Olejek rycynowy na włosy, rzęsy, twarz i nie tylko. Jak go stosować?

To ciekawe, jak zmienia się medycyna – jak artykuły niegdyś uważane za tak niezbędne, że znajdowały się w czarnej torbie każdego lekarza i każdej domowej apteczce, nagle zostają zapomniane i wyrzucone w imię obietnic nowych leków. Jeśli jednak pozbędziesz się starej „bazy” drzwiami, trafia ona do okna i nagle znów staje się popularna. Jednak po jej powrocie współcześni dostawcy tabletek demonizują ją i określają jako niebezpieczną.

W medycynie ajurwedyjskiej i ludowej stosuje się go od czasów starożytnej Grecji po cywilizację Azteków do leczenia wszelkiego rodzaju dolegliwości – od zaparć, przez migreny po wysypki skórne.

W starożytnym Egipcie olej rycynowy był częścią rytuału pielęgnacyjnego Kleopatry, która podobno używała go do nabłyszczania włosów i rozjaśniania białek oczu. Przez niemal pół wieku ten lepki jasnożółty olej był podstawowym leczniczym eliksirem używanym w leczeniu problemów żołądkowych, przy wywoływaniu porodu u ciężarnych i nie tylko.

 

„Olej rycynowy jest tak powszechnym i dobrze znanym lekiem, że – jakby się wydawało – niewiele można by napisać odnośnie do jego zastosowania w medycynie. Wszyscy są dokładnie zaznajomieni z jego specyfiką, dawkowaniem oraz wykorzystywaniem i nawet laicy doceniają jego wartość, i stosują go swobodnie bez konsultacji z lekarzem”¹ – napisał dr L. Duncan Bulkley w artykule przedstawionym podczas spotkania Amerykańskiego Towarzystwa Medycznego w 1885 r.

Jeśli chodzi o urodę, wpływowe osoby w serwisie YouTube zachwycają się „botoksem natury” i blaskiem nawilżenia, jaki olejek rycynowy nadaje starzejącej się skórze. Twierdzą, że można dzięki niemu wyhodować brwi jak u Brooke Shields i wydłużyć rzęsy, szybko rozjaśnić blizny oraz zmniejszyć, jeśli nie wyeliminować, wszelkie oporne guzki, grudki, pieprzyki czy brodawki. W świecie gimnastycznym olej rycynowy zyskuje na popularności ze względu na swój pozytywny wpływ na sztywność stawów, obolałe mięśnie i uporczywe schorzenia, takie jak zapalenie powięzi podeszwy.

Jednak w medycynie konwencjonalnej nie jest już tak różowo. „Po prostu nie ma potrzeby stosowania oleju rycynowego do poprawy zdrowia i samopoczucia. W każdym przypadku, kiedy użytkownicy mediów społecznościowych twierdzą, że można go wykorzystać, istnieją inne, naukowo potwierdzone metody, które działają lepiej i są bezpieczniejsze” – twierdzi lekarz rodzinny dr Kevin Hopkins na stronie internetowej amerykańskiej kliniki Cleveland Clinic³.

Ale czy tak jest? Jeśli nowoczesne środki są o wiele lepsze, dlaczego ludzie w ogóle poszukują rozwiązań swoich problemów w starych remediach, takich jak olej rycynowy? Czy w przypadku tych samych schorzeń ten starodawny olejek jest bardziej niebezpieczny niż współczesne leki? Oto niektóre z najlepszych przykładów powrotu oleju rycynowego.

Olej rycynowy leczy zatwardzenia

Zaparcia dotykają nawet 30% dzieci⁴ i starszych osób dorosłych, przy czym dorosłe kobiety zmagają się z tą dolegliwością 2 razy częściej niż mężczyźni.

Obecnie 1 na 10 starszych pełnoletnich i połowa pensjonariuszy domów spokojnej starości deklarują codzienne stosowanie środków przeczyszczających. Jednak w rozległym badaniu prawie połowa uczestników stwierdziła, że nie jest zadowolona z tej formy leczenia, głównie dlatego, że w ich odczuciu nie działało ono dobrze (82%) lub nie było bezpieczne (16%)⁵.

Zastosowanie rącznika pospolitego w celach przeczyszczających odnotowano ponad 3,5 tys. lat temu na słynnym papirusie Ebersa ze starożytnego Egiptu, który wskazuje, że owoce tej rośliny i piwo służą do „opróżniania jelit”⁶.

Jego skuteczność jako środka przeczyszczającego była tak dobrze znana, że włoski faszystowski przywódca Benito Mussolini słynął z tego, że na siłę karmił opozycjonistów politycznych nadmiernymi ilościami oleju rycynowego, aby podczas bicia wywoływać u nich upokarzające odwodnienie i biegunkę.

Amerykańska Agencja Żywności i Leków (Food and Drug Administration, FDA) podtrzymuje swoją aprobatę dla oleju rycynowego jako powszechnego środka przeczyszczającego stosowanego w ramach przejściowego łagodzenia zaparć. Zwykle zaleca dawkę 15-60 ml dla dorosłych i 5-15 ml dla dzieci powyżej 6. r.ż. z sokiem lub wodą jednorazowo nie dłużej niż przez tydzień. Agencja ostrzega, że przeciwwskazania do stosowania oleju rycynowego stanowią:

• ciąża (może wywołać skurcze),
• wiek poniżej 6 lat,
• krwawienie z odbytu,
• silny i nagły ból brzucha,
• objawy zapalenia wyrostka robaczkowego,
• niemożność oddawania gazów,
• wymioty.

Dr Hopkins z kliniki Cleveland Clinic wypowiada się na ten temat lekceważąco. „Od ponad 50 lat lekarze tak naprawdę nie zalecają oleju rycynowego na zaparcia, ponieważ istnieją znacznie lepsze opcje terapeutyczne” – twierdzi. Jedną z nich jest glikol polietylenowy.

Glikol polietylenowy ma szereg objawów niepożądanych. Należą do nich te, przed którymi lekarze zwykle ostrzegają w przypadku nadmiernego spożycia oleju rycynowego, takie jak nudności, biegunka i reakcje alergiczne. Inne popularne środki przeczyszczające, takie jak Dulcolax (bisakodyl), są źle oceniane przez blisko połowę użytkowników.

Opisy skutków ich zastosowania obejmują takie sformułowania jak: „najdotkliwsze bolesne doświadczenie”, „wymioty”, „wybuchowa biegunka”, „nieznośny ból” i „silna migrena”⁷.

U osób, które nie są pewne, czy powinny stosować olej rycynowy doustnie, miejscowa aplikacja może mieć łagodniejszy wpływ na zaparcia. W badaniu przeprowadzonym w 2 domach opieki w Manisie w Turcji sprawdzano używanie okładu (nasączonej olejem rycynowym flaneli przykładanej do brzucha z umieszczonym na górze termoforem) przez 1 godz. dziennie przez 3 kolejne dni.

Większość z 35 uczestników cierpiała na zaparcia od 10 lat lub dłużej. Zastosowanie oleju rycynowego nie wpłynęło na liczbę ich wypróżnień, ale złagodziło objawy dolegliwości. Zmiękczało stolec, zmniejszało wysiłek podczas defekacji i nasilało subiektywne odczucie całkowitego wypróżnienia po wizycie w toalecie⁸.

Okłady na włókniaki, obolałe stawy i tkankę tłuszczową na brzuchu

Naturopatka z Toronto dr Janine Bowring (drjaninebowring.com) zaleca okłady z oleju rycynowego na mięśniaki macicy, ale tylko pomiędzy miesiączkami.

Niektóre kobiety uważają je za pomocne również w przypadku bólów menstruacyjnych i endometriozy. Dr Bowring sugeruje stosowanie oleju rycynowego z olejkami eterycznymi na brzuch, aby wspomóc pozbywanie się tkanki tłuszczowej, w następujący sposób.

Olej rycynowy na zapalenia stawów

Ponieważ artretyzm jest zapaleniem stawów, rozsądne wydaje się, że przeciwzapalne właściwości oleju rycynowego mogą łagodzić jego objawy, dlatego tak wiele osób stosowało ten środek w celu redukcji bólu stawów.

„W zeszłym tygodniu miałem zaplanowaną operację endoprotezoplastyki stawu kolanowego, ale od nowego roku zacząłem stosować olej rycynowy z kilkoma kroplami olejku z kadzidłowca i kocanki na kolana i biodra. Ból ustąpił, więc odwołałem operację. Jestem zdumiony. Chodziłem o lasce, a teraz już jej nie potrzebuję” – skomentował niedawno jeden z użytkowników serwisu YouTube.

„Rok temu przeszłam całkowitą endoprotezoplastykę lewego kolana z dobrymi wynikami” – odpowiedziała mu użytkowniczka elizabethwhite196. Opisała jednak operację jako „straszną”, więc gdy zaczęło ją boleć drugie kolano, zdecydowała się wypróbować olej rycynowy. „Moje kolana czują się o wiele lepiej! Teraz, z perspektywy czasu, zastanawiam się, czy moja operacja była w ogóle konieczna”.

Niektórzy ludzie wcierają w artretyczne dłonie 100-procentowo czysty olej rycynowy i przed snem zakładają bawełniane rękawiczki. Inni lubią stosować na obolałe stawy okłady z oleju rycynowego na ciepło.

W pewnym podwójnie zaślepionym randomizowanym porównawczym badaniu klinicznym, którego wyniki opublikowano w 2009 r., pacjentów spożywających olej rycynowy porównano z tymi przyjmującymi diklofenak sodowy – niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ) powszechnie przepisywany w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego.

Naukowcy poddawali leczeniu osoby z objawami choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego 3 razy dziennie przez 4 tygodnie. 50 z nich przyjmowało olej rycynowy w kapsułkach (0,9 ml), a 50 innych – diklofenak sodowy w tej samej formie (50 mg). Wszystkich uczestników oceniano pod kątem złagodzenia objawów i działań niepożądanych po 2 i 4 tygodniach za pomocą badań klinicznych, testów laboratoryjnych i prześwietleń rentgenowskich.

Pod koniec leczenia u wszystkich uczestników badania zaobserwowano znaczną redukcję objawów choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, w tym bólu. Jednakże w grupie stosującej diklofenak sodowy występowały liczne działania niepożądane leku. 20% uczestników skarżyło się na łagodne zapalenie błony śluzowej żołądka, a 4% na wysypki skórne.

Tymczasem w grupie przyjmującej olej rycynowy nie zgłoszono żadnych działań niepożądanych, co doprowadziło badaczy do wniosku, że „olej rycynowy może być stosowany jako skuteczna metoda terapii w początkowej fazie choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego”⁹.

Od czasu tego badania dalsze próby wykazały, że zażywanie diklofenaku niesie za sobą również wysokie ryzyko wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych.

W badaniu z 2018 r. odkryto w przypadku przyjmujących go pacjentów zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju: zaburzeń rytmu serca (o 20%), udaru niedokrwiennego (o 60%), niewydolności serca (o 70%), zawału serca (o 90%) i zgonu sercowego (o 70%) w porównaniu z tymi, którzy nie stosowali tego leku. Wykazano również, że w przypadku osób leczonych diklofenakiem ryzyko wystąpienia krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego po 30 dniach było 4,5 raza wyższe w porównaniu z tymi, które nie przyjmowały żadnych leków¹⁰.

Wskazówka: Przed nałożeniem oleju rycynowego na stawy sprawdź, czy nie masz na niego alergii. Zanim zastosujesz większą ilość, wypróbuj go na niewielkim obszarze skóry, np. po wewnętrznej stronie łokcia.

Suchość oczu i stany zapalne powiek

W internecie można znaleźć setki twierdzeń, że olej rycynowy łagodzi suchość oczu, wydłuża rzęsy, likwiduje worki pod oczami oraz koi świąd i stany zapalne powiek. Niektórzy utrzymują nawet, że pomógł im w wyleczeniu zaćmy, mętów w ciele szklistym i innych schorzeń oczu.

Jedna z kobiet wyznała, że cierpi na rzadką chorobę autoimmunologiczną – ostrą tylną wieloogniskową plackowatą epiteliopatię barwnikową – w wyniku której ma blizny na siatkówce w obu oczach, nie widzi na lewe oko, a ciemne plamy utrudniają jej widzenie na prawe. Zaczęła stosować na noc krople 100-procentowo czystego tłoczonego na zimno oleju rycynowego do oczu, aby złagodzić objawy skrajnie suchego oka.

„Tak więc po pierwszej nocy, rano, mogłabym przysiąc, że widziałam wszystko wyraźniej, z ostrzejszymi krawędziami! Poczułam ukojenie i komfort oczu! Żadnej suchości! Po kilku dniach jestem całkowicie pewna, że ma to wpływ na moje blizny. Powoli jaśnieją!” – pisze kobieta.

Nie ma badań potwierdzających lub obalających te twierdzenia dotyczące mętów w ciele szklistym oraz zaćmy – twierdzi dr Joseph Allen, optometrysta z Centrum Okulistycznego Pinecone w Sartell w stanie Minnesota w USA i założyciel edukacyjnego kanału w serwisie YouTube – Doctor Eye Health (doctoreyehealth. com).

Ponieważ jednak wiadomo, że olej rycynowy ma działanie przeciwzapalne i jest analogiem prostaglandyny, podobnie jak niektóre leki na jaskrę, jego zalety są wiarygodne. Jeśli chodzi o suchość oka i chroniczne zapalenie powiek – powszechną dolegliwość, która może powodować ich bolesną tkliwość i wrażliwość – niektóre najnowsze badania potwierdzają skuteczność terapii olejem rycynowym.

W badaniu z 2002 r. 20 pacjentów z uporczywą dysfunkcją gruczołów Meiboma – główną przyczyną suchości oka – podzielono losowo na 2 grupy, które przez 2 tygodnie stosowały niskostężony 2-procentowy olej rycynowy w kroplach lub placebo.

– W tej próbie najbardziej podobało mi się to, że prezentowano obrazy pokazujące, jak nieregularny był film łzowy przed leczeniem po lewej stronie, a następnie jak stabilnie i lepiej wyglądał po prawej stronie po kuracji olejem rycynowym – mówi dr Allen.

Po kuracji rozcieńczonym olejem rycynowym pacjenci odczuwali mniej objawów zespołu suchego oka. Ponadto ich film łzowy był bardziej stabilny, a dysfunkcja gruczołów Meiboma uległa złagodzeniu, co jest znaczące, ponieważ tak wielu ludzi zmaga się z zapchanymi gruczołami łojowymi powiek. Pacjenci nie odnotowali również żadnych działań niepożądanych¹¹.

Stosowany w badaniu olej rycynowy był bardzo mocno rozcieńczony, a dr Allen przestrzega przed aplikowaniem go w czystej postaci bezpośrednio do oczu. Jak wykazano, jest on bowiem toksyczny dla komórek błony pokrywającej twardówkę, co może prowadzić do podrażnień¹². Ponadto gęstość oleju zamazuje widzenie i istnieje ryzyko wystąpienia zakażenia oka, jeśli nie jest on sterylny. Zamiast do oka można aplikować olej rycynowy na powieki i linię rzęs lub poszukać gotowych kropli do oczu, które go zawierają.

Narodowego Centrum Oka Nowej Zelandii na Uniwersytecie w Auckland zrekrutowali 26 pacjentów z klinicznymi objawami chronicznego zapalenia powiek. Nakładali oni na powiekę jednego oka (randomizacja), tuż za linią rzęs, preparat zawierający 100-procentowy tłoczony na zimno olej rycynowy 2 razy dziennie przez 4 tygodnie.

U uczestników leczonych w ten sposób zaobserwowano nie tylko poprawę w zakresie zapalenia powiek, lecz także zmniejszenie grubości powiek, liczby teleangiektazji na ich powierzchni, ograniczenie wypadania rzęs i tworzenia na nich strupków oraz redukcję tarcia między powieką a gałką oczną¹³.

W badaniu przeprowadzonym w 2023 r., którego wyniki opublikowano w czasopiśmie Journal of Cosmetic Dermatology, naukowcy poprosili 25 pacjentów z ciemnymi przebarwieniami pod oczami, aby 2 razy dziennie przez 2 miesiące nakładali miejscowo pod oczy krem na bazie wody zawierający 10-procentowy olej rycynowy. Uczestnicy zauważyli znaczne zmniejszenie cieni pod oczami. Ponadto po zastosowaniu kremu z olejem rycynowym ocena dermatologiczna wykazała redukcję zmarszczek wokół oczu i zwiększenie jędrności skóry¹⁴.

Olej rycynowy na wzmocnienie brwi i rzęs

Wykazano, że zawarty w oleju rycynowym kwas rycynolowy stymuluje prostaglandynę E2 (PGE2), która może powodować porost włosów. Istnieje zatem mechanizm wyjaśniający twierdzenia, jakoby olej ten pobudzał wzrost brwi i rzęs. W ten sam sposób działa np. dostępny na receptę produkt na porost rzęs Latisse.

Dermatolog dr Anil Rajani sugeruje kupowanie małych szklanych buteleczek do tuszu do rzęs ze szczoteczkami i napełnianie ich olejem rycynowym. Następnie za pomocą małego pędzelka do kresek należy nacierać nim linię rzęs, uważając, by nie dostał się do oczu, a za pomocą szczoteczki do rzęs nakładać go na brwi.

Czy olej rycynowy łagodzi choroby skóry?

Mnóstwo anegdotycznych dowodów pokazuje, że ludzie zachwycają się tym, jak olej rycynowy usuwa blizny, rozstępy i zmarszczki. Twierdzą, że zatrzymuje wilgoć oraz leczy trądzik, egzemę, brodawki starcze i kurzajki.

Dermatolog dr Anil Rajani, specjalista w dziedzinie minimalnie inwazyjnych usług kosmetycznych z Portland w stanie Oregon w USA, nazywa olej rycynowy „botoksem natury” ze względu na jego właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i nawilżające.

Zawiera on ok. 90% kwasu rycynolowego – jednonienasyconego kwasu tłuszczowego o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym – a także inne kwasy tłuszczowe i witaminę E. – To bardzo gęsty olej, ale po prostu nie powoduje trądziku – mówi dr Rajani. Zawdzięcza to swoim właściwościom antybakteryjnym, jak wyjaśnia specjalista swoim fanom w mediach społecznościowych. Ponadto olej rycynowy „nie zatka porów”.

Główną cechą oleju rycynowego, jeśli chodzi o korzyści dla skóry, są jego właściwości nawilżające. Jest zdumiewająco skuteczny jako środek zmiękczający skórę, wypełnia ją jak wypełniacz i usuwa zmarszczki niczym botoks, wszędzie tam, gdzie skóra jest najcieńsza. Czasami znikają równie szybko, jak po botoksie. Jestem w pewnym sensie zszokowana faktem, że przez 55 lat nie zdawałam sobie sprawy z tego, że to prawdopodobnie najwspanialsza rzecz na świecie, szczególnie jeśli jesteś kobietą po 40. r.ż. i zmagasz się z suchością skóry – mówi Chalene Johnson, która w serwisie YouTube prowadzi kanał skierowany do dojrzałych kobiet.

Jak twierdzi, odstawiła większość innych produktów do pielęgnacji skóry z wyjątkiem kremu z filtrem przeciwsłonecznym, po tym, jak olej rycynowy ukoił zaczerwienienie, wyeliminował plamy i wygładził jej skórę w ciągu kilku dni. – Po prostu nie mogę uwierzyć w to, o ile lepiej wygląda moja skóra po jego użyciu – zapewnia youtuberka.

Olej rycynowy często łączy się z tlenkiem cynku w celu leczenia wysypki pieluszkowej u niemowląt. Jest on też częstym składnikiem szminek i balsamów do ust.

W przeciwieństwie do innych olejów jego przeciwzapalne właściwości mogą również łagodzić oparzenia słoneczne, szczególnie jeśli stosuje się go z aloesem. U niektórych osób po zastosowaniu oleju rycynowego występują reakcje alergiczne, dlatego dr Rajani zaleca, aby zawsze najpierw przetestować jego działanie na małym, niedostrzegalnym obszarze skóry, np. za uchem.

Porost i blask włosów

Jednym z najpopularniejszych zastosowań oleju rycynowego jest przyspieszanie wzrostu i zwiększanie blasku włosów. Praktyka ta sięga starożytnego Egiptu. Olej rycynowy nakładała podobno na włosy Kleopatra. Przynajmniej jedno badanie wykazało, że zwiększa on również połysk włosów¹⁵.

Wiele osób wierzy w skuteczność działania oleju rycynowego, jeśli chodzi o porost włosów. Należy jednak zachować dużą ostrożność podczas nakładania rycynowego lub innego olejku na włosy. Nigdy energicznie nie pocieraj naolejowanych włosów ani nie spłukuj ich gorącą wodą. W jednym z opublikowanych opisów przypadków długie włosy kobiety z południowych Indii, na które nałożyła mieszankę olejów kokosowego i rycynowego, stały się twardą splątaną masą przypominającą ptasie gniazdo. Nie było ratunku i musiała obciąć swoje sięgające do bioder włosy na wysokości uszu¹⁶.

To nagłe „filcowanie” włosów – podobne do procesu stosowanego w przemyśle wełnianym – miało miejsce również w innym przypadku, kiedy to fryzjer nałożył na całą skórę głowy okład z kremu kokosowego. Naukowcy ustalili, że to energiczne pocieranie w gorącej wodzie z mydłem spowodowało nagłe skołtunienie¹⁷.