Domowe sposoby na trądzik dorosłych

Regularnie stosuję kosmetyki przeznaczone do cery trądzikowej, ale oprócz wysuszenia skóry nie zauważyłam, żeby zmian trądzikowych było mniej. Nasilają się one również przed miesiączką, o czym także słyszałam, że może się zdarzać, nie wiem jednak czy mam jakieś "wyjątkowe" zaburzenia hormonalne? Chciałabym zająć się tym problemem kompleksowo i dowiedzieć się, jakie mam opcje leczenia i radzenia sobie z tą przypadłością. Jakie leki i suplementy mogłyby mi pomóc?

Trądzik pospolity - przyczyny i objawy

Trądzik pospolity (zwyczajny, acne vulgaris) przestał już być traktowany jako przypadłość charakterystyczna dla wieku pokwitania, kiedy w organizmie młodego człowieka odbywa się prawdziwa rewolucja hormonalna. Według badań, wśród kobiet występuje on od 15% populacji (w wieku 50 lat i więcej) do nawet 51% (u pań w wieku 20-29 lat), ale nie są od niego wolni również dorośli mężczyźni (ok. 40% w wieku od 25 lat) i nazywany jest trądzikiem hormonalnym. Jest to przewlekła choroba dermatologiczna, której czas trwania liczony jest latami, a etiologia jest bardzo złożona. U różnych osób może też ona mieć odmienny przebieg.

Do przyczyn trądziku zalicza się:

• uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne (m.in. powiązane ze zbyt wysokim stężeniem kortyzolu oraz męskich hormonów płciowych),
• nieprawidłowe rogowacenie naskórka,
• nadmierną produkcję łoju (sebum) przez gruczoły łojowe,
• wysoki poziom kolonizacji skóry przez bakterie Cutibacterium acnes (wcześniej znane jako Propionibacterium acnes)¹,
• błędy w pielęgnacji skóry, niewłaściwą dietę oraz przewlekły stres².

Objawami trądziku są zmiany skórne o różnym charakterze, które mogą występować w tym samym czasie u jednej osoby. Mogą to być zaskórniki zamknięte i otwarte (wągry, charakteryzują się ciemnym, niemal czarnym kolorem), grudki i krostki. Zaskórniki są widoczne zwłaszcza, gdy pory są poszerzone, skóra rozpulchniona i błyszcząca się. Grudki i krostki są wypukłe, wystają ponad powierzchnię skóry, bywają zaczerwienione na obrzeżach i pod cienką warstwą naskórka widoczna jest ropa.

Pierwszą zmianą, jaka powstaje w trądziku jest mikrozaskórnik. Komórki wyściełające wnętrze mieszka włosowo-łojowego nadmiernie namnażają się i rogowacieją (hiperkeratynizacja) powodując blokadę ujścia mieszka i swobodne wypłynięcie łoju na powierzchnię skóry. Proces nadmiernego rogowacenia nie został jeszcze w pełni poznany, ale naukowcy przypuszczają, że może mieć na to wpływ kilka czynników: drażniący ścianki mieszka skład łoju i bakterii (prawdopodobnie zmieniony, pod wpływem jakichś czynników wewnętrznych), zbyt wysoki poziom androgenów (testosteronu DHT, dehydroepiandrosteronu DHEA i androstendionu) oraz za niski poziom kwasu linolowego (jednego z kwasów omega-6). Na proces ten mają wpływ czynniki prozapalne – np. interleukina- 1 (IL-1). Produkowany przez skórę łój jest jej niezbędny – zapewnia bowiem właściwe nawilżenie, chroni przed bakteriami i dba o prawidłowe działanie bariery naskórkowej. Problemy z trądzikiem związane są z jego nadprodukcją, ale też zmianą jego składu. Podczas gdy kwas linolowy obecny w łoju zapobiega tworzeniu się zaskórników, to gdy jego poziom spada – niekorzystnie wzrasta stężenie lipidu – skwalenu. Za przyczyną jego oksydacji komórki naskórka, keratynocyty, rozpoczynają produkcję cytokin, białek przeciwzapalnych. Do zaostrzenia zmian trądzikowych dochodzi również wskutek naturalnego cyklu hormonalnego kobiety – wg badań przed wystąpieniem miesiączki uskarża się na to ok. 60-70% kobiet³.

 

Rola bakterii Cutibacterium acnes w powstawaniu trądziku

Te Gram-dodatnie bakterie beztlenowe o kształcie pałeczki (nazywane również wg starszej nomenklatury Propioniobacterium acnes) należą do naturalnej mikroflory człowieka – bytują na skórze, w jamie ustnej oraz nosowo-gardłowej, drogach moczowo-płciowych i jelicie cienkim. Między innymi dlatego, że występują one na i w ciele niemal każdego człowieka, teza o ich roli w powstawaniu trądziku nadal budzi pewne kontrowersje.

Na trądzik dorosłych, nazywany rownież hormonalnym cierpi ok. 51% kobiet w wieku 20-29 lat oraz ok. 40% mężczyzn powyżej 25 r.ż. Nie są od niego wolne nawet dojrzałe panie, powyżej 50 r.ż.

Wykorzystując glukozę albo kwas mlekowy produkują w wyniku fermentacji kwas propionowy i octowy. Bakterie te swoje pożywienie znajdują m.in. na powierzchni skóry – bowiem kwas mlekowy wydzielany jest z potem przez gruczoły potowe (ekrynowe) oraz gruczoły epokrynowe. Substancja ta zbiera się w gruczołach łojowych, w mieszkach włosowych i w przestrzeniach międzykomórkowych naskórka. Gdy łojotok i nadmierne rogowacenie skóry nasila się, bakterie mają wręcz idealne warunki do namnażania się i ich populacja rośnie.

Jednocześnie za sprawą działalności bakterii Cutibacterium acnes, a konkretnie wydzielanych przez nie enzymów (lipaz, hialuronidaz, proteaz) następuje aktywacja komórek układu odpornościowego i trójglicerydy rozpadają się do wolnych kwasów tłuszczowych. To z kolei powoduje, że komórki nabłonkowe mieszka dalej namnażają się nieprawidłowo, a odpowiedź zapalna jest dodatkowo stymulowana. Wskutek działania limfocytów, aktywacji cytokin i chemokin dochodzi ostatecznie do pęknięcia ściany mieszka włosowego. Jest to pewnego rodzaju napędzające się sprzężenie, które powoduje ciągłe podtrzymywanie stanu zapalnego w skórze.

Podczas gdy jedna zmiana skórna się goi, obok powstają kolejne. Pod wpływem stanu zapalnego pojawia się zaczerwienienie, ból w okolicy powstawania zmiany, rośnie grudka, zwana potocznie pryszczem. Jeśli w tym miejscu pojawią się inne drobnoustroje, zaostrzające zapalenie – może również pojawić się ropa. Cienka warstwa naskórka objętego zmianami martwiczymi pęka pod wpływem ciśnienia, wywołanego produkcją ropy i wydzielina wydostaje się na powierzchnię skóry. Jeśli wskutek tego uszkodzony zostaje mieszek – tworzy się potem czerwone przebarwienie w miejscu blizny lub nawet zmiana zanikowa – charakterystyczne wgłębienie, widoczne po zagojeniu się ranki.

Dieta a trądzik dorosłych

Niewłaściwa dieta, pełna prozapalnych składników, nie tylko nasila stany zapalne w całym organizmie, a może sprzyjać zwiększonemu wydzielaniu łoju.

Do pokarmów, które są w przypadku trądziku na cenzurowanym, należy przede wszystkim wysokoprzetworzona żywność o niskiej wartości odżywczej, pozbawiona witamin i mikroelementów, nasycone kwasy tłuszczowe (obecne w produktach mięsnych, wyrobach cukierniczych), mleko i nabiał, nadmiar soli, słodycze, ostre przyprawy i dodatki (np. ketchupy, musztardy, ostra papryka). Lepiej zrezygnować ze słodzonych napojów gazowanych i ograniczyć spożycie alkoholu. Ostre i bardzo słone potrawy wpływają ponadto na nadmierne pocenie się i wydzielanie łoju. Zaś produkty mleczne, w których znajduje się białko serwatkowe, mają wpływ na wzrost insuliny oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu IGF-1. Stwierdzono korelację między tym podniesieniem parametrów, a zwiększonym wydzielaniem łoju⁴.

W pielęgnacji skóry trądzikowej należy unikać m.in. jej nadmiernego przesuszania, mocnego pocierania oraz kosmetyków zawierających składniki komedogenne. Nie powinno się również usuwać mechanicznie zaskórników i krost.

W diecie osoby z trądzikiem powinny się za to znaleźć owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste, chude mięso i ryby oraz jajka. Warto zwrócić uwagę na składniki diety zawierające witaminy i minerały wspomagające zwalczanie trądziku. W rybach, owocach morza i wątróbce znajdziesz cynk, w strączkowych, orzechach, jajkach i drożdżach – witaminy z grupy B. W zdrowych olejach, takich jak oliwa z oliwek czy olej lniany – nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i -6. Owoce, warzywa i kasze dostarczą błonnika pokarmowego, który wspomaga walkę ze stanami zapalnymi.

Trądzik - zadbaj o odpowiednią pielęgnację skóry

Jedną z przyczyn utrzymywania się zmian trądzikowych lub ich nasilania się może być niewłaściwa, codzienna pielęgnacja skóry. Zarówno zaniedbywanie jej oczyszczania, przez poranne i wieczorne mycie oraz inne zabiegi pielęgnacyjne, jak i zbyt agresywne oczyszczanie, np. z użyciem ściągających i wysuszających kosmetyków – może przyczyniać się do problemów z trądzikiem. Pomimo tego, że w powstawaniu zmian bierze udział sebum, nie należy go zbyt agresywnie wysuszać, np. za pomocą preparatów z alkoholem, będzie to bowiem powodować reakcję obronną skóry i zwiększeniem wydzielania łoju.

Czytaj etykiety kosmetyków żeby uniknąć trądziku

• Unikaj składników komedogennych, czyli zatykających pory skóry. Należą do nich: lanolina, SLS, oleje (kokosowy, z awokado, kiełków pszenicy, nasion bawełny, palmowy), masło kakaowe, niektóre silikony.
• Jeśli korzystasz z kosmetyków takich jak fluidy – wybieraj te dostosowane do cery trądzikowej, nakładaj je delikatnie, bez wcierania w skórę. Dobrym wyjściem mogą być podkłady i pudry mineralne.
• Stosuj kremy o lekkich, żelowych konsystencjach.

Jak oczyścić skórę twarzy?

Skóra twarzy, a tym bardziej z trądzikiem, nie przepada za pocieraniem, zarówno wacikami, jak i ręcznikiem. Demakijaż skutecznie możesz wykonać dłońmi, nakładając na nie kosmetyk (mleczko, masełko; płyny micelarne mogą za mocno naruszać barierę naskórkową) i delikatnie masując twarz. Umyj ją wodą (możesz skorzystać z łagodnej pianki myjącej lub mydła przeznaczonego do cery trądzikowej). Delikatnie osusz ręcznikiem. Mycie twarzy jest wystarczające 2 razy dziennie, tak by nie naruszać naturalnej ochronnej bariery naskórkowej.

Nie pomijaj etapów pielęgnacji twarzy, a unikniesz trądziku

Pierwszym jest oczyszczanie (z makijażu lub poranne, po przebudzeniu), osuszenie, delikatne posmarowanie twarzy wacikiem nasączonym w toniku (tonik przywróci kwaśne pH skóry), nałożenie serum odpowiedniego do cery (zwróć uwagę na skład produktu; wartymi rozważenia składnikami są np. witaminy C i E, o właściwościach antyoksydacyjnych), a następnie wklepanie kremu. Zabiegi te sprawią, że skóra nadmiernie się nie przesuszy, co nie będzie zmuszało ją do ochronnej produkcji sebum.

Peelingi pomagają w walce z trądzikiem

Aby wspomóc skórę w walce z trądzikiem nie musisz stosować agresywnych, gruboziarnistych preparatów. Skuteczne a zarazem delikatne są peelingi enzymatyczne, oparte na kwasach, które doprowadzą do mikrozłuszczania naskórka. Po ich użyciu nie będziesz widziała łuszczących się płatków skóry ani nie powinny doprowadzić do znacznego jej przesuszenia.

Owoce zawierają alfa-hydroksykwasy, AHA, które działają wspomagająco w zwalczaniu trądziku. Ich działanie ogranicza się do warstwy rogowej, działają więc bardzo delikatne. W domowej pielęgnacji peelingi możesz zatem przygotowywać samodzielnie ze świeżych owoców, takich jak: jabłka, gruszki, ananasy i truskawki⁵. Te ostatnie owoce, oprócz delikatnego złuszczania, zapewnią Twojej skórze rozjaśnienie (m.in. powstałych przebarwień)⁶.

Inne kwasy, stosowane w leczeniu tej choroby to: glikolowy, migdałowy, mlekowy, szikimowy, jabłkowy, cytrynowy, glikolowy, winowy, salicylowy. Znajdziesz je w preparatach do pielęgnacji (w niższych stężeniach), ale również na liście zabiegów w gabinecie kosmetologicznym lub dermatologicznym (do aplikowania wyższych stężeń potrzebny jest specjalista).

Preparaty na zmiany skórne stosuj punktowo

Niektóre z nich mają silne właściwości wysuszające, więc smaruj nimi jedynie zmiany trądzikowe, a nie całą twarz. Szczególnie uważaj na omijanie śluzówek – oczu, nosa oraz ust.

Higiena a trądzik dorosłych

Często wymieniaj ręczniki do twarzy (najlepiej używaj oddzielnej ściereczki tylko do tego celu) i poszewki poduszek. Staraj się nie dotykać twarzy rękami w ciągu dnia (pomijając zabiegi pielęgnacyjne).

Wyciskanie krost może przyczynić się do rozwoju trądziku

Pozbycie się pryszcza może być kuszące, ale niesie ze sobą pewne nieprzyjemne konsekwencje. W zmianie ropnej znajdują się bakterie, które mogą przenieść się w inne miejsca. Na Twoich rękach i pod paznokciami również znajdują się kolonie bakteryjne, tak więc lepiej nie przenosić ich na i tak już podrażnioną skórę. Poza tym naciskanie skóry w miejscu, gdzie już znajduje się stan zapalny powoduje jego rozszerzanie się na inne obszary. Jeśli nawet pozbędziesz się jednego pryszcza, za kilka dni może pojawić się obok kolejny. Mechaniczne oczyszczanie wiąże się też z jeszcze jednym nieprzyjemnym skutkiem – może pozostawić ślad, nawet po zagojeniu się zmiany, w postaci czerwonej, brązowej plamki a nawet wgłębienia.

Leki na trądzik do stosowania miejscowego

Wśród leków przepisywanych na receptę oraz OTC znajdują się preparaty: retinoidowe (pochodne witaminy A), nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy i antybiotyki.

• Retinoidy: Mają działanie przeciwzaskórnikowe i keratolityczne (rozpuszczające zrogowaciałe komórki), a niektóre z nich również przeciwzapalne (adapalen i tretynoina). Stosuje się w trądziku grudkowo-krostkowym, również w połączeniu z lekami doustnymi.
• Nadtlenek benzoilu: Jest preparatem przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym, przeciwdziała powstawaniu zaskórników i działa keratolitycznie na trądzik grudkowo-krostkowy. Występuje w postaci 5 i 10% żelu (dostępny bez recepty).
• Kwas azelainowy: Krem lub żel (15-20%) z tym składnikiem działa przeciwbakteryjnie, przeciwłojotokowo i rozjaśniająco. Jego działanie jest delikatniejsze niż wcześniej wymienionych preparatów, dlatego może być stosowany przez osoby o delikatnej, atopowej skórze.
• Antybiotyki: W postaci roztworów do smarowania, maści i żelów można stosować na skórę erytromycynę i klindamycynę. Oddziaływują na bakterie Cutibacterium acnes i zmniejszają ich populację, a tym samym zmniejszają stan zapalny.

Leczenie doustne trądziku dorosłych

W leczeniu trądziku wykorzystuje się leki na receptę, które powinien dobrać odpowiednio dermatolog, biorąc pod uwagę ogólny stan zdrowia, parametry wątroby, wiek, wagę i styl życia.

Do leków na trądzik należą:

• antybiotyki (tetracyklina, doksycykina, limecyklina, erytromycyna, azytromycyna, klindamycyna),
• retinoidy,
• tabletki antykoncepcyjne o działaniu antyandrogennym (octan cyproteronu, octan chlormadinonu, dezogestrel, dienogest),
• spironolakton (również o działaniu antyandrogennym).

Zioła i suplementy na trądzik

Mniszek lekarski ma działanie oczyszczające

Zioło to ma właściwości przeciwzapalne i oczyszczające, a przygotowany z niego napar wspomaga leczenie trądziku oraz innych zmian skórnych. Ma właściwości regeneracyjne i wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn⁷.

Chaber bławatek na problemy skórne

Niebieski kwiat rosnący dziko na łąkach i polach ma właściwości lecznicze w różnych schorzeniach, w tym skórnych – napary z kwiatów zawierają flawonoidy (antocyjany), sole mineralne i garbniki roślinne. Działają przeciwzapalnie i antybakteryjnie.

Olejek z drzewa herbacianego wykazuje podobną skuteczność w miejscowym leczeniu trądziku co żel zawierający 5% nadtlenku benzoilu, jednak na efekty kuracji trzeba poczekać nieco dłużej

Lawenda działa bakteriobójczo

Napary z tego aromatycznego zioła wspierają układ odpornościowy i mają działanie bakteriobójcze. Podobnie jak bławatek, jest ona bogata w antocyjany, garbniki i fitosterole.

Bratek (fiołek trójbarwny) ma działanie przeciwwirusowe

Flawonoidy zawarte w tej roślinie mają działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe, dzięki nim napary wpływają korzystnie na skórę trądzikową. Wspomagają oczyszczanie organizmu z toksyn, może się więc zdarzyć, że na początku kuracji stan skóry się przejściowo pogorszy.

Kwasy omega-3 pomagają w leczeniu trądziku

Podczas 10-tygodniowego badania na 45 osobach z łagodną lub umiarkowaną postacią trądziku podawano im kwasy omega-3 oraz kwas gamma-linolowy. W porównaniu z grupą kontrolną – zmiany trądzikowe znacznie się zmniejszyły, co po raz pierwszy udowodniło, że suplementacja tych kwasów tłuszczowych działa wspomagająco na leczenie trądziku⁸.

Probiotyki na zmiany skórne

Opublikowany w 2020 r. przegląd literatury na temat roli probiotyków we wspomaganiu leczenia trądziku wykazał, że są one skuteczne zarówno w stosowaniu doustnym, jak i miejscowym (preparaty zawierające szczepy Lactococcus sp. mogą zmniejszać mediatory stanu zapalnego, wytwarzane za sprawą bakterii C. acnes)⁹.

Cynk zmniejsza produkcję łoju

Przyjmowanie doustne cynku wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, a także może zmniejszać produkcję łoju – wykazał przegląd badań nad tym pierwiastkiem w leczeniu trądziku, opublikowany w 2013 r.¹⁰.

Zielona herbata na trądzik

W badaniu przeprowadzonym w latach 2012-2013 na Tajwanie, na grupie 80 kobiet w wieku 25-45 lat, które chorowały na trądzik (umiarkowany do ciężkiego) wykazano, że przyjmowanie dziennie 1500 mg bezkofeinowej zielonej herbaty w postaci kapsułek przez 4 tygodnie doprowadziło do zmniejszenia liczby zmian zapalnych w okolicy nosa, ust i podbródka (w porównaniu do grupy przyjmującej placebo)¹¹.

Witamina C na przebarwienia

Jej właściwości przeciwutleniające i korzystne działanie na skórę są znane od lat. Nie tylko uczestniczy w syntezie kolagenu, poprawiając jędrność i uwodnienie skóry, ale również przeciwdziała powstawaniu przebarwień. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym przyspiesza gojenie się ran i odbudowę uszkodzeń skóry¹².

Witamina D działa przeciwzapalnie

Chociaż kojarzona jest głównie ze zdrowiem kości i odpornością, ma kluczowe znaczenie dla skóry – badania wskazują, że jej niedobór może mieć udział w patogenezie trądziku, ponieważ witamina ta ma właściwości hamujące namnażanie się bakterii C. acnes. Ponadto działa przeciwzapalnie i zapobiega czopowaniu się porów skóry wpływając na białka FOXO (odpowiedzialne za wzrost, przeżycie i proliferację komórek) i na enzymy – kinazy mTORC1¹³.

Naturalne środki na trądzik do stosowania miejscowego

• Oczar wirginijski: Surowcem kosmetycznym jest kora Hammamelis virginiana, a wyciągi z niej, zawierające garbniki, stosowane są w preparatach przeciwtrądzikowych ze względu na właściwości ściągające i przeciwzapalne¹⁴.
• Nagietek: Przygotowany z tego kwiatu napar lub nalewka sprawdzi się jako tonik do przemywania zmian trądzikowych. Wykazuje właściwości łagodzące stany zapalne¹⁵.
• Olejek z drzewa herbacianego: Pozyskiwany jest z krzewu maleuki skrętolistnej (Melaleuca alternifolia). W badaniach porównujących jego skuteczność w leczeniu trądziku z żelem zawierającym 5% nadtlenek benzoilu dał bardzo dobre efekty terapeutyczne (chociaż w wolniejszym tempie niż preparat chemiczny), za to miał znacznie mniej skutków ubocznych, takich jak podrażnienie, swędzenie i suchość (44% wobec 79% w przypadku nadtlenku benzoilu). Ma również udowodnione działanie zwalczające bakterie C. acnes. W postaci nierozcieńczonej działa bardzo silnie, więc bezpieczniej jest przygotowywać z niego roztwory wodne (1-10%)¹⁶.
• Propolis: Kit pszczeli stosowany jest w kosmetyce w postaci kremów, maści i toników. Ma właściwości przeciwzapalne i zwalczające bakterie oraz wirusy, wspomaga również gojenie się ran (poprzez wpływ na metabolizm kolagenu). Propolisowy ekstrakt alkoholowy stosowany u pacjentów z trądzikiem wykazał skuteczność działania leczniczego na zmiany skórne¹⁷.
• Preparaty z siarką: Siarka ma właściwości komedolityczne, tj. zmniejszające rogowacenie naskórka w ujściu mieszków włosowych oraz przeciwłojotokowe¹⁸. W przypadku trądziku można stosować np. mydło siarkowe, zawierające 3-5% tego minerału. Jego regularne stosowanie działa ściągająco na pory skóry, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Warto jednak pamiętać, że kosmetyki z dodatkiem siarki mają dość nieprzyjemny, "jajeczny" zapach.
• Ichtiol: Ciemnobrązowa maść o charakterystycznym, asfaltowym zapachu powstaje z mezozoicznych łupków bitumicznych o wysokiej zawartości siarki. Wykazuje działanie przeciwzapalne, odkażające i przeciwbólowe¹⁸. Jest polecany zwłaszcza przy zmianach guzkowych w trądziku, bolesnych i długo się utrzymujących.
• Kwas salicylowy: W niższych stężeniach (3-5%) obecny jest w kosmetykach (tonikach pastach, kremach) do cery trądzikowej. W wyższych zaś – stosowany jest jako peeling chemiczny (wykonywany przez dermatologów i kosmetologów). Kwas ten ma właściwości przeciwzapalne, działa komedolitycznie, zwęża pory skóry i usuwa mikrozaskórniki oraz zaskórniki¹⁹.
• Preparaty z cynkiem: Minerał ten działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Wykorzystywany jest do produkcji preparatów do stosowania zewnętrznego, np. maści (tlenek i węglan cynku). Zwalcza wolne rodniki, wpływa na obniżenie poziomu cytokin przeciwzapalnych, działa więc skutecznie na zmiany zapalne w trądziku i nadmierną produkcję łoju²⁰.
• Smocza krew: Żywica z południowoamerykańskiej rośliny Croton lechleri, stosowana jako środek leczniczy i gojący przez Indian Amazonii, ma potwierdzone badaniami właściwości regenerujące skórę (taspina, dimetylocedruzyna), przeciwutleniające (proantocyjanidyny) i antybakteryjne (polifenole i diterpeny) ^9,21. Preparaty zawierające ten składnik mogą łagodzić zmiany zapalne na skórze²².