Jak skutecznie wyleczyć grzybicę stóp i zapobiec jej nawrotom?

Uzbrój się w cierpliwość. Twoja przypadłość jest całko­wicie uleczalna, niestety wymaga od chorego deter­minacji, systematyczności i konsekwencji, ponieważ leczenie wymaga czasu.

Po raz pierwszy przypadek grzybicy stóp został opi­sany w 1888 r. W tamtym zakażenie to występowało głównie w południowo­-wschodnich obszarach Azji. Stamtąd zostało przeniesio­ne do Europy i obu Ameryk.

Co ciekawe, na wymienio­nych pierwotnych obsza­rach endemicznych patogen nie wywoływał grzybicy, prawdopodobnie dlatego, że tamtejsza ludność cho­dziła boso. Grzybica stóp zaczęła pojawiać się u noszących obuwie kolonizatorów. Inte­resujący jest fakt, że nawet dziś u ludzi nienoszących obuwia grzybica stóp zwykle nie występuje¹.

Znaczącą rolę w rozprze­strzenianiu się zakażeń Tri­chophyton rubrum na świe­cie odegrały też ruchy wojsk podczas I Wojny Światowej. Właśnie po jej zakończeniu pojawiły się pierwsze donie­sienia na temat przypadków grzybicy stóp na obszarze Stanów Zjednoczonych².

Czym jest grzybica i jak się objawia?

Grzybica to powierzchow­ne zakażenie skóry i paznok­cia, wywołane przez grzyby określane jako dermatofity. Za ok. 50% przypadków odpowiada Trichophyton rubrum, u 30% chorych występuje Trichophyton mentagrophytes, a za pozo­stałe przypadki odpowiada zakażenie Epidermophyton floccosum, Trichophyton tonsurans, Scytalidium di­midiatum i Hendersonula toruloidea³.

Co do grzybów z rodzaju Candida, będą­cych najczęstszą przyczyną zakażeń błon śluzowych i narządów rodnych, to do tej pory nie wyjaśniono ich roli w grzybicy stóp, jednak często stwierdza się ich obecność razem z jednym z wymienionych patogenów. Prawdopodobnie Candi­da są jedynie zakażeniem współistniejącym, do któ­rego dochodzi wtórnie.

Z dermatofitami mamy do czynienia cały czas. Mogą one przedostawać się na powierzchnię naszej skó­ry z gleby, podczas kontaktu ze zwierzętami lub od in­nych osób, ale nasz układ odpornościowy trzyma je w ryzach i nie dopuszcza do namnożenia i rozwoju zakażenia.

Aby ich obecność przerodziła się w grzybicę, muszą zaistnieć odpowied­nie warunki. Co sprzyja jej rozwojowi? Najprościej rzecz ujmując ciepło i wy­soka wilgotność, które spra­wiają, że naturalnie obecne na naszej skórze dermato­fity zaczynają się szybko rozwijać⁴. Takie warunki panują zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym, gdy nosimy zakryte i ocieplane obuwie, a nasze stopy nie­jednokrotnie ulegają zapo­ceniu.

U kobiet powszechnym problemem jest grzybica paznokci, która rozwija się pod lakierem hybrydo­wym. Dotyczy to nie tylko paznokci stóp, choć tam występuje częściej, ale też i rąk.

Jest ona najczęściej wynikiem nieprawidłowego przeprowadzenia stylizacji paznokci – jeżeli masa jest źle położona i nie przylega ściśle do płytki paznokcia, tworzą się pomiędzy nią a paznokciem szczeliny, w których gromadzi się wil­goć, a to plus ciepło naszego ciała stwarza doskonałe warunki do namnażania się grzybów. Zdarza się też, że zakażenie jest efektem użycia przez kosmetyczkę źle odkażonych narzędzi⁵. Dlatego najlepiej jest korzy­stać z usług salonów, które wykorzystują pilniki jedno­razowe, a pozostałe narzę­dzia wielokrotnego użytku sterylizują w autoklawie, takim samym, jakiego używa się do sterylizacji narzędzi chirurgicznych. Co ważne, na czas leczenia grzybicy paznokci należy całkowicie zdjąć hybrydę.

Jakie są rodzaje grzybicy stóp?

• Najczęstszą postacią grzybicy jest grzybica międzypalco­wa, najbardziej nasilona w czwartej i trzeciej prze­strzeni międzypalcowej, czyli między najmniej­szymi palcami. Naskórek w tych miejscach staje się pogrubiały, zmacerowany, pęka i odchodzi od ciała, a pod nim widoczna jest podrażniona i zaczerwie­niona skóra. Przestrzenie międzypalcowe wydają się także ciągle wilgotne.
• Grzybica stóp może także przybierać postać potnico­wą, w której na skórze po­deszwy pojawiają się drobne pęcherzyki, wypełnione przezroczysty płynem, któ­re po pęknięciu zaczynają się łuszczyć⁶. Przewlekła grzybica stóp może mieć także charakter złuszczający – na skórze pojawiają się czerwone, suche i rogowa­ciejące plamki, na których powierzchni widoczny jest biały nalot z łuszczącego się intensywnie naskórka.
• Naj­rzadziej spotykaną i najtrud­niejszą w leczeniu postacią grzybicy stóp jest grzybica wrzodziejąca, w której przebiegu dochodzi do nad­każenia bakteryjnego i po­wstawania nadżerek oraz wrzodów na skórze. Często u pacjentów dochodzi do za­każenia głębokich tkanek, a nawet uogólnionego zaka­żenia. Grzybicy stóp, nieza­leżnie od jej rodzaju towa­rzyszy silny świąd, zmiany ogniskowe mogą sprawiać także ból. Do tego dochodzi nieprzyjemny, charakte­rystyczny zapach, który jest wynikiem rozkładania przez grzyby keratyny, czyli białka, będącego głównym budulcem naskórka i często towarzyszących grzybicy nadkażeń bakteryjnych.

• Grzybica paznokci (ony­chomikoza) objawia się zmianą zabarwienia i tekstu­ry płytki paznokcia. Może ona stać się matowa lub żół­tawa, zielonkawa albo brązo­wa, ulega pogrubieniu, staje się krucha i łamliwa oraz nierówna. Paznokcie mogą oddzielać się od tkanek ło­żyska. Grzybicy paznokci może towarzyszyć dyskom­fort i ból podczas chodze­nia oraz przykry zapach, a blaszka paznokcia może odrastać nierówna i ulegać deformacjom, co w póź­niejszym czasie sprzyjać może wrastaniu paznokcia, zwłaszcza na paluchu⁷.
  
  

Jak leczyć grzybicę stóp?

Jeżeli podejrzewasz u sie­bie grzybicę stóp i paznokci, udaj się jak najszybciej do dermatologa, który po­stawi diagnozę na podsta­wie charakterystycznych objawów i wykona badanie mykologiczne – pobierze ze­skrobinę ze zmienionej cho­robowo skóry stóp (to bezbo­lesna procedura) i fragment paznokcia, w celu zidenty­fikowania gatunku grzyba.

A jak przebiega leczenie? Najczęściej jest miejscowe, jedynie w uzasadnionych przypadkach lekarz może zalecić doustne przyjmo­wanie leków przeciwgrzy­biczych – jeśli patogen jest oporny na stosowane środki algo, gdy pacjentowi trudno jest utrzymać reżim higieniczny lub ściśle przestrzegać zaleceń co do stosowania miejscowych środków (np. z powodu charakteru pracy, zaawan­sowanego wieku, proble­mów natury psychicznej).

Na zmienioną chorobo­wo skórę stóp stosuje się zawiesiny, spreje, kremy lub maści, zawierające leki przeciwgrzybicze, a w grzybicy międzypalco­wej można stosować leki w postaci pudru. Z kolei w grzybicy paznokci do­brze sprawdzają się spe­cjalne lakiery, zawierające substancje grzybobójcze.

Niezależnie od tego, jakie leki przepisał Ci lekarz, jest także wiele naturalnych sposobów wspomagających terapię. Łagodząc one obja­wy (zwłaszcza świąd) i za­pobiegają nawrotom cho­roby. Najlepsze efekty daje połączenie obu metod⁴.

Stosuj peelingi

Dermatofity namnażają się w naskórku, dlatego jego regularne złuszczanie może wspomóc leczenie grzybicy stóp, złagodzić świąd i zwiększyć sku­teczność stosowanych preparatów.

Zamocz stopy w occie jabłkowym (roz­cieńczonym w wodzie w stosunku 1:1) przez ok. 20 min albo nałóż na nie okłady z sody oczyszczonej (rozrób sodę z wodą do konsystencji pasty), przyłóż do skóry na kilkanaście minut. Po aplikacji, stopy dokład­nie opłucz i wytrzyj do su­cha.

Zaletą powyższych zabiegów jest to, że łagodzą również świąd. Jeżeli cier­pisz na grzybicę między­palcową i naskórek między palcami uległ oddzieleniu, delikatnie go usuń – dzięki temu zastosowane przez Ciebie preparaty łatwiej dotrą do źródła zakażenia⁸.

Zmniejszaj ryzyko

Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania i ponow­nej infekcji? W obiektach sportowych (baseny, sauny, siłownie) unikaj chodze­nia boso, zwłaszcza pod prysznicem. Stosuj profi­laktycznie zasypki i kremy antygrzybiczne, których aktywne składniki hamują rozwój dermatofitów na skó­rze. Noś buty z oddychają­cych materiałów, odpowied­nio luźne, aby zapewnić cyrkulację powietrza, korzy­staj z naturalnych wkładek do butów.

Kupuj skarpetki z naturalnych włókien, unikaj także długotrwałego noszenia nylonowych raj­stop i pończoch. Jeżeli masz taką możliwość, to w okre­sie jesienno-zimowym, zmieniaj w pracy obuwie na lżejsze i bardziej prze­wiewne. Latem noś sandały.

Do wszystkich swoich butów stosuj spreje prze­ciwgrzybicze, które hamują namnażanie patogenów w tkaninie butów. Dostępne są także preparaty wodood­porne, które zastosowane na skórę stóp zmniejszają ry­zyko zakażenia np. na base­nie, nie tylko poprzez hamo­wanie namnażania grzybów, ale także poprzez wzmacnia­nie bariery ochronnej skóry⁴.

Zachowaj higienę

Aby wygrać z grzybicą, musisz utrzymać zalecony przez dermatologa reżim. Jednym z jego punktów jest regularnie mycie i bardzo dokładne osuszanie oraz wietrzenie stóp. Paznokcie przycinaj krótko. Staraj się unikać skaleczeń skórek oraz tkanki pod ich rąbkiem.

Lekarze szacują, że ryzyko zachorowania na grzybi­cę stóp i paznokci, jeżeli jeden z domowników jest chory, wynosi aż 47%. Dlatego musisz zachować rygor higieniczny: tj. mieć osobny zestaw narzędzi do pielęgnacji paznokci oraz osobny ręcznik (i trzymać go z dala od ręczników po­zostałych domowników).

Poza tym powinnaś unikać chodzenia boso po domu. W czasie leczenia wska­zane są częste zmieniany pościel, dokładne mycie i dezynfekowanie po sobie wanny lub prysznica⁴.

Wykorzystaj czosnek

Tradycyjnym sposobem na pozbycie się grzybicy było nacieranie zmienio­nych chorobowo miejsc zmiażdżonymi ząbkami czosnku, wymieszanymi z odrobiną wody lub oli­wy. Zawarty w czosnku ajoen związek chemiczny, który ma właściwości prze­ciwgrzybicze.

W leczeniu grzybicy stóp działa silniej niż popularny lek w po­staci kremu z terbinafiną. 100% pacjentów stosują­cych 2 razy dziennie krem z 1% zawartością ajoenu było po 2 miesiącach zupełnie zdrowych w po­równaniu z 94% w grupie terbinafiny¹¹. Kremy z ajo­enem nie są powszech­nie dostępne, ale można spróbować wykorzystać zamiast nich rozgnie­cione ząbki czosnku.

Ziołowe naturalne wsparcie

Wiele ziół wykazuje silne działanie bakteriostatyczne, bakteriobójcze i grzybobój­cze. Zioła hamują także stan zapalny i działają ściągająco, dzięki czemu zmniejsza­ją świąd skóry i niwelują przykry zapach.

W leczeniu grzybicy stóp i paznokci najlepiej sprawdzają się napary lub płukanki z szał­wii, oregano, rozmarynu, nagietka i tymianku. Z kolei glistnik jaskółcze ziele za­wiera alkaloidy o działaniu grzybobójczym i przyspie­szające regenerację skóry, dlatego stanowi cenny składnik wielu złożonych preparatów o działaniu przeciwgrzybiczym. 

Silnym naturalnym środkiem przeciwgrzybi­czym jest olejek z drzewa herbacianego. To prosty i skuteczny lek na grzybicę stóp. W jednym z badań jego 50% roztwór wyle­czył prawie 2/3 pacjentów w ciągu miesiąca, podczas gdy w grupie placebo było ich mniej niż 1/3¹².

Ekstrakty z czystka i liści oliwki europejskiej także skutecznie hamują namna­żanie się dermatofitów, podobnie jak pau d’arco (lapacho, herbata Inków), czyli ekstrakt z kory drzew z rodzaju Tabebuia, który dodatkowo zmniejsza świąd.

Także stosowany zewnętrz­nie napar z szyszek chmie­lu zwyczajnego nie tylko hamuje namnażanie der­matofitów, ale także działa przeciwzapalnie, ściągająco, zmniejsza świąd, oraz ból to­warzyszący grzybicy i przy­spiesza regenerację skóry.

Jak powinna wyglądać dieta przeciwgrzybicza? Co jeść?

Grzybicy stóp i paznokci towarzyszy stan zapalny, zatem koniecznie trzeba dać wsparcie walczącemu z zagrożeniem organizmo­wi. Tym, czego najbardziej w takiej sytuacji potrzebuje, są antyoksydanty, które rozprawią się z wolnymi rodnikami tlenowymi.

Te ak­tywne formy tlenu powstają podczas wytwarzania ener­gii, a że intensywnie wal­czący z zakażeniem układ odpornościowy wymaga jej olbrzymich pokładów, w trakcie trwania choroby nasila się także wytwa­rzanie wolnych rodników. Organizm ma sposoby na to, by je zneutralizować, nieste­ty często w trakcie infekcji, czy to bakteryjnej, czy grzy­biczej, jego zasoby ulegają wyczerpaniu i potrzebuje naszego wsparcia.

Tu najbar­dziej skuteczne są witami­ny A, C i E, które nie tylko same niszczą rodniki, ale także biorą udział w regene­racji wykorzystanych endo­gennych antyoksydantów.

• Witamina A bierze dodatko­wo udział w regeneracji skó­ry i reguluje tempo złuszcza­nia się naskórka.
• Witamina C jest niezbędna do odbu­dowy uszkodzonej proce­sem chorobowym skóry, stosowana miejscowo roz­jaśnia przebarwienia, które często pozostają na skórze po wyleczeniu infekcji.
• Z kolei witamina E przy­spiesza regenerację na­skórka i reguluje procesy gojenia oraz hamuje stany zapalne. Aby organizmowi zapewnić odpowiednią podaż wspomnianych wi­tamin, warto aby w Twojej diecie, zaczęły królować warzywa i owoce, dobrej jakości mięso i produkty pełnoziarniste. Unikaj przy tym białego cukru, ponieważ stanowi on pod­stawową pożywkę dla chorobotwórczych grzy­bów. Chcąc się ich pozbyć, należy je zatem zagłodzić, na nic bowiem Twoje wy­siłki, jeśli z jednej strony będziesz hamowała ich rozwój przy pomocy leków lub naturalnych prepara­tów, a z drugiej będziesz je karmiła cukrem. Włącz za to do diety tłuste ryby, oleje roślinne i tran – to źródła cennych kwasów omega-3, które wspo­magają funkcjonowanie układu odpornościowego, działają przeciwzapalnie i przyspieszają regenerację uszkodzonych tkanek oraz wzmacniają barierę lipi­dową skóry, która chroni nas przed zakażeniami.

Laktoferyna

To z kolei jedno z białek obecnych w mleku, które reguluje funkcjonowanie układu odpornościowego i zwiększa odporność na­szego organizmu na zaka­żenia bakteryjne, wirusowe i grzybicze. Dzięki niej istnieje mniejsze prawdo­podobieństwo, iż pomimo sprzyjających warunków, dojdzie do zakażenia grzybi­czego.

Ponadto laktoferyna zapobiega przyleganiu ko­mórek grzyba do powierzch­ni komórek naszego ciała, co utrudnia patogenom kolonizację skóry. Badania dowiodły, że jednoczesne stosowanie laktoferyny i le­ków przeciwgrzybiczych poprawia skuteczność lecze­nia przy niższych dawkach leku.

Źródłem laktoferyny jest mleko ssaków, ale je­żeli chcemy zastosować ją leczniczo, warto sięgnąć po suplementy diety za­wierające wyizolowaną laktoferynę lub colostrum, czyli siarę bydlęcą¹⁴.

Uzupełnij niacynę

U chorych na grzybicę skóry często obserwuje się niedobory witamin z grupy B, co naprowa­dziło naukowców na trop, iż substancje te zaangażo­wane są w obronę naszego organizmu przed dermato­fitami.

Badania dowiodły, że witamina B3 (niacyna, nikotynamid), którą znaj­dziemy m.in. w podrobach, roślinach strączkowych i serach, hamuje aktywność jednego z enzymów, który jest niezbędny grzybom do namnażania się i w ten sposób uniemożliwia tym patogenom zakażenie.

Choć większość badań nad właściwościami wykonano w odniesieniu do grzybów z rodzaju Candida, kolejne eksperymenty dowiodły, że podobne działanie wy­kazuje ona także w sto­sunku do innych grzybów, w tym tych wywołują­cych zakażenia skóry¹⁵.