Jak dbać o skórę szyi i dekoltu, aby jak nadłużej wyglądały młodo? Poznaj sposoby

Dzięki odpowiednio dobranym kosmetykom, bogatym w substancje nawilżające, regenerujące i przeciwstarzeniowe oraz ziołom i naturalnym olejom, jesteśmy w stanie skutecznie zapobiegać przesuszeniu, fotostarzeniu i zmarszczkom.

Artykuł na: 23-28 minut
Zdrowe zakupy

Choć twarz otrzymuje zazwyczaj naj­większą uwagę podczas pielęgnacji, to szyja i dekolt są równie ważnymi obszarami, które często zdradzają nasz wiek znacznie szybciej. Cienka, delikat­na skóra w tych partiach jest bardziej podatna na przesuszenie, utratę jędrno­ści, fotostarzenie i zmarszczki. Skóra szyi i dekoltu wymaga szczególnego traktowania, zarówno ze względu na jej budowę anatomiczną, jak i ekspozycję na czynniki zewnętrzne.

Wiedza o tym, jak odpowiednio pielęgnować te okolice, jakie substancje i zioła stosować, oraz jak skutecznie chronić skórę przed szko­dliwym działaniem promieni UV, jest kluczem do zachowania młodego i zdro­wego wyglądu tych partii przez wiele lat. 

Skóra szyi i dekoltu jest nieco inna niż skóra twarzy. Przede wszystkim cieńsza, bardziej wrażliwa, z mniejszą ilością gruczołów łojowych, co oznacza mniejszą produkcję sebum. Ta cecha sprawia, że łatwo ulega przesuszeniu, a tym samym traci swoją elastycz­ność i sprężystość. Dodatkowo w tych miejscach znajduje się mniej kolagenu i elastyny niż w innych partiach ciała, a układ mięśniowy jest specyficzny, co powoduje, że ruchy szyi i głowy wpływają na powstawanie zmarszczek i utratę jędrności skóry. 

kobieta patrząca w lustro

W połączeniu z działaniem czynników zewnętrznych, takich jak promieniowanie UV i brak odpowiedniej ochrony przed słońcem, zbyt agresywne środki myjące, zanie­czyszczenia środowiska czy warunki atmosferyczne, skóra ta starzeje się szybciej i wymaga specjalnej, kom­pleksowej pielęgnacji. Jeśli dodać do tego brak odpowiedniego nawilżenia i składników aktywnych, mamy goto­wy przepis na szybsze pojawienie się zmarszczek, wiotkości i utraty blasku. 

Przesuszenie – pierwszy krok ku zmarszczkom 

Przesuszenie skóry szyi i dekoltu to pro­blem wielowymiarowy. Z jednej strony niska aktywność gruczołów łojowych powoduje ograniczenie naturalnej ochrony lipidowej. Z drugiej, wpływ mają też czynniki środowiskowe – wiatr, suche powietrze, klimatyzacja, niskie temperatury oraz promieniowanie UV.

Ponadto nieodpowiednia pielęgnacja, stosowanie drażniących kosmetyków lub brak ochrony przeciwsłonecznej potęgu­ją efekt przesuszenia. W konsekwencji skóra staje się szorstka, cienka, podatna na podrażnienia i utratę elastyczności. Przesuszenie sprzyja także powstawaniu drobnych zmarszczek, które z czasem stają się bardziej widoczne. Dlatego podstawą pielęgnacji powinna być regeneracja i intensywne nawilżenie.

kobieta masująca szyję
Do codziennego rytuału warto włączyć kosmetyki zawierające kwas hialurono­wy, czyli jeden z najskuteczniejszych składników nawilżających, potrafi wią­zać wodę nawet do 1 000 razy więcej niż jego masa własna. Działa jak gąbka, przyciąga i zatrzymuje wodę w skórze, zwiększając jej jędrność i sprężystość1.

Pomaga również wypełnić drobne linie i zmarszczki, dając efekt natychmia­stowego wygładzenia. W preparatach do szyi i dekoltu najlepiej sprawdzają się formy niskocząsteczkowe, które wnikają w głębsze warstwy skóry.

W połączeniu z gliceryną, panthenolem i skwalanem tworzy skuteczną bazę nawilżającą. Ce­ramidy z kolei pomagają w odbudowie naturalnej bariery ochronnej skóry, zapo­biegając utracie wody i chroniąc przed szkodliwymi czynnikami zewnętrz­nymi. Wraz z panthenolem (prowitaminą B5), który działa kojąco i regenerująco, tworzą idealny duet dla przesuszonej skóry szyi i dekoltu, wspie­rając naturalne funkcje regeneracyjne. 

Fotostarzenie – wróg młodej skóry 

Promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB, jest jednym z głównych czyn­ników prowadzących do fotostarzenia skóry. Działa na poziomie głębokich warstw skóry, powodując uszkodzenia DNA, denaturację kolagenu i elastyny oraz powstawanie wolnych rodników. Skutkuje to utratą jędrności, elastyczno­ści, powstawaniem zmarszczek, prze­barwień i nierównomiernego kolorytu.

To właśnie dlatego skóra szyi i dekoltu często pokryta jest plamami pigmen­tacyjnymi. Ochrona przeciwsłoneczna jest więc absolutną podstawą, zaleca­ne jest stosowanie filtrów o wysokim SPF (30-50) każdego dnia, nawet w po­chmurne dni. Filtry mineralne, zawiera­jące tlenek cynku lub dwutlenek tytanu, są idealne dla wrażliwej skóry, ponie­waż działają mechanicznie i są mniej uczulające. Szukaj także preparatów zawierających przeciwutleniacze, gdyż ci naturalni pogromcy wolnych rodni­ków odgrywają ważną rolę w ochronie skóry przed uszkodzeniami spowodo­wanymi przez promieniowanie UV2

Oleje naturalne – odżywianie i regeneracja

Znakomitą rolę w pielęgnacji szyi i dekoltu odgrywają również naturalne oleje, które nie tylko odżywiają, ale także wspierają regenerację, wzmacniają skórę, poprawiają jej koloryt, przywraca­ją miękkość i blask. To prosty, ale bardzo skuteczny sposób na to, by szyja i dekolt odzyskały mięk­kość, promienność i jędrność. 

  • Olej z opuncji figowej to luksusowy składnik o wyjątkowo wysokiej zawar­tości witaminy E, fitosteroli i kwasu linolowego, który głęboko nawilża, uelastycznia i chroni skórę przed działaniem wolnych rodników3
  • Olej z dzikiej róży jest bogaty w witami­nę A (w formie naturalnych retinoidów) oraz witaminę C. Wspomaga procesy naprawcze skóry, ujednolica koloryt i zmniejsza widoczność przebarwień.  
maliny
Olej z pestek malin działa przeciwza­palnie, łagodzi podrażnienia i ma na­turalne właściwości ochronne przed promieniowaniem UVB i UVA, dzięki czemu świetnie sprawdza się latem
  • Olej arganowy, zwany „złotem Maroka”, intensywnie regeneru­je, wygładza drobne zmarszczki i zwiększa elastyczność skóry4
  • Olej z awokado. Warto zwrócić na nie­go uwagę, bowiem jest on niezwy­kle odżywczy. Polecany zwłaszcza do skóry bardzo suchej i dojrzałej. 
  • Olej z ogórecznika będący dosko­nałym źródłem kwasu gamma-lino­lenowego (GLA), który wspomaga odbudowę warstwy hydrolipidowej. 
  • Olej jojoba działa jako naturalny emolient, zmiękcza, nawilża i od­budowuje barierę lipidową skóry. Jest bogaty w witaminy A, E i D oraz nienasycone kwasy tłuszczowe, któ­re wspierają regenerację naskórka i chronią przed przesuszeniem5

W pielęgnacji szyi i dekoltu oleje ro­ślinne można stosować samodzielnie, najlepiej na wilgotną skórę lub jako ostatni etap wieczornej pielęgnacji, aby „zamknąć” nawilżenie. Świetnym roz­wiązaniem są także olejowe sera, które łączą kilka cennych olejów z dodatkiem koenzymu Q10, skwalanu lub ekstraktu z granatu dla wzmocnienia działania przeciwstarzeniowego. W zależności od potrzeb skóry można je mieszać z ulubionym kremem, wzmacniając jego działanie, lub aplikować punkto­wo na przesuszone, szorstkie partie. 

Składniki przeciwstarzeniowe i regenerujące 

  • W codziennej pielęgnacji nie powinno zabraknąć również witaminy C, która działa silnie antyoksydacyjnie, wspiera syntezę kolagenu, rozjaśnia przebar­wienia i nadaje skórze zdrowy blask. Neutralizuje wolne rodniki i wzmac­nia naturalną ochronę skóry6
  • Peptydy to kolejna grupa składników aktywnych, które warto uwzględnić w swojej pielęgnacji. To małe cząsteczki białek, które wysyłają sygnał do ko­mórek skóry, by produkowały więcej kolagenu i elastyny. Regularne stoso­wanie serum z peptydami skutecznie poprawia gęstość skóry, jej elastyczność i redukuje widoczność zmarszczek7
  • Niacynamid (witamina B3) wzmacnia barierę ochronną skóry, poprawia jej elastyczność oraz zmniejsza widoczność drobnych zmarszczek. Pomaga także regulować produkcję sebum, redukuje zaczerwienienia i wyrównuje koloryt8
  • Koenzym Q10 oraz resweratrol rów­nież wspierają młodość skóry poprzez poprawę jej struktury, barier ochron­nych i redukcję stanów zapalnych9. 
  • Z kolei retinol (pochodna wita­miny A) jest jednym z najlepiej przeba­danych składników przeciwstarzenio­wych. Przyspiesza złuszczanie naskórka, wspomaga odnowę komórkową, wy­gładza skórę i rozjaśnia przebarwienia. Pobudza produkcję kolagenu i elastyny oraz działa przeciwzapalnie10. Jego na­turalnym, roślinnym odpowiednikiem jest bakuchiol, który daje podobne efekty, ale jest delikatniejszy i bez­pieczniejszy dla wrażliwej skóry11

  kobieta patrząca w lustro

Pielęgnacja wieloetapowa – jak ją zorganizować? 
Rano: 
• Oczyszczenie skóry łagodnym żelem lub emulsją bez SLS 
• Tonizacja hydrolatem (np. różanym lub lawendowym) 
• Serum antyoksydacyjne z witaminą C i peptydami 
• Lekki krem nawilżający z kwasem hialuronowym i ceramidami 
• Krem z filtrem SPF 30–50 
Wieczorem: 
• Delikatny demakijaż i oczyszczenie skóry 
• Tonik z kwasami PHA lub delikatny peeling enzymatyczny 2-3 razy w tygodniu 
• Serum regenerujące z bakuchiolem lub retinolem 
• Odżywczy olejek (np. z opuncji lub dzikiej róży) lub krem z koenzymem Q10 
• Masaż szyi ku górze – najlepiej 2-3 minuty dziennie 

Zioła – naturalna apteczka dla szyi i dekoltu 

Ekstrakty roślinne stanowią nieocenione wsparcie w pielęgnacji delikatnej skóry. Dzięki bogactwu substancji aktyw­nych, takich jak flawonoidy, saponiny, taniny czy olejki eteryczne, wykazują działanie przeciwzapalne, antyoksy­dacyjne, nawilżające i regenerujące. Mogą być stosowane zarówno w po­staci hydrolatów, serum, kremów, jak i domowych maseczek. Ich regularne stosowanie, zwłaszcza w połączeniu z innymi składnikami aktywnymi, przynosi skórze szyi i dekoltu wyraźną poprawę, zmniejszenie napięcia, wy­gładzenie, rozjaśnienie i zwiększenie odporności na czynniki zewnętrzne.  

  • Nagietek lekarski zawiera karoteno­idy i triterpeny, które wykazują silne właściwości gojące i przeciwzapalne, idealne w przypadku przesuszenia, mikrouszkodzeń czy podrażnień12. 
  • Rumianek to klasyk w pielęgnacji skóry wrażliwej, jego główny skład­nik, azulen, działa przeciwobrzękowo, uspokaja i redukuje zaczerwienienia. 
  • Wąkrota azjatycka (gotu kola) od lat ceniona jest w medycynie ajurwedyj­skiej. Zawarte w niej saponiny triterpe­nowe stymulują produkcję kolagenu, poprawiając jędrność i elastyczność skóry, a także wzmacniają naczynia krwionośne i przyspieszają regenerację. 
  • Skrzyp polny, naturalne źródło krze­mu, działa wzmacniająco na tkankę łączną i poprawia napięcie skó­ry, zapobiegając jej wiotczeniu. 
  • Awokado jest bogate w zdrowe tłusz­cze, witaminę E oraz kwas oleinowy, które pomagają w głębokim nawilże­niu skóry i jej regeneracji. Odżywia skórę, wpływa na jej jędrność oraz spłyca już istniejące zmarszczki. 
Róże
Róża damasceńska, znana ze swo­jego łagodzącego aromatu, działa odświeżająco i zmiękczająco. Woda różana doskonale tonizuje i koi wrażliwą skórę, przywracając jej równowagę i delikatny blask.
  • Ekstrakt z lukrecji, poza działa­niem rozjaśniającym przebarwienia i wyrównującym koloryt, łagodzi również stany zapalne i wspiera skórę skłonną do zaczerwienień. 
  • Zielona herbata to kolejne silne źró­dło antyoksydantów, szczególnie katechin, które chronią komórki przed stresem oksydacyjnym, a jednocześnie działają przeciwzapalnie i kojąco13
  • Ekstrakt z miłorzębu japońskiego (Ginkgo biloba) może być ciekawym dodatkiem do pielęgnacji. Poprawia on mikrokrążenie, dotlenia komórki skóry i wzmacnia jej strukturę. Działa także ochronnie na naczynia włoso­wate i przyspiesza regenerację skóry narażonej na działanie promieni UV. X 
  • Aloes, bogaty w aminokwasy i po­lisacharydy, który nawilża, łagodzi podrażnienia i wspiera naturalne procesy gojenia oraz pobudza wy­twarzanie kolagenu i elastyny14
  • Ekstrakt z ogórka ma działanie od­świeżające, ściągające i rozjaśniają­ce, a dodatkowo redukuje obrzęki i poprawia wygląd zmęczonej skóry. Dzięki dużej zawartości witaminy E przyczynia się do regeneracji skó­ry i działa przeciwutleniająco15
  • Skwalan ma działanie antyoksyda­cyjne, szybko się wchłania, uzupełnia braki w warstwie lipidowej naskórka i zapewnia jego głębokie nawilżenie. Jest również stosowany w leczeniu zaburzeń skóry, takich jak łuszczy­ca lub atopowe zapalenie skóry16

Złuszczanie martwego naskórka – delikatne, ale skuteczne 

Usuwanie martwego naskórka jest kluczowe, aby skóra lepiej wchłaniała składniki aktywne i wyglądała świeżo. Najbezpieczniejsze dla delikatnej skóry szyi i dekoltu są peelingi enzymatycz­ne (z papainą, bromelainą) i kwasy AHA (np. kwas mlekowy, migdałowy), które złuszczają delikatnie, nie powo­dując podrażnień.

Przenikają do war­stwy rogowej naskórka i są pomocne w wygładzaniu i odmładzaniu skóry17. Kwasy AHA mają również właściwości nawilżające, wiążą wodę w naskórku, poprawiając jego elastyczność. Sty­mulują syntezę kolagenu w skórze wła­ściwej poprzez aktywację fibroblastów, co wpływa na zwiększenie jego produk­cji18. Należy unikać silnych peelingów mechanicznych, które mogą podraż­niać delikatną skórę w tych rejonach. 

Codzienna rutyna pielęgnacyjna 

Skóra szyi i dekoltu wymaga takiej samej troski jak skóra twarzy, dlatego warto włączyć jej pielęgnację do co­dziennej rutyny. Rano należy rozpocząć od delikatnego oczyszczania skóry łagodnym żelem myjącym lub pły­nem micelarnym, by usunąć nadmiar sebum i przygotować cerę na dalsze kroki. Następnie warto użyć toniku lub hydrolatu, np. z róży damasceńskiej, neroli lub lawendy, które nawilżą, zrównoważą pH i zadziałają kojąco. 

Kolejnym etapem porannej pielęgnacji jest serum z witaminą C, składnikiem o działaniu antyoksydacyjnym, rozświe­tlającym i wzmacniającym naczynka. Można też sięgnąć po serum z niacyna­midem, które poprawia jędrność i koloryt skóry. Następnie nakładamy krem na­wilżający dopasowany do potrzeb skóry, lekki w ciepłe dni lub bardziej odżywczy zimą. Obowiązkowym elementem jest filtr przeciwsłoneczny SPF 30 lub 50, któ­ry chroni skórę przed fotostarzeniem, przebarwieniami i utratą elastyczności. 

Wieczorem należy dokładnie oczy­ścić skórę z zanieczyszczeń, makijażu i filtrów. Po tonizacji można zastosować serum z retinolem lub jego łagodniej­szym odpowiednikiem – bakuchiolem, które stymulują odnowę komórkową, wygładzają skórę i wspomagają syn­tezę kolagenu. Na zakończenie warto zastosować odżywczy krem regene­rujący z ceramidami, peptydami, ole­jami roślinnymi lub masłem shea. 

Dodatkowo 2-3 razy w tygodniu nale­ży wykonać peeling enzymatyczny lub kwasowy, który usunie martwe komórki naskórka i poprawi wchłanianie substan­cji aktywnych. Na zakończenie stosuje­my bogaty krem regenerujący, najlepiej zawierający ceramidy, peptydy oraz oleje roślinne.

Raz w tygodniu warto nałożyć maseczkę, np. z białej glinki z dodatkiem oleju z dzikiej róży lub opuncji figowej o działaniu oczyszczającym, odświeża­jącym i wzmacniającym, nie naruszając bariery hydrolipidowej. Masaż szyi i dekoltu wykonywany podczas aplikacji kosmetyków dodatkowo pobudzi mi­krokrążenie i wspomoże jędrność skóry. 

Czy dieta i styl życia wpływają na skórę?

Zdecydowanie tak. Skóra szyi i dekol­tu, tak samo, jak skóra twarzy i całego ciała, jest zwierciadłem naszego trybu życia. To, co jemy, jak śpimy, jak radzi­my sobie ze stresem i czy się ruszamy, ma ogromny wpływ na jej wygląd, ela­styczność i odporność na starzenie. 

  • Kolagen to kluczowe białko budu­jące strukturę skóry odpowiada za jej jędrność, elastyczność i nawilżenie19. Stanowi ok. 75% masy skóry i działa jak jej „szkielet”. Z wiekiem jego natu­ralna produkcja maleje, co prowadzi do zmarszczek i utraty sprężystości. Można wspierać jego poziom dietą bogatą w składniki kolagenotwórcze lub suplementacją. Kluczową rolę od­grywa również dieta bogata w antyok­sydanty, które chronią komórki skóry przed stresem oksydacyjnym i degra­dacją kolagenu.
  • Witamina C, obecna m.in. w natce pietruszki, papryce, kiwi, porzeczkach i cytrusach, wspo­maga syntezę kolagenu i działa roz­jaśniająco.
  • Witamina E – znajdziemy ją w orzechach laskowych, migdałach, awokado czy oleju słonecznikowym – wzmacnia barierę lipidową i chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV.
  • Witamina A obecna w marchwi, dyni, jajach, wątróbce wspiera procesy odnowy komórkowej i pomaga wygładzać drobne linie. 
  • Kwasy omega-3, zawarte w tłustych rybach (łosoś, makrela, sardynki), sie­mieniu lnianym, orzechach włoskich i oleju lnianym, działają przeciwza­palnie, poprawiają nawilżenie skóry od wewnątrz i wspierają elastyczność naskórka20. Białko, obecne w jajach, nabiale, roślinach strączkowych i chu­dym mięsie, jest z kolei niezbędne do budowy kolagenu i elastyny. 
zielony sok
Zielone warzywa liściaste, takie jak jarmuż, szpinak czy rukola, są źródłem chlorofilu, żelaza i flawonoidów, któ­re odżywiają skórę i wspomagają jej regenerację. Z kolei jagody, wiśnie czy granaty to „bomby” przeci­wutleniające, które skutecznie spowalniają procesy starzenia. 
  • Nie można też zapominać o odpowiednim nawod­nieniu organizmu. Picie 1,5-2 l wody dziennie wspie­ra metabolizm komórkowy i elastyczność skóry. 
  • Styl życia to jednak nie tylko dieta. Jakość i długość snu mają bezpośredni wpływ na regenerację skóry. Podczas głębokich faz snu wydzielany jest hormon wzrostu, który pobudza od­nowę komórkową i produkcję kolagenu. Przewlekły stres podnosi poziom kor­tyzolu, który z kolei nasila stany zapalne i prowadzi do degradacji włókien podporowych skóry. 
  • Na wygląd szyi i dekoltu wpływa również ergonomia codziennych nawyków. Warto zainwestować w tzw. beauty pillow, czyli specjalne poduszki anatomiczne, które za­pobiegają tworzeniu się zmarszczek na dekolcie w czasie snu. Dobrym na­wykiem jest także unikanie pochylania głowy podczas korzystania z telefonu czy lapto­pa, tzw. tech neck może prowadzić do powstawania trwałych bruzd na szyi. 

Podsumowując, zbilansowana dieta, ak­tywność fizyczna, spokojny sen i redukcja stresu to nie tylko filary zdrowia ogólnego, ale także bezpośrednia inwesty­cja w młodszy i bardziej promienny wygląd szyi i dekoltu.

Warto traktować szyję i dekolt z taką samą troską jak twarz, bo to właśnie one najczęściej zdradzają nasz wiek, ale też są pięknym wyrazem kobiecości i siły. Codzienna, świadoma pielęgnacja może sprawić, że skóra w tych miejscach pozo­stanie gładka, jędrna i pełna blasku niezależnie od metryki.

Jak dbać o skórę w domu?

  • Regenerujący peeling. Zblenduj 2 łyżki płatków owsianych na drobną mączkę. Dodaj łyżeczkę miodu i łyżeczkę oleju z dzikiej róży. Nałóż na skórę szyi i dekoltu, delikatnie masuj przez 2-3 min, a następnie zmyj letnią wodą. Stosuj raz w tygodniu. 
  • Maseczka upiększająca. Zmiksuj 2-3 liście aloesu i pół ogórka na gładką papkę. Następnie dodaj mąkę ryżową w takiej ilości, aby uzyskać gęstą konsystencję maseczki. Nakładaj na skórę twarzy, szyi i dekoltu, pozostaw na kwadrans. Następnie spłucz letnią wodą. ­
kobieta z odsłoniętym ramieniem

Masaż i ćwiczenia ujędrniające 
Masaż to prosty, ale niezwykle sku­teczny sposób na poprawę kondycji skóry szyi i dekoltu. Regularne maso­wanie, np. podczas aplikacji serum lub olejku, poprawia mikrokrążenie, wspiera drenaż limfatyczny, a tak­że ujędrnia skórę. Można stosować masażery (gua sha, rollery), jak i delikatny automasaż dłonią, za­wsze wykonując ruchy ku górze. Dodatkowo ćwiczenia polegające na unoszeniu głowy, rozciąganiu szyi i wzmacnianiu mięśni popra­wiają jej napięcie i elastyczność, przeciwdziałając wiotczeniu. 

  • Kojący aloesowy okład. Rozetnij kilka łodyg aloesu i wybierz z nich miąższ. Nałóż go bezpośrednio na skórę. Zostaw na pół godziny, a następnie spłucz ciepłą wodą. Stosuj 2 razy w tygodniu. Taki okład doskonale łagodzi wysuszoną i podrażnioną skórę wywołaną np. opalaniem. 
  • Odżywka z awokado do przesuszonej skóry. Wmasuj w dekolt 2 łyżeczki oleju z awokado. Aby lepiej się wchłonął, możesz go lekko podgrzać. Możesz też użyć dojrzałego awokado. Wystarczy połówka owocu. Usuń skórkę i pestkę, rozgnieć lub zblenduj miąższ, tak aby powstała jednolita masa. Możesz dodać łyżkę naturalnego jogurtu lub łyżeczkę oleju lnianego. Zostaw na kwadrans, spłucz letnią wodą. 

Bibliografia
  • Int J Mol Sci. 2023 Jun 18;24(12):10296 
  • Int J Cosmet Sci, 2008; 30: 87–95; Coll Antropol, 2008; 32 Suppl 2: 177–80 
  • Jędrzejko K, Kowalczyk B, Bacler B. Rośliny kosmetyczne. Wyd Śląska Akademia Medyczna, Katowice 2006; 147 
  • Clin. Interv. Aging. 2015;10:339–349 
  • G Ital Dermatol Venereol. 2013 Dec;148(6):687-91 
  • Exp Dermatol, 2003; 12: 237–44 
  • Dermatoendocrinol, 2012; 4: 308–19 
  • Int J Cosmet Sci. 2022 Feb 1;44(1):103–117 
  • Biofactors. 2015 Dec 9;41(6):383–390 
  • Life (Basel). 2024 Sep 24;14(10):1212 
  • Int J Cosmet Sci. 2022 Jun 9;44(3):377–393 
  • Int J Toxicol. 2010 Nov-Dec;29(6 Suppl):221S-43 
  • Dermatol Ther, 2013; 26: 267–71 
  • Postępy Fitoterapii 2002; 3:50 
  • Fitoterapia,2013 Jan;84:227-35 
  • J Cosmet Sci. 2013 Jan-Feb;64(1):59-66 
  • Molecules. 2018 Apr 10;23(4):863 
  • Cosmetics 2023, 10(5), 131 
  • Gerontology. 2015;61(5):427-34 
  • R. Czerpak, A. Jabłońska-Trypuć: Surowce kosmetyczne i ich składniki, Med. Pharm Polska, Wrocław 2008, 114-115, 143
Autor publikacji:
Wczytaj więcej
Nasze magazyny