Jak naturalnie chronić skórę przed słońcem - roślinne filtry przeciwsłoneczne

Czym jest promieniowanie UV?

Promieniowanie UV jest podzielone na 3 różne pasma w kolejności malejącej długości fali i rosnącej energii: UVA (320-400 nm), UVB (290-320 nm) i UVC (200-290 nm). Najsilniejsze jest między godz. 10 a 16.

W letnie dni widmo UV docierające do powierzchni Ziemi składa się z 3,5% UVB i 96,5% UVA. UVB wiąże się przede wszystkim z rumieniem i oparzeniami słonecznymi. Może powodować immunosupresję i fotokarcynogenezę.

UVA może przenikać głębiej przez skórę i nie jest filtrowane przez szybę okienną. Oszacowano, że ok. 50% ekspozycji na to promieniowanie zachodzi w cieniu¹. W przeciwieństwie do UVB skuteczniej indukuje i intensyfikuje ciemnienie melaniny, sprzyjając opalaniu bez rumienia.

Choć UVA zwiększa produkcję witaminy D3 w organizmie, ma też swoje ciemne strony – wiadomo, że przyspiesza fotostarzenie, może uszkodzić oczy oraz wywołać raka skóry². Z tych powodów warto zadbać o skuteczną fotoprotekcję.

Przemysł kosmetyczny dostarcza nam chemicznych i fizycznych filtrów przeciwsłonecznych. Pierwsze pochłaniają promienie UV, a drugie odbijają je od skóry jak tymczasowa zbroja. Niestety, wciąż brakuje długoterminowych danych dotyczących bezpieczeństwa ich stosowania³.

To jeden z powodów, dla których naukowcy szukają skutecznych miejscowych środków fotoprotekcyjnych w przyrodzie. Kolejny to fakt, że rośliny, nie mogąc ukryć się przed słońcem, wypracowały swoje strategie obronne. Dzięki nim nie tylko unikają uszkodzeń wywołanych przebywaniem na słońcu od świtu do zmroku 365 dni w roku, ale również zapobiegają rozpanoszeniu się destrukcyjnych wolnych rodników.

Roślinne filtry przeciwsłoneczne

Oliwka europejska (Olea europaea)  ma właściwości antyoksydacyjne

Ma własną ochronę przed oksydacyjnymi uszkodzeniami wywołanymi przez ekspozycję na słońce, a te wbudowane protektory działają jako ochrona komórek w naszym ciele. Wytłaczany z owoców tego biblijnego drzewa tłuszcz zawiera cenny dla skóry skwalen. Związek ten należy do węglowodorów i występuje we frakcjach olejów, które są niezmydlalne.

Tak się składa, że jego odmiana z wiązaniem nasyconym, czyli skwalan, jest naturalnym składnikiem ludzkiego sebum. Skóra osób młodych zawiera 10-15% skwalanu, natomiast dojrzałych – ok. 5%.

Ze względu na obecność w warstwach lipidowych naskórka, skwalan wpływa na utrzymanie odpowiedniej równowagi hydrolipidowej, zapobiega transepidermalnej ucieczce wody ze skóry, wykazuje działanie przeciwzapalnie oraz ochronne przed bakteriami, grzybami, promieniowaniem UV i innymi czynnikami zewnętrznymi.

Ma też bardzo silne właściwości antyrodnikowe. Zalecany jest w pielęgnacji cer dojrzałych ze względu na uszczelnianie spoiwa międzykomórkowego skóry. Oliwa z oliwek zawiera go nawet do 0,7%. A jej wartość SPF oceniana jest na 7,54⁴.

Aloes (Aloe vera lub Aloe barbadensis) na poparzenia słoneczne

Naukowo udowodniono, że ten wyjątkowy sukulent jest skuteczny w przypadku wszystkich form oparzeń, w tym słonecznych. Co więcej, aloes ma także działanie profilaktyczne, pod warunkiem, że był stosowany przed, w trakcie oraz po takich uszkodzeniach skóry.

Choć roślina jest używana głównie ze względu na swoje działanie łagodzące i chłodzące, to jednak badania wykazały, że nie tylko poprawia strukturę komórek fibroblastów, ale także przyspiesza proces produkcji kolagenu.

Ponadto jest wyjątkowo skutecznym środkiem nawilżającym i leczniczym dla skóry (zarówno ludzkiej, jak i zwierzęcej)⁷. Zdaniem uczonych zawdzięcza to synergistycznemu działaniu polisacharydów, mannozo- 6-fosforanu oraz złożonych antrachinonów⁸.

Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis) na egzemę

Zioło to jest bogatym źródłem kwasu gamma-linolowego, co sprzyja zdrowiu i regeneracji skóry. Łagodzi problemy skórne i stany zapalne, dzięki czemu cenią go osoby cierpiące z powodu egzemy lub łuszczycy. Zdaniem niektórych ekspertów olejek z wiesiołka przeciwdziała wysuszeniu skóry oraz jej przedwczesnemu starzeniu się¹¹.

Pokrzywa indyjska (Coleus forskohlii) - naturalny samoopalacz

Ten popularny chwast okazuje się nadzieją dla ludzi o jasnej karnacji, którzy tęsknią za opalenizną. Naukowcy odkryli, że zawarta w nim substancja chemiczna działa zarówno jak samopalacz i sunblocker.

Na razie uczeni przeprowadzili badania na myszach o jasnej karnacji. Ich wyniki są jednak bardzo obiecujące. Składnik – nazwany forskoliną – prowokował organizm gryzoni do wytworzenia prawdziwej opalenizny, chroniąc przed promieniowaniem ultrafioletowym. Jeżeli związek zadziała w ten sam sposób na ludzi, zyskamy skuteczną ochronę zarówno przed promieniowaniem UVA, jak i UVB⁶.

Ogórecznik lekarski (Borago officinalis) na suchą skórę

Olej z tej rośliny stymuluje aktywność komórek skóry i ich regenerację. Ze względu na dużą zawartość kwasu gamma-linolowego (GLA) jest przydatny w leczeniu wszystkich chorób skóry, w szczególności alergii, podrażnień, stanów zapalnych oraz zapalenia skóry.

Ogórecznik jest łatwo wchłanialny. Sięgać powinny po niego zwłaszcza osoby mające suchą, odwodnioną, dojrzałą lub przedwcześnie starzejącą się skórę¹¹.

Pastwin trójpręcikowy (Krameria triandra) przeciwdziała fotouszkodzeniom skóry

Uczeni z Mediolanu oceniali potencjał przeciwutleniający i fotoochronny standaryzowanego ekstraktu z korzenia pastwinu w różnych modelach komórkowych narażonych na chemiczne i fizyczne induktory wolnych rodników.

W hodowanych ludzkich keratynocytach wystawionych na działanie promieniowania UVB wyciąg znacząco ograniczył utratę żywotności komórek i wewnątrzkomórkowe uszkodzenie oksydacyjne. Natomiast jego cytoprotekcyjne działanie zostało potwierdzone w cięższym modelu uszkodzenia komórek: keratynocyty zostały wystawione na wyższe dawki UVB, które powodują śmierć 50% komórek.

Żywotność tych, które były suplementowane 10 μg/ml ekstraktu, została niemal całkowicie zachowana. Była też wydajniejsza niż w przypadku stosowania EGCG i zielonej herbaty. Włoskie badanie dowiodło, że Krameria nie tylko wymiata wolne rodniki, ale również przeciwdziała fotouszkodzeniom skóry¹².

Cebula (Allium cepa) hamuje powstawanie nowotworów skóry

To warzywo kojarzone z przeziębieniami zimowymi może okazać się nieoczekiwanym sprzymierzeńcem w letnich wyprawach na plażę. Jest bowiem bogatym źródłem kwercetyny. Flawonol ten ma działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające i działa jako immunomodulator.

A jak pokazują badania, dieta bogata w kwercetynę hamuje powstawanie nowotworów skóry w 3 modelach karcynogenezy skóry u myszy po podaniu miejscowym⁹.

W pewnym badaniu francuscy uczeni postanowili zbadać kwercetynę i rutynę jako środki, które potencjalnie mogłyby być stosowane w produktach do ochrony przeciwsłonecznej. Okazało się, że te 2 substancje zachowują się w podobny sposób.

Po włączeniu do emulsji typu olej w wodzie, w stężeniu 10% obydwie dają wartości współczynnika ochrony przeciwsłonecznej (SPF) podobne do wartości dla substancji standardowej. Co więcej, w połączeniu z dwutlenkiem tytanu dały SPF o wartości ok. 30¹⁰. Zatem nie tylko zimą hojnie dodawaj cebuli do posiłków.

Żywokost lekarski (Symphytum officinale) na podrażnienia

Alantoinę występującą w korzeniu rośliny (1,5%) można również znaleźć w ludzkim organizmie. Nukleotyd ten pochłania widmo promieniowania UV, które uszkadza kruche komórki DNA. Ma też właściwości lecznicze, łagodzące i przeciwdziałające podrażnieniom. Ponadto, jak potwierdzają niektóre badania kliniczne, alantoina poprawia naprawę skóry⁵.

Winorośl właściwa (Vitis vinifera) na starzenie się skóry

Jak już wspomnieliśmy, skórę niszczą wolne rodniki. Aby stymulować ją do naturalnej naprawy i odbudowy, potrzebujemy arsenału silnych składników. Zdaniem badaczy proantocyjanidyna zawarta w pestkach winogron (OPC) jest właśnie takim środkiem.

Spowalnia proces starzenia się i zmniejsza jego widoczne oznaki¹³, gdyż blokuje uwalnianie elastazy, enzymu, który niszczy elastynę odpowiedzialną za jędrność skóry¹⁴. I co istotne, łagodzi szkodliwy wpływ promieni UV – wywiera taki sam efekt przeciwutleniający, jak witamina E – a przy tym hamuje powstawanie nowotworów skóry i redukuje wielkość guzów u bezwłosych myszy narażonych na rakotwórcze promieniowanie UV.

To nie wszystko. Naukowcy zwracają uwagę, że choć promieniowanie ultrafioletowe może tłumić układ odpornościowy, to u gryzoni karmionych ekstraktami z pestek winogron udało się temu zapobiec.

Awokado (Persea americana) blokuje światło UV

Naukowcy odkryli, że niektóre tłuszcze roślinne zawierają naturalne filtry przeciwsłoneczne. Olej ze smaczliwki wdzięcznej jest bogaty w witaminę E, beta-karoten3, witaminę D, białko, lecytynę i kwasy tłuszczowe¹⁵.

Choć nie jest odporny na działanie ultrafioletu, pomaga chronić skórę, rozpuszczając sebum wydzielane z gruczołów łojowych. W ten sposób przy okazji wspomaga odparowywanie ze skóry¹⁶.

Dlatego, jeśli chcesz się chronić przed szkodliwymi promieniami słonecznymi, zamiast skrapiać olejem z awokado sałatki, nanieś kilka jego kropli na skórę. Okazuje się, że blokuje on ok. 20% światła UV¹⁷. Podobnie działają oleje pozyskane z kokosów i orzechów, natomiast sezamowy jest odporny na 30% szkodliwego promieniowania.

Orzech włoski (Juglans regia) działa jak samoopalacz

Pamiętacie baśń Hansa Christiana Andersena pt. "Dzikie łabędzie"? Zła macocha natarła pasierbicę sokiem z włoskiego orzecha, wskutek czego piękna jasnolica królewna zamieniła się w ogorzałą chłopkę. Ten właśnie fragment jest przysłowiowym ziarnem prawdy, tkwiącym w tej opowieści.

Wyciąg z orzecha włoskiego jest wytwarzany ze świeżych zielonych łupin. Alkoholowy od wieków stosuje się do koloryzacji włosów. Natomiast dopiero 10 lat temu wykazano, że jego ekstrakt wodny jest szczególnie skuteczny podczas opalania, jak i jako środek samoopalający.

Jego najważniejszymi składnikami są juglon (5-hydroksy-1,4-naftochinon) i naftol blisko spokrewniony z lawsonem (2-hydroksy-1,4-naftochinon). Reagują one z białkami keratynowymi obecnymi w skórze, barwiąc ją i chroniąc przed promieniowaniem UV¹⁸.

Czerwone algi (Porphyra umbilicalis) chronią przed promieniowaniem UV

Obfitujące w witaminę B12 czerwone algi, których rocznie spożywa się tony w Japonii i Korei, rozwinęły niezwykle skuteczną ochronę przeciwsłoneczną. Wodorosty te występują u wybrzeży oceanów na płytkich wodach i są narażone na silne promieniowanie UV. Aby się przed nim chronić, produkują aż 2 typy substancji białkowych zwanych pochodnymi mykosporyn, które mają zdolność pochłaniania promieniowania słonecznego, zwłaszcza z zakresu UVA.

Są to porphyra-334 i shinorine. Ich efektywność działania i zakres pochłaniania promieniowania UVA są porównywalne z dwoma syntetycznymi filtrami anty-UVA: Parsol 1789 (butyl methoxydibenzoylmethane) oraz Mexoryl SX (terephthalylidene dicamphor sulfonic acid).

Szwajcarscy naukowcy przetestowali in vitro na kulturach komórek oraz na ochotnikach (kobiety w wieku 36-54 lat) preparat zawierający 5% stężenie ekstraktu. Zarówno komórki, jak i ludzi codziennie poddawano dawkom promieniowania UVA, odpowiadającym typowym dawkom, otrzymywanym podczas codziennego kontaktu skóry ze słońcem.

Testy potwierdziły, że działa on dwojako – absorbuje promieniowanie UVA, a także poprzez zawarte w nim substancje o właściwościach antyoksydacyjnych (4-deoksygadusol), zwalcza wolne rodniki generowane przez to promieniowanie.

Ponadto jak zauważyły szczęśliwe uczestniczki, ekstrakt z czerwonych alg wykazuje widoczne działanie przeciwstarzeniowe. Po 4 tygodniach codziennej aplikacji preparat z 5% stężeniem ekstraktu z czerwonych alg w stosunku do placebo, poprawił elastyczność i gładkość skóry o 10% oraz wygładził zmarszczki o 20%¹⁹.

Pomidor zwyczajny (Solanum lycopersicum) zapobiega rumieniowi skóry

Warto go na stałe wprowadzić do letniego menu. Jego soczyste owoce są głównym źródłem likopenu – szeroko przebadanego karotenoidu o istotnym działaniu przeciwnowotworowym.

Likopen to nie tylko pigment nadający pomidorom czerwony kolor, ale też silny antyoksydant neutralizujący wolne rodniki. Zmiata rodniki lipidowe, zmniejsza peroksydację lipidów i zapobiega rumieniowi wywołanemu promieniowaniem UV na skórze.

Może też zmniejszać szkodliwe działanie światła słonecznego na skórę i wzmacniać ochronę zarówno przed krótkotrwałymi (oparzeniami słonecznymi), jak i skumulowanymi skutkami ekspozycji na słońce (rak)²⁰.