Najważniejszą funkcją skóry jest osłanianie narządów wewnętrznych przed wpływem środowiska oraz utrzymywanie równowagi między ustrojem i otoczeniem. Odgrywa również rolę ochronną w odniesieniu do czynników mechanicznych, fizycznych, chemicznych i bakteryjnych oraz uczestniczy w metabolizmie białek, lipidów, węglowodanów, witamin (rozpuszczalnych w tłuszczach, jak i w wodzie)1. Oznacza to, że jest istotnym organem oczyszczającym organizm ze szkodliwych substancji.
Skóra - ochrona przed toksynami
Z punktu widzenia detoksykacji i ochrony przed truciznami wszystkie warstwy skóry mają swoje znaczenie. Na pierwszej linii stoi naskórek zbudowany z komórek zwanych keratynocytami. To do jego zadań należą oddzielenie organizmu od otoczenia, ochrona głębszych warstw przed działaniem czynników zewnętrznych oraz zapobieganie przeznaskórkowej utracie wody (transepidermal water loss, TEWL). Zawarta w naskórku melanina, poza nadawaniem koloru, do pewnego stopnia zabezpiecza skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego2.
Duże znaczenie ma również skóra właściwa, ponieważ to w niej umiejscowione są naczynia limfatyczne i krwionośne, gruczoły, zakończenia nerwowe oraz przydatki skóry3. Zawiera również włókna odpowiedzialne za sprężystość i rozciągliwość: kolagenowe, sprężyste i retikulinowe (ze względu na delikatną strukturę jako pierwsze ulegają degradacji w trakcie procesu starzenia).
I wreszcie w przestrzeniach międzyzrazikowych tkanki podskórnej zawarte są części wydzielnicze gruczołów potowych - a to one przede wszystkim uczestniczą w procesach samooczyszczania.
Gruczoły potowe - detoksykacja skóry
Choć głównym zadaniem gruczołów potowych jest termoregulacja, biorą również udział w oczyszczaniu ustroju, czyli wydzielaniu ze skóry niektórych metabolitów i składników, np. jonów sodu i potasu, chlorków wapnia, mocznika, kwasu mlekowego, amoniaku, aminokwasów czy leków. Wraz z potem wydalane jest również ok. 8% ołowiu zgromadzonego w organizmie4. Jeśli jego zapach jest nieprzyjemny, sugeruje to silne zanieczyszczenie toksynami. To dlatego rozgrzewanie ciała (np. w saunie) czy stosowanie ziół napotnych jest tak istotne - pozwala „otworzyć” gruczoły i zintensyfikować usuwanie toksyn.
Równie ważne jest dotlenienie i nawodnienie komórek, ponieważ dopiero ich odpowiednie nawilżenie gwarantuje prawidłowy metabolizm i usuwanie zbędnych produktów tego procesu. I wreszcie istotnym elementem detoksykacji skóry jest obecność chelatorów, czyli substancji wiążących szkodliwe toksyny i usuwających je z organizmu. W oczyszczaniu skóry uczestniczy też krew (transportuje tlen do tkanek i odprowadza dwutlenek węgla oraz doprowadza zbędne substancje do narządów wydzielniczych) oraz limfa.
Skóra - jak pomóc jej w walce z toksynami?
Teoretycznie proces krążenia (gwarantujący prawidłowy przepływ składników odżywczych i niepożądanych produktów przemiany materii) oraz aktywność naturalnych chelatorów (hemoglobiny, kwasów omega, witamin i antyoksydantów) powinny zapewnić sprawne oczyszczanie skóry z toksyn. W praktyce jednak nie jest to takie łatwe. Skóra bardzo intensywnie chłonie toksyny. Szybkość tego procesu zależy od stężenia aplikowanej substancji, stanu nawilżenia oraz integralności naskórka czy obecności stanów chorobowych. Wpływa na nią także długi okres stosowania kosmetyków na dużej powierzchni ciała5.
Długotrwały kontakt z toksynami blokuje gruczoły, uniemożliwia odpowiednie nawilżenie i dotlenienie, a w efekcie sprawia, że mechanizmy samooczyszczania nie są na tyle efektywne, by sprostać swoim zadaniom. Dodatkowo z wiekiem zwalniają procesy regeneracyjne, spadają biologiczna aktywność komórek, odporność na stres środowiskowy i możliwości adaptacyjne organizmu6. Z biegiem czasu zmniejsza się też produkcja kolagenu i liczba gruczołów łojowych. Powoduje to słabszą ochronę bariery skórnej. Powyżej 40. r.ż. ustaje produkcja ceramidów, co zwiększa utratę wody oraz przesuszenie skóry7.
A przecież przeciążenie toksynami pozostaje na takim samym, jeśli nie wyższym poziomie! I właśnie dlatego skóra potrzebuje pomocy w codziennej detoksykacji. Wystarczy, że raz w tygodniu dasz jej odpocząć od nadmiaru syntetycznych kosmetyków, regularnie będziesz wykonywać peelingi i wzmagać procesy pocenia oraz zmodyfikujesz swoje zwyczaje żywieniowe, by już po krótkim czasie zauważyć poprawę jej nawilżenia, jędrności i koloru.
Jak skutecznie odciążyć skórę z toksyn?
Minimalizacja narażenia na zanieczyszczenia to najprostszy sposób odciążenia skóry. Wbrew pozorom jest on możliwy. Już samo rzucenie palenia może przynieść zaskakujące efekty. W jednym z badań cerę 64 pań, które podjęły próbę zerwania z nałogiem, oceniono pod względem zmarszczek, pigmentacji, elastyczności, promienności i faktury w celu ustalenia jej biologicznego wieku.
U badanych ochotniczek po 9 miesiącach od zaprzestania palenia, wiek biologiczny skóry zmniejszył się on średnio aż o 13 lat8!
Warto też ograniczyć liczbę stosowanych kosmetyków. Ich nadmiar również może być szkodliwy i zbędnie obciążać zdolności samooczyszczania skóry. Przykładowo obecne w preparatach nawilżających produkty destylacji ropy naftowej, czyli wazelina i parafina, co prawda powodują powstanie fizycznej bariery blokującej odparowywanie wody, jednak tworzony przez nie film jednocześnie hamuje wymianę gazową, regenerację naskórka i przenikanie składników odżywczych do wnętrza skóry, a przede wszystkim sprzyja kumulacji toksycznych metabolitów, blokuje pory oraz uniemożliwia swobodne wypływanie łoju i potu9.
Skóra lubi naturę
Tego typu substancji „blokujących” wydalanie toksyn jest więcej, dlatego warto raz w tygodniu na 24 godz. odstawić wszystkie kosmetyki. Taki detoks dopuszcza jedynie naturalne preparaty do przemywania twarzy, jak woda różana bez konserwantów, hydrolaty czy domowe toniki, np. z czystka czy pietruszki. Wieczorem umyj cerę jak zawsze, jednak nie nakładaj na nią żadnego preparatu do pielęgnacji. Nie rób tego również rano - aż do wieczora w razie potrzeby sięgaj tylko po wymienione naturalne preparaty. Na co dzień staraj się zastąpić drogeryjne kosmetyki naturalnymi, np. domowej roboty maseczkami z użyciem składników przyspieszających usuwanie zanieczyszczeń i regenerujących cerę, jak aloes czy zielone algi.
Oczyszczające maseczki
Aloes
Miejscowe stosowanie aloesu pobudza odnowę naskórka, wygładza i ujędrnia, a przy tym działa przeciwzapalnie i łagodząco. Obecne w nim polisacharydy wspomagają podstawowe funkcje bariery ochronnej naskórka oraz inicjują procesy naprawcze i formowanie włókien kolagenowych15. Podczas detoksu przygotuj maseczkę z naturalnego miąższu. Wybierz go łyżeczką z przeciętego na pół liścia i nałóż na skórę twarzy na 15-20 min. Usuń maseczkę delikatnie, np. za pomocą wacika namoczonego w wodzie pietruszkowej lub hydrolacie.
Spirulina
Polisacharydy znajdują się również w algach morskich (np. chlorelli i spirulinie), które dodatkowo zawierają aminokwasy, peptydy, cukry, witaminy i sole mineralne, dzięki czemu oczyszczają, likwidują wypryski i stany zapalne, aktywują biosyntezę kolagenu i długotrwale nawilżają16. Wymieszaj łyżeczkę spiruliny w proszku, odrobinę wody mineralnej oraz kilka kropel soku z cytryny. Powstałą w ten sposób papkę nanieś na skórę twarzy, szyi i dekoltu na 15-20 min 2 razy w tygodniu.
Nie zapominaj, że niezbędnym elementem detoksykacji jest peeling, który przygotowuje skórę do dalszych zabiegów, usprawnia mikrokrążenie, poprawia dotlenienie i usuwa martwy naskórek, blokujący ujścia gruczołów10. Tu również nie musisz zdawać się na drogeryjne preparaty. Najprostszy i najtańszy sposób to wykonanie peelingu całego ciała pod prysznicem z użyciem fusów po kawie.
Detoks skóry w saunie
Zwiększenie pocenia to doskonały sposób na szybsze pozbycie się niechcianych lokatorów. Sprawdzą się tu zarówno intensywny trening (który dodatkowo poprawia mikrokrążenie), jak i ziołowe parówki, wizyta w saunie czy gorąca kąpiel. Wysoka temperatura panująca w saunie podnosi ciepłotę ciała o 2-3°C, co nie tylko skutecznie przegania wirusy i bakterie, ale i pozwala pozbyć się toksyn.
W pocie osób korzystających z sauny badacze wykryli ołów, rtęć, kadm i arsen, co sugeruje, że taka forma rekreacji sprzyja wydalaniu metali ciężkich11.
Najczęściej polecaną techniką są wizyty 3 razy w tygodniu w saunie wykorzystującej głębokie promieniowanie podczerwone (infrared). Bardzo ważne jest przy tym dokładne umycie spoconego ciała zaraz po wyjściu, by toksyny nie zdążyły z powrotem wniknąć w skórę.
Równie korzystne mogą być gorące kąpiele. Ta z dodatkiem ok. 400 g soli himalajskiej dogłębnie oczyszcza pory, nadaje skórze świeżość i jędrność, poprawia krążenie krwi i działa antyseptycznie, stąd polecana jest np. przy trądziku lub egzemie. Z kolei soda oczyszczona (ok. 150 g na wannę) usuwa toksyny i bakterie, działa odmładzająco i antystresowo, a dodatkowo poprawia krążenie oraz usprawnia pracę nerek i wątroby. Oba rodzaje kąpieli powinny trwać ok. 20 min, a po ich zakończeniu nie należy opłukiwać ciała wodą, a jedynie delikatnie osuszyć je ręcznikiem. Stosuj je nie częściej niż raz w tygodniu. Ponieważ jedną z przyczyn chronicznego zmęczenia jest nadmierne obciążenie organizmu zanieczyszczeniami, seria zabiegów suchej sauny z zastosowaniem promieni podczerwonych przy temperaturze 60°C (rodzaj terapii termalnej), może dodatkowo przynieść ulgę w niektórych objawach, jak zmęczenie, ból, kłopoty ze snem i niewielka gorączka12. Taka detoksykacja likwiduje zaburzenia procesu przekształcania energii w organizmie, które mogą powodować chroniczne zmęczenie.
Dieta dla skóry
To kolejny niezbędny element detoksykacji. To, co jemy, ma ogromny wpływ na stan skóry oraz przebieg jej procesów oczyszczających.
Przede wszystkim ważne jest picie odpowiedniej ilości wody - ok. 2 litry dziennie - co zapewni jej wewnętrzne nawilżenie, niezbędne do prawidłowego transportowania substancji odżywczych i toksycznych.
Po drugie, postaw na zielone warzywa i owoce bogate w witaminy i antyoksydanty zwalczające wolne rodniki i ułatwiające walkę z toksynami. Przykładowo witamina A (obecna np. w dyni i ciemnopomarańczowych owocach) zwiększa proliferację komórek skóry, co przyspiesza jej regenerację, a witamina E chroni obecne w naskórku lipidy przed degradacją i ułatwia zachowanie prawidłowych funkcji każdej warstwy13. Zielone warzywa to także doskonałe źródło chlorofilu - naturalnego zielonego chelatora, który dotlenia komórki i ułatwia usuwanie toksyn z organizmu. Z kolei kwasy omega chronią skórę przed szkodliwym wpływem czynników środowiskowych, aktywizują procesy regeneracji, stabilizują metabolizm, a dodatkowo są składnikami błon komórkowych i poprawiają nawilżenie14. By oczyścić skórę sięgaj zatem po ryby, orzechy oraz oleje: z wiesiołka, słonecznika, pestek winogron, lnu oraz kiełków pszenicy.
Artykuł ukazał się pod nazwą "Mur dla toksyn" w wydaniu papierowym DETOKS.
Bibliografia
- Graham-Brown r., Bourke J., Dermatologia podręcznik i atlas, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010
- Jabłońska S., Chorzelski T. Choroby skóry.PZWL, Warszawa 2002
- Martini C.M. Kosmetologia i farmakologia skóry, PZWL, Warszawa 2007
- Interdiscip Toxicol 2015; 8
- Clin Toxicol Phila Pa 2011; 49: 886-891; I Neuro Endocrinol Lett 2006; 27 (Suppl 1): 7-16
- Gerantol. Pol. 2006; 14: 153-159
- Post. Dermatol. Alergol. 2008; 5: 226-234
- Skinmed 2010; 8: 23-29
- Studencie Zeszyty Naukowe Kosmetologia 2016; 1 (1): 47-71
- Dylewska-Grzelakowska J., Kosmetyka stosowana, WSiP, Warszawa 2010
- J Environ Public Health 2012; 2012:184745 J Psychosom Res, 2005; 58: 383-387
- Aptekarz Polski 2015; 106 (84): 19-22
- Photochem Photobiol 2004; 80 (2): 231-235; Chemik 2014; 68 (2): 103-110
- Post Fitoter 2002; 3-4: 50-52
- Transgen Plant J 2007; 1 (1): 81-98; Post Fitoter 2009; 3: 168-174