Nasze magazyny
Grzybica to najczęstsza infekcja wywoływaną przez dermatofity – chorobotwórcze grzyby, obejmujące 3 rodzaje (Microsporum, Epidermophyton i Trichophyton) i ok. 40 gatunków, a odznaczające się zdolnością rozkładania keratyny, czyli białka, z którego zbudowane są włosy, paznokcie i skóra. Szacuje się, że ok. 70% populacji w którymś momencie życia dozna grzybiczej infekcji stóp1. Zdecydowaną większość przypadków tej choroby wywołują dermatofity z rodzaju Trichophyton rubrum.
Infekcje grzybicze objawiają się najczęściej swędzeniem i maceracją skóry, która łuszczy się i pęka, najczęściej w przestrzeniach pomiędzy palcami stóp. Obserwuje się też powstawanie niewielkich pęcherzyków i zagłębień w podeszwie stopy.
Zmianom grzybiczym towarzyszy często nieprzyjemny zapach. Infekcje grzybicze mogą objąć także paznokcie, powodując zgrubienie, odkształcenia i łamliwość płytki, zmianę jej zabarwienia na kolor żółty lub brązowy, a także oddzielanie się od łożyska paznokcia.
Dermatofity rozwijają się głównie w środowisku wilgotnym i ciepłym, tam też najłatwiej się nimi zarazić, dlatego należy zwracać szczególną uwagę za zachowanie higieny w miejscach publicznych: w łaźniach, pod prysznicami, na basenach, siłowniach, kąpieliskach itp. Zarodniki grzybów potrafią przetrwać tam nawet przez kilka miesięcy.
Ponieważ grzybica stóp jest schorzeniem zakaźnym, podstawowym sposobem zapobiegania jej jest noszenie obuwia ochronnego w miejscach publicznych. Nie należy też używać wspólnych ręczników, butów, czy innych przedmiotów mających kontakt ze stopami.
Trzeba dbać o to, by były one w miarę możliwości suche i dobrze przewietrzane: dokładnie osuszać je po prysznicu lub pływaniu i nigdy nie zakładać butów na wilgotne stopy albo skarpetki. Buty po każdym użyciu należy dokładnie wysuszyć.
Ryzyko grzybicy jest podwyższone u osób cierpiących na łuszczycę lub atopowe zapalenie skóry, a także u ludzi z obniżoną odpornością lub przyjmujących leki immunosupresyjne.
Bardziej podatne na infekcje grzybicze są też osoby chorujące na cukrzycę, które powinny zawsze kontaktować się z lekarzem, jeśli zauważą jakiekolwiek zmiany na stopach, ponieważ nawet niewielkie ranki czy pęknięcia skóry mogą przerodzić się w poważny problem.
Olejek z drzewa herbacianego i jego przeciwgrzybiczne właściwości
Olejek z rosnącego w Australii drzewa herbacianego (Melaleuca alternifolia) znajduje szerokie zastosowanie jako środek antyseptyczny do użytku zewnętrznego w rozmaitych infekcjach skórnych. Jednym z najważniejszych składników olejku jest 4-terpineol, mający silne własności przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.
W badaniu z 2002 r. losowo podzielono 158 pacjentów z grzybicą stóp na 3 grupy: w pierwszej stosowano 2 razy dziennie roztwór olejku z drzewa herbacianego o stężeniu 25%, w drugiej – 50%, natomiast trzecia była grupą placebo. Kuracja trwała 4 tygodnie. W obu grupach stosujących olejek nastąpiła wyraźna poprawa kliniczna (72% w pierwszej grupie i 68% w drugiej w porównaniu do 39% w grupie placebo2.
Maść leczniczą możesz przygotować samodzielnie, mieszając olejek z drzewa herbacianego z olejem nośnikowym, np. z ciepłym olejem kokosowym, tak aby uzyskać stężenie 25-50%. Smaruj miejsca dotknięte grzybicą 2 razy dziennie. Trzeba dodać, że sam olej kokosowy również ma pewne własności przeciwgrzybicze. W badaniu in vitro zaobserwowano też synergistyczne działanie olejku z drzewa herbacianego i olejku lawendowego, warto więc użyć obu jednocześnie3.
Kwas borny leczy grzybicę
Kwas borny (borowy) jest łagodnym środkiem antyseptycznym, bardzo skutecznym w leczeniu grzybic, choć dokładny mechanizm jego działania nie został jeszcze wyjaśniony.
Brak jest też badań naukowych, ustalających dokładne dawkowanie lub czas stosowania, ale w domowym leczeniu kwas borny od dawna używany jest w postaci proszku jako zasypka do butów lub też w postaci roztworu do kąpieli stóp1. Kupić go można bez recepty w każdej aptece. Wsypując po łyżeczce krystalicznego kwasu bornego do przepoconych butów, możemy je zdezynfekować i pozbyć się nieprzyjemnego zapachu.
Można też spryskać je wewnątrz roztworem kwasu bornego i pozostawić do wyschnięcia. Mieszając kwas borny z talkiem, uzyskamy zasypkę do stóp, zwalczającą grzybicę oraz nadmierną potliwość.
W celu przygotowania kąpieli dla stóp należy rozpuścić kwas borny w ciepłej wodzie w proporcji 2 łyżeczek na litr i moczyć stopy przez 15-20 min. Zabieg można powtarzać przez kilka dni. Nie należy stosować kwasu bornego na otwarte lub sączące się rany.
Olej neem na stopy
Miodla indyjska (Azadirachta indica) to drzewo znane z własności przeciwgrzybiczych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych. W badaniach in vitro wykazano, że ekstrakty i oleje zarówno z liści, jak i nasion neem mogą hamować wzrost takich dermatofitów: T. mentagrophytes, T. rubrum, E. floccosum, przede wszystkim dzięki zawartym w nich triterpenoidom, których zidentyfikowano dotychczas ponad 100, a które – co ciekawe – wykazują silny synergizm, co oznacza, że o wiele skuteczniej działają razem, wchodząc w skład ekstraktu z neem, niż gdy zostaną wyizolowane osobno5. Olej (lub ekstrakt) neem można stosować bezpośrednio na chore miejsca, delikatnie wmasowując go w skórę 2-3 razy dziennie.
Tymianek (Thymus vulgaris) jest rośliną o silnych własnościach przeciwgrzybiczych i można go stosować w postaci olejku eterycznego, czy też ekstraktu wodnego lub alkoholowego. Badania in vitro i in vivo na zwierzętach pokazały, że skuteczne działanie przeciwgrzybicze mają nawet opary olejku tymiankowego6. Za jego własności grzybobójcze odpowiadają przede wszystkim terpenoidy: tymol i karwakrol. Badacze udowodnili terapeutyczną skuteczność 1-procentowego roztworu tymiankowego olejku eterycznego w leczeniu zwierzęcych grzybic skóry, wywołanych przez różne gatunki Trichophyton (m.in. T. rubrum)7. Podobne właściwości mają także olejki z oregano i rozmarynu, które również zawierają przeciwgrzybicze terpenoidy (tymol, karwakrol, linalol).
Czosnkowa kąpiel do stóp
Ajoen, związek siarkoorganiczny, powstający z allicyny pod wpływem enzymu allinazy, uwalnianego podczas miażdżenia lub krojenia czosnku, ma bardzo szerokie działanie przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.
W badaniu obejmującym 34 pacjentów po 7 dniach stosowania kremu zawierającego 0,4% ajoenu całkowicie wyleczono grzybicę stóp u 27 osób. U pozostałych 7 uczestników całkowite wyleczenie nastąpiło po kolejnych 7 dniach.
Kontrola po 90 dniach od kuracji ajoenem potwierdziła całkowitą eliminację dermatofitów9. Przykładanie zmiażdżonego czosnku bezpośrednio na skórę może wywołać podrażnienia, dlatego lepiej przygotować kąpiel dla stóp, dodając do ciepłej wody kilka zmiażdżonych ząbków czosnku, i moczyć w niej stopy przez ok. 15 min, po czym opłukać i dokładnie wysuszyć.
Stosowanie takiej kąpieli przez 10 dni przyniosło wyraźną poprawę u wszystkich 24 młodych sportowców z Filipin, którzy wzięli udział w badaniu z 2005 roku10. W innym badaniu preparat zawierający 1% ajoenu wykazał większą skuteczność niż lek przeciwgrzybiczy terbinafina11.
Trichophyton rubrum – gatunek grzybów najczęściej wywołujący grzybicę stóp u ludzi – może przeżyć w środowisku o pH ≥3,58. Dlatego też użycie kwasu, takiego jak roztwór octu jabłkowego, może być skutecznym sposobem zahamowania wzrostu, a nawet całkowitego wyeliminowania dermatofitów. W tym celu przygotuj ciepłą kąpiel dla stóp, mieszając 1 część octu jabłkowego z 2 częściami wody. Możesz też przygotować mocniejszy roztwór (1:1), o ile nie będzie powodował uczucia pieczenia. Zanurz stopy w kąpieli na około 15 minut. Takie kąpiele należy stosować raz dziennie przez ok. 2 tygodnie. Możesz też przykładać w chorych miejscach waciki kosmetyczne namoczone w roztworze octu jabłkowego.
Skarpety z miedzią na grzybicę stóp
Włókna poliestrowe impregnowane tlenkiem miedzi, takie jak Cupron®, chronią stopę przed infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi. Długotrwałe działanie miedzi jest toksyczne dla drobnoustrojów i tylko bardzo nieliczne z nich wykształcają oporność. Ludzka skóra natomiast nie jest wrażliwa na kontakt z miedzią.
W jednym z badań poproszono 56 pacjentów z grzybicą stóp o noszenie wyłącznie skarpet z włóknami miedzianymi i niestosowanie żadnych innych leków przeciwgrzybiczych. Kontrola po 9 i 40 dniach wykazała, że u wszystkich uczestników nastąpiła poprawa stanu stóp, a żaden nie doznał niepożądanych reakcji. Potwierdzono w ten sposób wysoką skuteczność takich skarpet zarówno przeciwko T. rubrum, jak i Candida albicans12.
Podobnie pozytywne rezultaty przyniosło badanie 300 indyjskich żołnierzy z grzybicą stóp, których podzielono na 2 grupy: jedną leczoną doustnym i zewnętrznym lekiem przeciwgrzybiczym, a druga nosiła skarpety z włóknami miedzianymi. Po 3 tygodniach noszenia skarpet poprawa w tej grupie była porównywalna z poprawą w grupie leczonej farmakologicznie13.
- Biol Trace Elem Res. 2017 Dec;180(2):349-54
- Australas J Dermatol. 2002Aug;43(3):175-8
- Int J Aromather, 2002, Vol.12, Issue 1, 2-15
- Int J Second Metab, 2023, Vol.10, No.2, 269-96
- Acta Biol. Colomb, 2015, 20(3):201-7
- Mycoses. 2001 May;44(3- 4):99-107
- Drug Dev Ind Pharm, 34(12), 1388-93
- Hong Kong J. Dermatol. Venereol. (2014) 22, 57-64
- Mycoses, 39: 393-5
- Herdin Record : R07- CDU-14092206553125
- J Am Acad Dermatol. 2000 Nov;43(5 Pt 1): 829-32
- Foot (Edinb). 2008 Sep;18(3): 136-41
- Med J Armed Forces India. 2021 Oct;77(4): 437-43
