Nasze magazyny
Glista czy glizda? Wiele osób wymawia nazwę tego nicienia w drugi sposób. Tymczasem poprawną formą jest glista, chociaż słowo "glizda" również występuje w naszym języku i zwykle odnosi się do dżdżownicy lub też jest pejoratywnym określeniem innego człowieka, nacechowanym pogardą1.
UWAGA: Treść poniższego artykułu może wywołać dyskomfort u wrażliwych osób.
Co to jest glista ludzka?
To pasożyt z rodziny obleńców (nicień), atakujący jedynie człowieka. Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) zamieszkuje jelito cienkie, gdzie spożywa przetrawiony już pokarm. Samica (2 razy większa od samca) składa dziennie nawet 200 000 jaj, które są wydalane wraz z kałem. W jednym dorosłym żywicielu (człowieku) może przebywać nawet kilka setek robaków, jednak stan ten jest już wskazaniem do hospitalizacji2.
Chociaż glista ludzka jest jedynym przedstawicielem rodziny Ascaris, który bytuje wyłącznie w ludzkim organizmie (chociaż zdarzają się pojedyncze infekcje wśród małp), to ciało człowieka może zamieszkiwać jeszcze glista świńska i hybryda tych dwóch gatunków3. W przypadku glisty psiej czy kociej, człowiek jest jedynie żywicielem pośrednim.
Zdaniem specjalistów, problem zakażenia glistą ludzką może dotyczyć nawet 1 miliarda osób. Częściej do zakażeń dochodzi w rejonach tropikalnych i podzwrotnikowych, gdzie trudniej jest zachować higienę osobistą.
W Polsce, chociaż zdarzają się przypadki nosicielstwa, trudno ustalić dokładne statystyki ze względu na lepszy dostęp do higieny oraz przewagę przypadków bezobjawowych. Co roku na świecie umiera ok. 60 tys. osób w wyniku glistnicy - choroby wywoływanej przez glistę ludzką4.
Glista ludzka - przyczyny zakażenia i cykl życia
Jaja glist znajdują się w glebie, wodzie, na świeżych owocach i warzywach, w piaskownicy - dosłownie wszędzie. Niedostateczna higiena umożliwia im przedostanie się do wnętrza organizmu, gdzie - niewrażliwe na soki żołądkowe - przemierzają układ pokarmowy, żeby otworzyć się i uwolnić larwy w jelitach.
To jednak dopiero początek wywołującej odruch wymiotny historii zakażenia. Mikroskopijne larwy, przez ściany jelita, przedostają się do układu krwionośnego, płyną z krwią do wątroby, a następnie zmierzają ku płucom. Tam, w pęcherzykach płucnych, larwy spędzają miło czas, aż do osiągnięcia długości ciała ok. 2 mm.
Wtedy zaczynają kolejną podróż w górę, aż do tchawicy i krtani - a ponieważ ta ostatnia jest miejscem łączenia się dwóch układów, odruchowo przełknięte larwy ponownie trafiają do żołądka i jelit. Podróż glisty ludzkiej dobiega końca. 2 miesiące od zamieszkania w jelicie cienkim pasożyt uzyskuje dojrzałość płciową. Będzie posilać się gotową papką, kopulować i rozmnażać przez 1-2 lata3,4,5.
Są też dobre wiadomości: po pierwsze, potomstwo kopulującej pary robaków nigdy nie zamieszkuje organizmu tego samego żywiciela. Po drugie, po śmierci dorosłego osobnika, jest on wydalany wraz z kałem. To wszystko sprawia, że jeżeli nie dochodzi do nawrotów infekcji, po upływie ok. roku od zakażenia możliwe jest całkowite spontaniczne wyzdrowienie4.
Glista ludzka - objawy glistnicy
Mała populacja glisty ludzkiej w jelitach nie daje żadnych objawów, wszak pasożyt nie powinien żerować na swoim żywicielu zbyt brutalnie, ponieważ może obrócić się to przeciw niemu. Co innego jednak, kiedy w jelitach znajduje się wiele osobników. Objawy (takie same u dorosłych i u dzieci) obecności glisty ludzkiej obejmują:
- osłabienie i zawroty głowy,
- opuchliznę twarzy,
- ból brzucha,
- nadmierne pobudzenie,
- alergie.
Zdarza się, że u dzieci jedynym objawem przewlekłego zakażenia glistą ludzką jest niedożywienie i zatrzymanie wzrostu oraz zahamowanie rozwoju psychicznego.
Inne objawy glistnicy:
- podwyższenie temperatury ciała,
- złe samopoczucie,
- mdłości, wzdęcia, brak ochoty na jedzenie,
- biegunki tłuszczowe na przemian z zaparciami,
- zaburzenia snu,
- nadpobudliwość albo apatia,
- objawy przypominające padaczkę.
Niekiedy z powodu glistnicy u chorego rozwija się zespół Löfflera, czyli eozynofilowe zapalenie płuc (eozynofile to białe krwinki wyczulone na obecność pasożytów). Mogą mu towarzyszyć kaszel i duszności, a nawet plucie krwią. Jeżeli taki kaszel pojawia się nocą i trwa ok. 2 tygodni, należy podejrzewać zakażenie glistą ludzką2,3,6.
Zdarza się, że dorosłe glisty ludzkie przemieszczają się po organizmie wywołując niedrożność dróg żółciowych czy zapalenie wyrostka robaczkowego. Zdarza się też wydalenie robaka przez nos albo jamę ustną - to ostatnie dotyczy zwykle pojedynczych samic pasożyta, które nie znalazły partnera2,3.
Leczenie glisty ludzkiej
Ponieważ większość przypadków glistnicy pozostaje bezobjawowymi, do rozpoznania problemu dochodzi zwykle niejako przypadkiem poprzez zauważenie pasożyta w odchodach lub zwymiotowanej treści pokarmowej. Wydalona glista ludzka wygląda jak wielka dżdżownica lub jak rozgotowany makaron spaghetti, zakręcony na obu końcach, o długości ok. 20 cm (samce) lub nawet 35 cm (samice).
W przypadku podejrzenia zakażenia glistą ludzką lub wystąpienia objawów glistnicy wykonuje się badanie kału na obecność jaj. Dodatkowo lekarz może zlecić badanie krwi pod kątem przeciwciał ukierunkowanych na te pasożyty.
Leczenie glistnicy jest uciążliwe, należy jednak przestrzegać zaleceń lekarza, by uchronić siebie i rodzinę przed nawrotem choroby. Dodatkowo warto przejść na dietę niskowęglowodanową i wysokobiałkową - robaki najlepiej rozwijają się, kiedy mają dostęp do łatwego źródła energii, jakim są cukry. Spożywanie dużych ilości kwaszonych potraw i np. śledzi, co uznawano za ludową metodę leczenia glistnicy, zwiększa ryzyko zaostrzenia objawów2.
Farmakoterapia opiera się na wyborze przez lekarza jednego z poniższych leków:
- albendazol 400 mg doustnie jednorazowo podczas posiłku,
- mebendazol 100 mg 2 razy dziennie przez 3 dni lub 500 mg jednorazowo,
- iwermektyna 150-200 μg/kg masy ciała doustnie 1 raz dziennie na pusty żołądek (należy popić wodą).
Po 2 tygodniach należy przeprowadzić badanie kału pod kątem obecności jaj glisty ludzkiej i jeśli zachodzi taka potrzeba, powtórzyć kurację.
Przez cały okres leczenia i pewien czas po jego zakończeniu należy surowo przestrzegać poniższych zasad higieny:
- codziennie zmieniać pościel i bieliznę osobistą,
- dezynfekować urządzenia sanitarne,
- pić jedynie przegotowaną wodę,
- dokładnie myć warzywa i owoce,
- myć ręce przed każdym posiłkiem i po każdej wizycie w toalecie5.
Nie wolno też w ogóle pozwalać dzieciom na jedzenie owoców opadłych na ziemię i samej ziemi, gryzienie zabawek z piaskownicy, zabawę w domu przed umyciem rąk po spacerze, połykanie czy picie wody podczas pływania w jeziorze, wkładanie rąk do pieluszki czy do majtek, ani na lizanie klamek, zwłaszcza w przedszkolu.
Dzieci są najczęstszymi nosicielami glisty ludzkiej, dlatego wpajanie im od początku zasad higieny to najlepsza profilaktyka dla całej rodziny.
Warto też wiedzieć, że w wyniku terapii martwe ciała robaków mogą zalegać w jelicie cienkim i powodować jego niedrożność, a stan ten stwarza zagrożenie dla życia dziecka. Dlatego czasem konieczne bywa leczenie operacyjne2.
- https://www.nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/glizda-czy-glista-,c,50021
- https://dietetycy.org.pl/glista-ludzka-glistnica/
- https://www.cdc.gov/dpdx/ascariasis/index.html
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430796/
- https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a1907/Najczestsze-choroby-pasozytnicze-przewodu-pokarmowego--Glista-ludzka.html/
- https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/150470,eozynofilie-plucne
