrznego. Podanie doustne może wywołać bardzo silne reakcje niepożądane (ból brzucha, wymioty, zaburzenia snu i równowagi). Do zastosowania wewnętrznego nadają się preparaty zawierające olejek z mięty, np. w formie kapsułek dojelitowych. Wstępne badania kliniczne wykazują, że olejek miętowy stosowany miejscowo na czole redukuje napięciowy ból głowy, jeśli użyje się go natychmiast po wystąpieniu dolegliwości. Działa już po 15 minutach, a jego skuteczność jest porównywalna z działaniem 1000 mg paracetamolu.

Suplementy z olejkiem miętowym pomagają osobom z zespołem jelita drażliwego (IBS). Osiem podwójnie zaślepionych badań zgodnie wykazało, że preparaty te uśmierzają ból brzucha związany z tym schorzeniem. Efekt utrzymuje się do dwóch tygodni od zakończenia kuracji²².

Skutki uboczne używania olejku z mięty pieprzowej obejmują reakcje alergiczne, zgagę, zaburzenia widzenia, mdłości, wymioty i pieczenie okolic odbytu (u pacjentów z zespołem jelita drażliwego). Przy przedawkowaniu może dojść do śródmiąższowego zapalenia nerek i ostrej niewydolności tego narządu.

Soja i awokado

Plasują się bardzo wysoko na liście środków przeciwbólowych, od kiedy zrobiło się głośno o niezmydlających się frakcjach olejowych z awokado i soi (ang. avocado-soybean unsaponifiables - ASU), należących do grupy wolno działających leków objawowych stosowanych w chorobie zwyrodnieniowej stawów, określanych jako SYSADOA (ang. symptomatic slow acting drugs in ostheoarthritis). Na rynku farmaceutycznym dostępne są gotowe preparaty z ASU, składające się zwykle w jednej trzeciej z olejów z awokado i w dwóch trzecich z oleju z soi.

Na stronie producenta jednego z takich preparatów czytamy: "Badania wykazały, że frakcje niezmydlające się olejów sojowego i awokado powodują zwiększenie wytwarzania kolagenu z jednoczesnym zmniejszeniem syntezy cytokin prozapalnych w obrębie chrząstki stawowej, dzięki czemu korzystnie wpływają na proces odbudowy macierzy w chrząstce stawowej. Tym samym substancje te przyczyniają się do ochrony chrząstki stawowej przed procesami zwyrodnieniowymi"²³.

Jedno z badań przeprowadzono w Polsce. Objęto nim 4822 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową kolana. W jego wyniku okazało się, że dzięki przyjmowaniu jednej kapsułki z ASU (300 mg) dziennie przez 6 miesięcy zmniejszył się odczuwany przez pacjentów ból oraz poprawiło się ich funkcjonowanie w życiu codziennym. Odsetek pacjentów wspomagających terapię niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi spadł podczas badania z 58,8% do 24,9%. Jednocześnie nie zaobserwowano żadnych poważnych efektów ubocznych²⁴. Stosowanie ASU jest przeciwwskazane u osób uczulonych na awokado, soję lub orzeszki ziemne. Niewskazane jest przyjmowanie takich preparatów przez kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz przez dzieci poniżej 18. roku życia (brak danych na temat bezpieczeństwa)²⁵.

Pieprzowiec

Substancjami aktywnymi obecnymi w pieprzowcu (Capsicum spp.) są kapsaicynoidy, które zmniejszają wrażliwość receptorów bólowych. Leczniczo stosuje się pieprzowiec (lub kapsaicynoidy) wyłącznie zewnętrznie, w formie maści, kremów, plastrów lub nalewek. Uchodzi on za skuteczny środek w przypadku bólów gośćcowych, zapalenia korzeni nerwowych, nerwobólów, bólów stawowych i mięśniowych. Czy nauka potwierdza jego działanie? Według przeglądu badań z 2004 r. dotyczących wpływu kapsaicyny na chroniczny ból pochodzenia neuropatycznego lub mięśniowo-szkieletowego substancja ta rzeczywiście wykazuje takie działanie, ale jej skuteczność określa się jako najwyżej umiarkowaną²⁶. W przeglądzie literatury na temat miejscowego stosowania kapsaicyny w chorobie zwyrodnieniowej stawów z 2018 r. czytamy, że w porównaniu z placebo kapsaicyna ma dobry profil bezpieczeństwa i skuteczności w łagodzeniu bólu wywołanego chorobą zwyrodnieniową stawów dłoni, kolana, biodra lub ramienia²⁷.

Niewskazane jest korzystanie z pieprzowca w przypadku zapalenia skóry, oparzeń i nadwrażliwości na kapsaicynoidy²⁸. Nie nadaje się on także do leczenia dzieci.

Wierzba

Kora wierzby (Salix spp.) jest od wieków używana w medycynie tradycyjnej jako środek przeciwgorączkowy, przeciwzapalny i przeciwbólowy. Swoje właściwości zawdzięcza salicylanom, związkom organicznym, dzięki którym działa podobnie jak leki zawierające syntetyczne salicylany (np. aspiryna), ale w porównaniu z nimi powoduje mniej nasilone efekty uboczne w przewodzie pokarmowym.

Autorzy systematycznego przeglądu badań poświęconych działaniu wierzby na ból mięśniowo-szkieletowy wskazują na trzy badania, z których wynika, że to działanie nie jest mniejsze niż wykazywane przez rofekoksyb (lek przeciwbólowy i przeciwzapalny) u pacjentów z bólem lędźwiowo-krzyżowym²⁹. Jeśli chodzi o chorobę zwyrodnieniową stawów, dwa badania przyniosły sprzeczne wyniki. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów nie stwierdzono zaś, by wskutek stosowania wierzby dolegliwości bólowe u pacjentów zmniejszyły się w znacznym stopniu, ale temu schorzeniu poświęcono zaledwie jedno badanie i to słabej jakości. W wymienionych badaniach podawano pacjentom przez kilka tygodni codziennie 240 mg salicyny (w postaci ekstraktu alkoholowego). Odnotowano jedynie niewielkie działania uboczne.

European Medicines Agency rekomenduje stosowanie kory wierzby nie tylko w celu uśmierzenia bólu lędźwiowo-krzyżowego, lecz również umiarkowanego bólu stawów i głowy, a nawet w przypadku gorączki wywołanej przeziębieniem. W dokumencie EMA czytamy, że "skuteczność tych leków roślinnych jest prawdopodobna i istnieją dowody, iż są one bezpiecznie stosowane w ten sposób od co najmniej 30 lat"³⁰.

Pixabay / annca