Grzybica paznokci – objawy i leczenie. Jak zapobiegać grzybicy paznokci? 

Grzybica paznokci to choroba skóry (paznokcie są jej wytworem) objawiająca się zmianami w ich wyglądzie. Dochodzi w niej do przerostu płytki paznokcia (staje się on nienaturalnie gruby), zmiany jego koloru oraz deformacji. Chore paznokcie wywołują ból, ponieważ rozrastające się grzyby mogą prowadzić do ich pękania, a nawet wywoływać miejscowe zakażenia skóry. W niektórych przypadkach może pojawić się ropa.

To nieprawda, że grzybica paznokci dotyka przede wszystkim osoby starsze i zaniedbane. Najczęściej na grzybicę paznokci chorują sportowcy, a także osoby młode, u których tzw. burza hormonalna sprzyja nadmiernej potliwości1. Grzybica paznokci (zwana też z języka greckiego onychomykozą) jest diagnozowana w przypadku co drugiego problemu z paznokciami. Co dziesiąty Polak zgłaszający się do lekarza pierwszego kontaktu lub dermatologa cierpi z jej powodu. Ale to prawdopodobnie tylko wierzchołek góry lodowej, ponieważ wielu pacjentów stara się leczyć grzybicę paznokci domowymi sposobami i unika wizyty u specjalisty².

Grzybica paznokci – co to jest, skąd się bierze?

Grzybica paznokci to zakażenie struktur paznokcia dermatofitami lub rzadziej innymi grzybami jednokomórkowymi, rozwijające się najczęściej w następstwie grzybicy stóp.

Te małe organizmy lubią ciepło i wilgoć, dlatego też wśród przyczyn grzybicy stóp i paznokci znajdują się:

• nieprawidłowa higiena stóp,
• brak obuwia na basenie, w łaźni, pod publicznym natryskiem,
• używanie wspólnego ręcznika przez kilku członków rodziny,
• choroby skóry,
• stopa cukrzycowa i inne problemy z krążeniem krwi,
• drobne uszkodzenia naskórka np. manicure, pedicure,
• noszenie skarpetek ze sztucznych włókien lub gumowych butów.

U osób starszych częściej niż w ogólnej populacji dochodzi do przeniesienia choroby ze stóp na paznokcie dłoni. Co ciekawe, różne szczepy grzybów wywołują różne objawy choroby: inny kolor paznokcia czy np. zaatakowanie wałów paznokci (ciało po bokach paznokcia i u jego nasady)¹.

Zakażenia grzybicze paznokci dzielą się na:

• grzybicę dystalną i boczną podpaznokciową grzybicę (DSLO): choroba rozpoczyna się od części paznokcia, którą się obcina lub od strony bocznych wałów; z czasem następuje zanik paznokcia; to najczęściej diagnozowana grzybica paznokci,
• proksymalną grzybicę podpaznokciową (PSO): częściej rozwija się na dłoniach niż stopach; ta choroba pojawia się w miejscu tzw. proksymalnego wału paznokciowego, czyli otoczonej białym naskórkiem nasady paznokcia; jeśli rozwinie się zakażenie, paznokieć zaczyna zmieniać kolor na biały, a z czasem wykrusza się,
• powierzchniową białą grzybicę paznokci (SWO): choroba ta zwykle atakuje palce stóp, rozwijając się na powierzchni paznokcia i z czasem wnikając w niego coraz głębiej,
• grzybicę wewnątrzpaznokciową / wewnątrzpłytkową (EO): w przebiegu tej grzybicy drobnoustroje atakują od strony wolnej paznokcia, ale nie zbliżają się do jego łożyska (ciało pod paznokciem); inwazyjne grzyby drążą tunele wewnątrz paznokcia,
• całkowitą dystroficzną grzybicę paznokci (TDO): choroba ta zwykle rozwija się w następstwie nieleczenia innych grzybic paznokci i atakuje całą ich płytkę^1,2.

Płeć nie odgrywa roli: grzybica atakuje zarówno mężczyzn, jak i kobiety, a z wiekiem podatność na nią wzrasta. Wynika to z wolniejszego wzrostu paznokci oraz siedzącego trybu życia, który utrudnia krążenie krwi.

Ryzyko zachorowania na grzybicę paznokci zwiększają:

• zaburzenia endokrynologiczne,
• urazy paznokci,
• choroby takie jak łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry,
• zaburzenia odporności (w tym AIDS),
• historia grzybicy paznokci w rodzinie².

Tak więc jeśli spełniasz choć jeden z powyższych punktów, przykładaj szczególną wagę do dbania o dłonie i stopy.

Diagnoza: grzybica paznokci

Lekarz specjalista w dziedzinie leczenia grzybicy paznokci to dermatolog. Zdarza się jednak, że to lekarz pierwszego kontaktu lub podolog rozpozna objawy zakażenia grzybami. Dermatolog powinien wykonać badania mykologiczne, które pozwolą stwierdzić, na jaką grzybicę paznokci pacjent choruje. Polega ono na zeskrobaniu płytki paznokcia – na wyniki czeka się ok. 2 tygodni. Czasem dermatolog zleca też biopsję chorego miejsca. Ważne, by przed badaniem nie przyjmować leków przeciwgrzybiczych, ponieważ mogą one zafałszować jego wynik2. Istnieje kilka chorób, które dają podobne objawy do grzybicy paznokci, dlatego to ważne, by skonsultować się z lekarzem, kiedy tylko pojawią się zmiany na paznokciach. Inne schorzenia, które wyglądają podobnie do grzybicy paznokci, to kandydoza paznokci, łuszczyca paznokci, liszaj płaski i zmiany troficzne. Ponadto nieleczona grzybica paznokci może sprzyjać innym problemom zdrowotnym, np. róży¹.

Jak leczyć grzybicę paznokci?

Konsekwentnie. Grzybica paznokci jest chorobą przewlekłą, a jej leczenie trwa nawet kilkanaście miesięcy. Ponadto lubi ona nawracać. Dlatego jeśli cierpisz z powodu grzybicy paznokci, przygotuj się na długą walkę. Nagrodą będzie życie bez bólu i powrót poczucia komfortu psychicznego. Leczenie grzybicy paznokci przebiega na dwa sposoby: miejscowo i ogólnie.

Leczenie miejscowe grzybicy paznokci

Leczenie miejscowe polega na poprawieniu kondycji paznokcia. Dermatolog poleci odpowiedni leczniczy lakier do paznokci (w aptece dostępne są one bez recepty, jednak to lekarz powinien podjąć decyzję, czy będą one efektywne w twoim przypadku), który należy stosować przez 6 do 12 miesięcy, zależnie od jego substancji czynnej. Lakier do paznokci nie jest jednak stuprocentowo skutecznym preparatem na grzybicę, dlatego zwykle stanowi jedynie uzupełnienie terapii.

Leczenie ogólne grzybicy paznokci

Leczenie ogólne to po prostu terapia doustna środkami grzybobójczymi. Może odbywać się ono w tzw. terapii ciągłej (stałe przyjmowanie leków) lub pulsowej (przyjmowanie leków jest przedzielone okresami bez leczenia ogólnego). Taka terapia może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, zależnie od umiejscowienia grzybicy paznokci (dłonie lub stopy).

Terapia skojarona leczenia grzybicy pacnokci

Specjaliści zalecają łączenie obu tych metod, czyli terapię skojarzoną. Niekiedy uzupełnia się ją jeszcze o leki rozszerzające naczynia krwionośne (pozwalają przywrócić prawidłowe krążenie w stopach) oraz zabieg usuwania chorej płytki paznokcia np. laserem (taka terapia trwa nawet rok). Czasem dermatolog używa preparatów na grzybicę paznokci z mocznikiem lub z inną substancją².

Grzybica paznokci – domowe leczenie

Grzybica paznokci to choroba zakaźna, która może przenieść się na innych członków rodziny. Aby temu zapobiec, musisz działać kompleksowo. Samo przyjmowanie leków nie wystarczy – choroba tylko czeka na dogodne warunki, by znowu zaatakować. Dlatego najlepiej, jeśli wyrzucisz buty i skarpetki, a zakupisz nowe. Ponieważ jednak jest to dość drogie rozwiązanie, zacznij najpierw od dezynfekcji. Zakup w aptece 10% roztwór formaliny. Zanurz w niej watę i włóż ją do torebki foliowej razem z butami lub ubraniem na 24 godziny. Następnie wystaw buty np. na balkon, by się przewietrzyły (może to trwać kolejną dobę). Ubrania wypierz w temperaturze 60 st., wysusz i uprasuj żelazkiem². Jest wiele domowych sposobów walki z grzybicą paznokci, ale czy są one skuteczne? Przyjrzyjmy się każdemu z nich z osobna.

Olejki eteryczne i grzybica paznokci

W pewnym badaniu sprawdzono skuteczność olejków nakładanych na paznokcie w leczeniu grzybicy. Eksperci przygotowali specjalną mieszankę olejków z limonki, oregano i drzewa herbacianego oraz witaminy E. Wszystkich 20 pacjentów po zakończeniu trwającego 12 miesięcy badania było zadowolonych z terapii, a do tego niemal 80% z nich wyzdrowiało3. Uwaga: Aby zrobić taką mieszankę, dodaj po kilka kropli olejków do oleju bazowego (np. wykazującego właściwości lecznicze oleju kokosowego) i dopiero wtedy wcieraj w chore miejsca.

Soda oczyszczona na grzybicę stóp

Soda oczyszczona doskonale pochłania wilgoć, która sprzyja rozwojowi grzybicy. W pewnym małym badaniu specjaliści udowodnili, że soda oczyszczona zapobiegła rozrostowi 79% gatunków grzybów, które wykorzystano w badaniu. Kolejnym 17% soda utrudniła rozrost. Eksperci posłużyli się 70 gatunkami grzybów wywołujących grzybicę paznokci i skóry4. Uwaga: Ta metoda najlepiej nadaje się do odkażenia skarpet. Pamiętaj o dokładnym ich wypłukaniu, ponieważ soda oczyszczona może uszkodzić naskórek stóp, wywołując rany podobne do oparzeń.

Czosnek leczy grzybicę paznokci

... ale na razie tylko na szalce Petriego. Specjaliści udowodnili, że wodny ekstrakt z czosnku wykazuje działanie przeciwgrzybicze5. Uwaga: Nie nacieraj stóp czosnkiem - jego olejki eteryczne są tak silne, że prawdopodobnie doprowadzisz do zaostrzenia objawów choroby, w tym zwiększysz ból. O wiele lepiej będzie rozgnieść ząbek i umieścić go w skarpecie (pamiętaj potem o dokładnym wypłukaniu jej). Możesz też uwzględnić czosnek w diecie: wspomoże on twój układ odpornościowy, który będzie miał dzięki temu więcej sił na walkę z infekcją.

Maść mentolowa kontra grzybica stóp

Głównymi składnikami tego typu produktów są kamfora, mentol lub olejek eukaliptusowy. Wszystkie trzy substancje wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe. A zdaniem specjalistów z Illinois mogą zwalczać grzybicę paznokci. Za zgodą 18 pacjentów przez 48 tygodni naukowcy smarowali im chore miejsca maścią. Co prawda tylko 5 uczestników badania wróciło do zdrowia, jednak wszyscy zauważyli znaczną poprawę⁶. Uwaga: Jeśli chcesz skorzystać z tej metody, ostrożnie smaruj chore palce u stóp czy dłoni. Maść ma właściwości rozgrzewające i może wywołać miejscowe podrażnienie.

Wszystkie te metody, chociaż zostały sprawdzone przez specjalistów, należy stosować ostrożnie. Badania nad ich skutecznością nie są zbyt liczne, a ponadto każdy organizm reaguje inaczej. Dlatego też nie podejmuj żadnych działań bez konsultacji z lekarzem (dotyczy to zwłaszcza niesprawdzonych domowych metod walki z grzybicą paznokci, np. octem). Inaczej zamiast pomóc sobie, możesz jeszcze pogorszyć sytuację.

Jak zapobiegać grzybicy paznokci?

• pamiętaj o wycieraniu stóp do sucha po kąpieli i prysznicu,
• zawsze używaj tylko swojego ręcznika,
• często zmieniaj obuwie i wietrz je przed użyciem,
• noś tylko skarpetki z naturalnych włókien,
• obcinaj paznokcie na krótko,
• korzystaj tylko z salonów manicure i pedicure, w których wykorzystuje się jednorazowe narzędzia lub też przyrządy są sterylizowane,
• zadbaj o ogólne zdrowe organizmu: wylecz lub opanuj choroby przewlekłe,
• często się ruszaj: podejmuj aktywność fizyczną, spaceruj – niech twoje nogi nie doświadczają zastoju w krążeniu krwi.

Grzybica paznokci. Pytania i odpowiedzi

1. Czy grzybica paznokci jest uleczalna?

Tak, jednak terapia trwa bardzo długo. To sprawia, że wiele osób poddaje się. Jeśli chorujesz na grzybicę paznokci, przygotuj się na co najmniej 6 miesięcy leczenia. Oprócz odzyskania estetycznego wyglądu paznokci, dodatkowym argumentem niech będzie fakt, że nieleczona grzybica paznokci sprzyja rozwojowi innych chorób.

2. Czy mogę zarazić grzybicą paznokci partnera i dziecko?

Grzybica paznokci jest chorobą zakaźną, tak więc nie dziel się z partnerem ręcznikiem, a po skorzystaniu z prysznica umyj go, ponieważ patogeny mogą znajdować się na jego mokrej powierzchni. W ten sposób zmniejszysz ryzyko zachorowania pozostałych członków rodziny. Jest też dobra wiadomość: o wiele rzadziej odnotowuje się przypadki przeniesienia grzybicy paznokci na dziecko niż na inną osobę dorosłą⁷.

3. Czy można malować paznokcie w czasie zakażenia grzybiczego?

Tylko przeciwgrzybiczym lakierem do paznokci, jeżeli tak zaleci dermatolog. To ważne, by mógł on na bieżąco monitorować postęp w leczeniu, dlatego odradza się wszelkie zabiegi, które mogą maskować zakażenie. Co więcej, udowodniono, że zarówno akrylowe paznokcie, jak i tzw. hybrydy mogą sprzyjać rozwojowi grzybicy⁸.

4. Czy grzybica paznokci sprzyja innym grzybicom?

Niekoniecznie. Sama grzybica paznokci może być następstwem grzybicy stóp, czyli infekcji przestrzeni między palcami stóp. Jednak grzybica skóry głowy oraz grzybica pochwy to inne choroby wywoływane przez inne patogeny.

5. Czy żółte przebarwienia paznokci świadczą o grzybicy?

Być może. Zaatakowane grzybicą paznokcie mogą mieć kolor biały, żółty, zielony, a nawet czarny, zależnie od stadium choroby oraz tego, jakie grzyby ją wywołały. Sam kolor paznokci powinien być jednak kryterium rozpoznania grzybicy, ponieważ np. żółte paznokcie mogą być związane z łuszczycą, a czarne – z chorobą Bürgera.

6. Czy grzybica paznokci zagraża ciąży?

Czy leki na grzybicę paznokci są bezpieczne dla ciężarnej? Okres ciąży może sprzyjać rozwojowi grzybicy paznokci. Jest to czas, kiedy z powodu coraz większego brzucha kobietom trudniej jest zadbać o higienę stóp. Grzybica paznokci nie stanowi na szczęście zagrożenia dla rozwijającego się dziecka. Mimo to w przypadku jej rozwinięcia zgłoś się do dermatologa. Dostępne leki działające miejscowo, np. lakiery do paznokci, nie powinny stanowić zagrożenia dla embriona i płodu. Oprócz ich stosowania, pamiętaj o przycinaniu na krótko paznokci, wycieraniu przestrzeni między palcami stóp do sucha (możesz poprosić o pomoc kogoś z rodziny) oraz noszeniu wygodnego, przewiewnego obuwia i skarpetek: zaburzenia hormonalne towarzyszące ciąży mogą powodować nadmierną potliwość, która sprzyja rozwojowi grzybicy stóp i paznokci⁹.

7. Mam grzybicę paznokci. Czy mogę karmić piersią?

Tak. Grzybica paznokci nie uniemożliwia karmienia piersią. Jednak zanim rozpoczniesz terapię, poinformuj lekarza o tym fakcie. Wiele leków przeciwgrzybiczych nie jest uznawanych za stuprocentowo bezpieczne dla matki i dziecka. Prawdopodobnie specjalista zaproponuje usuwanie zaatakowanej płytki paznokcia laserem – metoda ta nie jest całkowicie skuteczna, pozwoli jednak zapanować nad chorobą w okresie karmienia piersią¹⁰.

8. Czy leki przeciwgrzybicze dostępne bez recepty są skuteczne w przypadku grzybicy paznokci?

Nie podejmuj żadnej terapii grzybicy na własną rękę. Specjalista – dermatolog – rozpozna zakażenie grzybicze i przygotuje terapię ukierunkowaną na ten gatunek grzyba, który zaatakował właśnie ciebie.