Grzybica paznokci, pochwy, skóry - jak leczyć?

Grzybica – co to jest, rodzaje?

Grzybice to infekcje wywoływane przez grzyby. Podział grzybic zależy od^1,2,3:

• miejsca występowania zakażenia – grzybica może być powierzchniowa, skórna, podskórna, narządowa lub układowa; zależnie od tego, jaki organ został zaatakowany, możemy mieć do czynienia np. z grzybicą paznokci, jamy ustnej, skóry, stóp, pochwy, penisa lub posocznicą grzybiczą (w przypadku zakażenia całego organizmu);
• drogi zakażenia – grzyby wywołujące infekcję mogą pochodzić:
  – z zewnątrz (zakażenia egzogenne); najczęstszą przyczyną zakażeń egzogennych są grzyby z rodzaju Aspergillus i inne grzyby pleśniowe (przenoszone przez powietrze);
  – z wewnątrz (zakażenia endogenne); do infekcji dochodzi z powodu rozrostu jednego elementu normalnej flory mikrobiotycznej lub w wyniku wznowy wcześniejszej infekcji; najczęściej zakażenia tego typu powodowane są przez grzyby z rodzaju Candida;
• zjadliwości danego gatunku grzyba:
  – infekcje wywoływane przez grzyby będące częścią fizjologicznej mikrobioty człowieka, powstające wyłącznie w momencie osłabienia układu odpornościowego danej osoby, najczęściej w wyniku innej choroby (np. nowotwór, AIDS) lub jej leczenia (np. antybiotykoterapia, leki immunosupresyjne);
  – infekcje wywoływane przez typowe patogeny, powodujące chorobę nawet u osób zdrowych; do tego typu grzybów zalicza się te z rodzajów Histoplasma i Blastomyces.

Grzybica – przyczyny

Znamy aż 250 tysięcy gatunków grzybów, spośród których 200 gatunków może wywoływać grzybice u ludzi. Najczęściej przyczyną infekcji są grzyby z rodzaju Candida (kandydozy to aż 60-80% przypadków grzybicy) i Aspergillus. Grzyby są nieodłączną częścią naszego środowiska i naszego mikrobiomu. Tylko czasem wywołują choroby. Kiedy?

Najważniejsze czynniki ryzyka rozwoju grzybic^4,5,6:

• kontakt z grzybami bezwzględnie patogennymi, jak Histoplasma czy Blastomyces – przedostające się z powietrza do dróg oddechowych zarodniki tych grzybów mogą powodować infekcje (np. grzybicze zapalenie płuc); w Polsce histoplazmoza czy blastomykoza zdarzają się bardzo rzadko; grzybami tymi można się zarazić podczas podróży zagranicznych np. do Stanów Zjednoczonych lub innych miejsc ich endemicznego występowania, jak np. doliny niektórych rzek oraz jaskinie; ponieważ zarodniki tych grzybów obecne są m.in. w glebie zanieczyszczonej odchodami ptaków lub nietoperzy, do zarażenia może dojść podczas takich czynności jak praca w ogródku, kopanie w ziemi czy czyszczenie kurnika;
• posiadanie psa lub kota – zwierzęta te mogą chorować na grzybicę skóry, czasami bezobjawowo, i zarażać nią swoich właścicieli;
• antybiotykoterapia – niszczy ona naturalny mikrobiom bakteryjny organizmu, co może powodować rozrost bytujących w nim grzybów; u kobiet często dochodzi wtedy do kandydozy pochwy, a u mężczyzn do kandydozy penisa;
• ciąża – podczas ciąży zachodzą zmiany w układzie odpornościowym, przez co może dochodzić do rozwoju kandydozy pochwy; przyczynia się do tego zwłaszcza podwyższony poziom estrogenów;
• hormonalne środki antykoncepcyjne – zaburzają równowagę hormonalną organizmu (wysoki poziom estrogenów) i przez to, podobnie jak ciąża, mogą przyczyniać się do powstawania infekcji;
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych – leki stosowane w przebiegu np. tocznia lub reumatoidalnego zapalenia stawów mogą przyczyniać się do osłabienia układu odpornościowego i rozwoju grzybicy; w niektórych przypadkach można to ryzyko zmniejszać, np. chorzy na astmę stosujący kortykosteroidy wziewne po przyjęciu leku powinni każdorazowo wypłukać jamę ustną wodą;
• choroby obniżające odporność takie jak HIV/AIDS, nowotwory (zwłaszcza krwi) lub cukrzyca (zwłaszcza niekontrolowana, czyli z bardzo często podwyższonym poziomem glukozy);
• pobyt w szpitalu – za część zakażeń szpitalnych odpowiadają grzyby, najczęściej gatunku Candida albicans, Aspergillus flavus i Aspergillus fumigatus; do zakażenia dochodzi podczas wykonywania wkłuć żylnych, w wyniku obniżenia odporności wywołanego chorobą lub leczeniem (antybiotykoterapia, radioterapia, chemioterapia), ewentualnie po uszkodzeniu lub osłabieniu błony śluzowej jelita grubego (cytostatyki, niesterydowe leki przeciwzapalne, długotrwałe żywienie pozajelitowe);
• niedawny przeszczep organu – u osób, które niedawno przeszły przeszczep narządu, układ odpornościowy jest osłabiony, dlatego są one bardziej narażone na infekcje, w tym grzybicze; niektórym pacjentom po przeszczepie rutynowo przepisuje się leki przeciwgrzybicze;
• terapia antynowotworowa – najważniejsze metody leczenia nowotworów, w tym chemioterapia i radioterapia, osłabiają system odpornościowy, dlatego zwiększają ryzyko infekcji grzybiczej.

Grzybica – objawy

Objawy grzybicy zależą od rodzaju infekcji, zwłaszcza od miejsca jej występowania. Najczęstsze grzybice to:

• grzybica paznokci⁷ – pojawia się na paznokciach stóp lub dłoni, powodując ich przebarwienia (białe, żółte lub brązowe), zwiększenie grubości i łamliwość;
• grzybica pochwy⁸ - najczęściej w wyniku patologicznego rozrostu fizjologicznie obecnych w pochwie drożdżaków z rodzaju Candida; powoduje swędzenie lub bolesność pochwy, ból lub dyskomfort podczas oddawania moczu, ból podczas stosunku oraz upławy (najczęściej białe);
• grzybica skóry⁹ - wysypka układająca się w okrąg, najczęściej zaczerwieniona i swędząca; skóra jest czerwona, łuskowata i popękana; jeśli zainfekowana jest owłosiona skóra głowy, może dojść do wypadania włosów;
• kandydoza ust, gardła lub przełyku¹⁰ - pleśniawki, czyli białe plamy w jamie ustnej (na policzkach, języku, podniebieniu) lub gardle; zaczerwienienie lub bolesność; utrata smaku; wrażenie waty w ustach; ból podczas jedzenia lub przełykania; pękające i zaczerwienione kąciki ust;

Grzybice występujące przeważnie u osób z osłabionym układem odpornościowym:

• aspergiloza (grzybica kropidlakowa)¹¹:
  – alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna: objawy podobne do astmy (świszczący oddech, brak tchu, kaszel, w rzadkich przypadkach gorączka);
  – alergiczna aspergiloza zatok: zatkany nos, katar, ból głowy, osłabione odczuwanie zapachów;
  – grzybniak kropidlakowy, czyli aspergilloma (masa złożona z żywych i martwych komórek grzyba, fibryny, śluzu, elementów krwinek, nabłonka i mas bezpostaciowych): kaszel, krwioplucie, krótki oddech;
  – przewlekła aspergiloza płuc: utrata wagi, kaszel, krwioplucie, zmęczenie, krótki oddech;
  – aspergiloza inwazyjna (zwykle pojawia się tylko u osób cierpiących na inne choroby): gorączka, ból w klatce piersiowej, kaszel, krwioplucie, krótki oddech; inne objawy, jeśli choroba przeniesie się poza płuca;
• zakażenie Candida auris¹² – jest to gatunek grzyba powodującego zakażenia szpitalne; objawy zależą od tego, jaki organ został zainfekowany;
• kandydoza inwazyjna¹³ – może zajmować krew (kandydemia), serce, mózg, oczy, kości i inne organy; atakuje przeważnie osoby leczone szpitalnie; główne objawy to gorączka i dreszcze nie ustępujące po leczeniu antybiotykiem;
• pneumocystoza – poważna infekcja wywoływana przez Pneumocystis jirovecii, najczęściej u osób z odpornością bardzo osłabioną przez HIV/AIDS lub leki; objawy obejmują gorączkę, dreszcze, kaszel, problemy z oddychaniem, ból w klatce piersiowej, zmęczenie; u osób z AIDS objawy rozwijają się na przestrzeni kilku tygodni i gorączka jest niezbyt wysoka; u pozostałych pacjentów objawy pojawiają się w ciągu kilku dni i towarzyszy im wysoka gorączka; nieleczona pneumocystoza może być śmiertelna;
• zakażenie Cryptococcus neoformans¹⁴ – najczęściej atakuje osoby z zaawansowanym AIDS; jeśli zakażone są płuca, daje następujące objawy: kaszel, krótki oddech, bóle w klatce piersiowej, gorączka; jeśli choroba przeniosła się do mózgu, pojawiają się następujące objawy: ból głowy, ból karku, gorączka, mdłości i wymioty, nadwrażliwość na światło, splątanie lub zmiany zachowania;
• mukormikoza¹⁵:
  – postać nosowo-mózgowa: jednostronna opuchlizna twarzy, ból głowy, zatkane zatoki lub nos, szybko pogarszające się czarne wrzody na mostku nosowym i górnej części jamy ustnej, gorączka;
  – postać płucna: gorączka, kaszel, ból w klatce piersiowej, krótki oddech;
  – postać skórna: pęcherze lub wrzody na skórze, która może przybierać czarny kolor, ból, ciepło, zaczerwienienie lub opuchlizna dokoła tych zmian;
  – postać brzuszna: bóle brzucha, mdłości i wymioty, krwawienia z układu pokarmowego;
  – postać rozsiana: jeśli obejmuje mózg, może dawać zmiany stanu psychicznego lub śpiączkę;
• talaromikoza¹⁶ – powodują ją grzyby występujące jedynie w południowowschodniej Azji, południowych Chinach i wschodnich Indiach; objawy: gorączka, ogólny dyskomfort, utrata wagi, kaszel, powiększone węzły chłonne, problemy z oddychaniem, powiększona wątroba i śledziona, biegunka, bóle brzucha; u osób z wirusem HIV talaromikoza przeważnie przyjmuje postać uogólnioną, a u innych pacjentów częściej zajmuje wątrobę, płuca i jamę ustną (chociaż także może przyjąć postać uogólnioną).

Najczęstsze grzybice występujące endemicznie:

• blastomikoza¹⁷ – grzyby z rodzaju Blastomyces występują głównie w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (w obrębie dolin rzek Ohio i Mississipi i dokoła Wielkich Jezior); objawy przypominają grypę lub zapalenie płuc: gorączka, kaszel, nocne poty, bóle mięśni i stawów, utrata wagi, bóle w klatce piersiowej, zmęczenie; u osób z obniżoną odpornością infekcja może rozprzestrzenić się na skórę, kości, stawy lub układ nerwowy;
• zakażenie Cryptococcus gattii¹⁸ – grzyby te występują głównie w rejonach tropikalnych lub subtropikalnych, ale także w jednej z prowincji Kanady (Kolumbia Brytyjska) i niektórych częściach Stanów Zjednoczonych; objawy:
  – postać płucna: kaszel, krótki oddech, ból w klatce piersiowej, gorączka;
  – postać mózgowa: bóle głowy, bóle karku, gorączka, mdłości i wymioty, nadwrażliwość na światło, splątanie lub zmiany zachowania;
  – może powodować powstawanie grzybniaków (głównie w płucach, skórze, mózgu i innych narządach);
• parakokcydioidomikoza¹⁹ – zakażenia wywołuje grzyb bytujący w Ameryce Środkowej i Południowej; większość infekcji obserwuje się u mężczyzn pracujących pod gołym niebem na terenach wiejskich; często choroba przebiega bezobjawowo; objawy: owrzodzenia jamy ustnej i gardła, utrata wagi, powiększone węzły chłonne, kaszel, gorączka, krótki oddech, zmęczenie, powiększona wątroba i śledziona;
• kokcydioidomikoza – infekcja wywoływana przez grzyby z rodzaju Coccidioides, bytujące głównie w glebie południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych (oraz stanu Waszyngton), niektórych obszarów Meksyku oraz Ameryki Środkowej i Południowej; objawy są z reguły grypopodobne i często mijają samoistnie po kilku tygodniach; należą do nich: zmęczenie, kaszel, gorączka, krótki oddech, bóle głowy, nocne poty, bóle mięśni i stawów, wysypka na górnej części ciała lub na nogach;
• histoplazmoza²⁰ – wywoływana przez grzyby z rodzaju Histoplasma, obecne głównie w glebie zawierającej duże ilości odchodów ptaków lub nietoperzy, na obszarze dolin rzek Ohio i Mississipi, na niektórych terenach Ameryki Środkowej i Południowej, Afryki, Azji i Australii; objawy przypominają grypę: gorączka, kaszel, zmęczenie, dreszcze, bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, bóle w innych częściach ciała.

Grzybica – leczenie

Grzybica paznokci – najskuteczniejsze są doustne środki przeciwgrzybicze, np. terbinafina lub azole; istnieją także środki miejscowe, np. lakiery do paznokci, ale mogą być nieefektywne; leczenie trwa od 6 tygodni do wielu miesięcy; w ciężkich przypadkach lekarz może zalecić usunięcie paznokcia.

Grzybica pochwy – stosuje się dopochwowe leki przeciwgrzybicze lub jedną dawkę doustnego flukonazolu; w przypadku infekcji niepoddających się leczeniu lub nawracających zaleca się więcej dawek doustnego flukonazolu lub inne leki dopochwowe (nystatyna, kwas borowy, flucytozyna).

Grzybica skóry – zwykle ustępuje po leczeniu miejscowym środkami zawierającymi klotrimazol, mikonazol, terbinafinę lub ketokonazol; w przypadku infekcji owłosionej skóry głowy zwykle niezbędne jest leczenie doustnym lekiem przeciwgrzybiczym (terbinafiną, gryzeowulfiną, itrakonazolem, flukonazolem).

Kandydoza ust, gardła lub przełyku – przy lżejszych infekcjach stosuje się miejscowo klotrimazol, nystatynę lub mikonazol przez 7-14 dni; w cięższych przypadkach leczenie najczęściej polega na doustnym lub dożylnym podawaniu flukonazolu.

Aspergiloza:

• alergiczna – itrakonazol, ewentualnie kortykosteroidy;
• inwazyjna – worykonazol, ewentualnie preparaty z amfoterycyną, pozakonazol, izawukonazol, itrakonazol, kaspofungina, mykafungina;
• grzybniak kropidlakowy – leczenie chirurgiczne.

Przy aspergilozie inwazyjnej lub skórnej zalecane jest odstawienie lub zmniejszenie dawki leków immunosupersyjnych, o ile jest to możliwe. W ciężkich przypadkach aspergilozy może być konieczne leczenie chirurgiczne.

Zakażenie Candida auris może być trudne do wyleczenia, ponieważ szczepy tego grzyba bywają oporne na trzy główne typy leków antygrzybiczych. W takich przypadkach stosuje się leczenie skojarzone kilkoma preparatami w wysokich dawkach. W większości przypadków wystarcza zastosowanie echinokandyn – leków przeciwgrzybiczych najnowszej generacji.

Leczenie kandydozy inwazyjnej musi być dostosowane do wieku i stanu zdrowia pacjenta, a także do umiejscowienia i nasilenia infekcji. U dorosłych najczęściej stosuje się dożylne echinokandyny. Czasem praktykuje się leczenie flukonazolem, amfoterycyną B i innymi lekami przeciwgrzybiczymi.

Pneumocystozę najczęściej leczy się połączeniem trimetoprymu i sulfametoksazolu (czyli kotrimoksazolem) podawanym doustnie lub dożylnie przez 3 tygodnie.

Leczenie zakażenia Cryptococcus neoformans jest długotrwałe, przeważnie trwa co najmniej 6 miesięcy. Przypadki asymptomatyczne oraz łagodne i umiarkowane zapalenia płuc leczy się zwykle flukonazolem. Natomiast przy ciężkich zapaleniach płuc i infekcjach układu nerwowego zaleca się rozpoczęcie terapii od połączenia amfoterycyny B i flucytozyny, a dopiero później przejście na flukonazol.

Mukormikozę leczy się zwykle amfoterycyną B (dożylnie), pozakonazolem lub izawukonazolem (dożylnie lub doustnie). Inne leki przeciwgrzybicze (flukonazol, echinokandyny, worykonazol) nie działają na grzyby powodujące tę chorobę. Często niezbędne jest chirurgiczne usunięcie zainfekowanych tkanek.

Talaromikozę najczęściej leczy się podawaną dożylnie przez dwa tygodnie amfoterycyną B, następnie podawanym doustnie itrakonazolem (10 tygodni). Inne możliwe leki to sam itrakonazol lub worykonazol.

W leczeniu blastomikozy stosuje się głównie itrakonazol (przypadki łagodne i umiarkowane) lub amfoterycynę B (przypadki ciężkie, obejmujące płuca lub inne organy). Leczenie zwykle trwa od 6 do 12 miesięcy.

Łagodne zapalenia płuc lub zakażenia asymptomatyczne spowodowane grzybem Cryptococcosis-gattii leczone są z reguły flukonazolem. Ciężkie infekcje płuc lub układu nerwowego leczy się początkowo amfoterycyną B stosowaną łącznie z flucytozyną, a następnie flukonazolem. Całe leczenie trwa co najmniej 6 miesięcy.

Parakokcydioidomikozę leczy się z reguły itrakonazolem i amfoterycyną B, ewentualnie kotrimoksazolem. Terapia trwa około roku.

Kokcydioidomikoza bardzo często mija samoistnie po kilku miesiącach. Leczenie przeciwgrzybicze (flukonidazol lub podobny lek) zaleca się osobom z podwyższonym ryzykiem rozwinięcia się ciężkiej infekcji. Leczenie trwa 3-6 miesięcy. Ciężkie przypadki wymagają dłuższego leczenia.

Histoplazmoza także często mija bez leczenia. Lek przeciwgrzybiczy (itrakonazol) jest niezbędny w przypadku ciężkiej infekcji płuc, histoplazmozy przewlekłej oraz przy rozsianiu zakażenia z płuc do innych organów. Terapia trwa od trzech miesięcy do roku.

Grzybica – domowe sposoby leczenia

Grzybica paznokci - domowe leczenie

• dostępne bez recepty leki przeciwgrzybicze, np. lakiery do paznokci,
• soda oczyszczona – wg jednego małego badania ogranicza rozrost wielu rodzajów grzybów; stosować ją można jako posypkę na stopy (wsypywać do skarpet) lub smarować paznokcie pastą z sody i wody kilka razy dziennie i zostawiać na dziesięć minut;
• maści mentolowe, zawierające mentol, olejek eukaliptusowy i kamforę (z reguły stosowane przy przeziębieniach) mogą łagodzić symptomy grzybicy paznokci; u niektórych osób odnotowuje się wyleczenie z grzybicy; smarować paznokcie raz dziennie przez szereg tygodni;
• ocet – brak dowodów naukowych na skuteczność, ale bywa stosowany przez wiele osób; moczyć palce w roztworze wodnym octu (2 części wody, 1 część octu);
• płukanki do ust – pewne badania sugerują, że mogą mieć działanie przeciwgrzybicze; stosować do moczenia paznokci;
• czosnek – posiekać ząbek czosnku i obłożyć nim płytkę paznokcia; uwaga: czasem może powodować urazy skóry;
• ekstrakt z ageratiny ma właściwości przeciwgrzybicze; dostępny w niektórych aptekach; do stosowania 2-3 razy w tygodniu przez ok. 3 miesiące;
• mieszanki olejków eterycznych – z lawendy, liści drzewa pomarańczowego (petitgrain), szałwii muszkatołowej, ylang ylang i jaśminu; mogą mieć właściwości przeciwgrzybicze i antymikrobiotyczne; przed zastosowaniem należy olejki rozcieńczyć w oleju roślinnym;
• oleje ozonowane – wykazują wysoką skuteczność w walce z grzybicami (według jednego badania większą niż ketokonazol); dostępne m.in. w aptekach; smarować paznokcie dwa razy dziennie przez 3 miesiące;
• wyciąg z liści drzewa oliwnego; do stosowania doustnego (dostępny w kapsułkach); stosować 1-3 kapsułek dwa razy dziennie w trakcie posiłku (zaczynać od jednej i stopniowo zwiększać dawkę); może dawać grypopodobne efekty uboczne takie jak zmęczenie, bóle głowy i mięśni, wymioty i biegunka²¹.

Grzybica pochwy - domowe leczenie

Przy tej dolegliwości możemy sięgnąć po specyfiki dostępne w aptece bez recepty. Najskuteczniejsze są globulki i kremy dopochwowe zawierające azole (np. klotrimazol, fentikonazol) – leczą ok. 80% przypadków drożdżycy pochwy. Jeśli jednak nie chcemy stosować chemii, do dyspozycji mamy także następujące sposoby leczenia (dane naukowe co do ich skuteczności bywają niejednoznaczne, ale wiele kobiet zgłasza, że im pomogły)²²:

• probiotyki dopochwowe, zwiększające liczebność dobrych bakterii; pewne badanie potwierdziło, że łagodzą one objawy u ponad 80% kobiet z przewlekłą kandydozą i zmniejszają liczebność drożdżaków; kobiety objęte badaniem stosowały jedną kapsułkę z probiotykiem na noc codziennie przez tydzień, następnie co trzecią noc przez trzy tygodnie, a potem podtrzymująco co tydzień jedną kapsułkę; dostępne są także probiotyki doustne zwiększające liczebność dobrych bakterii w pochwie;
• kwas borowy (np. w formie globulek dopochwowych), działający antyseptycznie;
• olejek z drzewa herbacianego, znany z właściwości przeciwgrzybiczych; uwaga: olejek ten jest silnie drażniący i może uszkadzać delikatną skórę pochwy; niezbędne jest rozcieńczenie go w proporcji 3-5 kropli olejku w 30 g np. oleju kokosowego; w uzyskanym roztworze można namoczyć tampon; jako że olejek z drzewa herbacianego może uczulać, dobrze jest przed zastosowaniem dopochwowym przeprowadzić test – zaaplikować rozcieńczony olejek na niewielki fragment skóry przedramienia i obserwować przez 12-24 godziny;
• olej kokosowy posiada właściwości grzybobójcze; można go stosować zewnętrznie lub wewnętrznie dla złagodzenia objawów; dla silniejszego działania można go łączyć z olejkami eterycznymi o podobnych właściwościach;
• czosnek ma działanie grzybo- i bakteriobójcze; niektóre kobiety cierpiące na grzybicę leczą się, wkładając na noc do pochwy przywiązany do nitki ząbek czosnku; twierdzą, że łagodzi to objawy drożdżycy; brak jest dowodów naukowych na skuteczność tej metody, ale nie jest ona zbyt ryzykowna – jedynie niektóre osoby z wrażliwą skórą mogą doświadczać podrażnienia pochwy (w takim wypadku należy zrezygnować z tej formy leczenia);
• olejek z lebiodki pospolitej (Origanum vulgare) zawiera dwa silne składniki przeciwgrzybicze: tymol i karwakrol; uwaga na popularne olejki z innego gatunku lebiodki, Origanum majorana, czyli majeranku ogrodowego – nie mają one działania antygrzybiczego; podobnie jak przy innych olejkach eterycznych, należy je rozcieńczyć w oleju roślinnym przed zastosowaniem (olej kokosowy, migdałowy, oliwa z oliwek); tamponu nasączonego miksturą nie wolno pozostawiać w pochwie dłużej niż 6 godzin (najlepiej często zmieniać tampony); warto przed zastosowaniem sprawdzić, czy nie mamy alergii na olejek (test na przedramieniu).

Grzybica skóry - domowe leczenie

• maści, żele, kremy, aerozole przeciwgrzybicze dostępne bez recepty;
• domowa maść z czosnku – zgniecione ząbki czosnku wymieszaj z oliwą z oliwek lub olejem kokosowym, połóż na skórę, zabandażuj, po 2 godzinach zmyj; powtarzaj dwa razy dziennie;
• przemywanie skóry wodą z mydłem i dokładne wycieranie do sucha;
• przemywanie zakażonego miejsca wacikiem nasączonym nierozcieńczonym octem jabłkowym (3 razy dziennie);
• aloes zawiera sześć substancji antyseptycznych o właściwościach przeciwgrzybiczych, przeciwbakteryjnych i przeciwwirusowych; zakażone miejsce można smarować 3-4 razy dziennie miąższem aloesu; dodatkowo ma on działanie chłodzące, może więc uśmierzać swędzenie;
• olej kokosowy, dzięki niektórym kwasom tłuszczowym, może zabijać komórki grzyba, niszcząc jego błony komórkowe; zarażone miejsce można smarować trzy razy dziennie płynnym olejem kokosowym; stosowanie oleju kokosowego jako balsamu nawilżającego może zapobiegać infekcjom grzybiczym;
• niektórzy smarują skórę dwa razy dziennie rozcieńczonym wyciągiem z pestek grejpfruta (1 kropla na 1 łyżkę stołową wody);
• domowa maść z kurkumy – kurkuma znana jest z właściwości przeciwzapalnych i antymikrobiotycznych; wymieszaj kurkumę z niewielką ilością oleju kokosowego lub wody i tak otrzymaną papką smaruj zakażone miejsce; gdy wyschnie, usuń ze skóry (kurkuma może zmieniać kolor skóry na żółty, ale jest to działanie przejściowe);
• sproszkowana lukrecja posiada własności antymikrobiotyczne; wymieszaj 3 stołowe łyżki sproszkowanej lukrecji z filiżanką wody, zagotuj, zmniejsz ogień i pozostaw na 10 minut; po ostygnięciu mikstura powinna przyjąć konsystencję pasty; smaruj chore miejsce pastą dwa razy dziennie i pozostawiaj ją na skórze na 10 minut;
• olejek z drzewa herbacianego skutecznie usuwa infekcje grzybicze; wymieszaj 12 kropli olejku z 30 gramami oleju kokosowego lub innego oleju tłoczonego na zimno;
• olejek z lebiodki pospolitej (Origanum vulgare) zawiera dwa silne składniki przeciwgrzybicze (tymol i karwakrol); olejek ten należy rozcieńczyć przed użyciem w innym oleju; stosować nie częściej niż 3 razy dziennie;
• olejek z trawy cytrynowej obniża aktywność różnych rodzajów grzybów; stosować dwa razy dziennie po rozcieńczeniu w oleju roślinnym.

Uwaga: jeśli domowe sposoby leczenia nie przynoszą poprawy lub dają efekty uboczne, należy zasięgnąć opinii lekarza. Osoby z cukrzycą lub osłabionym układem odpornościowym przy podejrzeniu grzybicy powinny zgłosić się do lekarza i z nim skonsultować wszelkie metody terapii²³.

Grzybica – jaka dieta?

Dieta, która ma powstrzymać rozrost grzybów w organizmie lub wesprzeć leczenie antygrzybicze eliminuje przede wszystkim cukier i słodziki, białą mąkę, drożdże i sery (zwłaszcza pleśniowe). Niektóre źródła sugerują, by zrezygnować także z produktów zbożowych, warzyw skrobiowych (ziemniaki), owoców i soków owocowych, alkoholu, orzeszków ziemnych, octu (z wyjątkiem octu jabłkowego), nabiału i produktów potencjalnie alergizujących.

Dieta przeciwgrzybicza powinna zawierać następujące produkty: warzywa, zwłaszcza zielone, ocet jabłkowy, kiszonki, nabiał fermentowany (jogurt, kefir), mięso z hodowli ekologicznych, czosnek, kurkumę, cynamon, olej kokosowy, ocet jabłkowy, stewię, mielone siemię lniane i nasiona chia, rosół i herbatkę z kory drzewa lapacho (inaczej pau d'arco)²⁴.

Brak jest dowodów naukowych na działanie przeciwgrzybicze takich diet. Mogą one jednak wpłynąć korzystnie na ogólny stan zdrowia, głównie dzięki eliminacji cukru, produktów przetworzonych i zastąpieniu ich warzywami i innymi produktami pełnymi składników odżywczych²⁵.

Profilaktyka grzybicy

Zapobieganie grzybicy paznokci polega na:

• dbaniu o czystość i suchość stóp i dłoni,
• regularnym przycinaniu paznokci (by nie były zbyt długie) i dbanie o ich czystość,
• niekorzystaniu z cudzych przyborów do paznokci (nożyczek, pilników),
• wybieraniu salonów kosmetycznych dbających o sterylizację narzędzi.

Zapobieganie grzybicy pochwy obejmuje noszenie bawełnianej bielizny oraz stosowanie antybiotyków tylko wtedy, kiedy jest to konieczne; w trakcie i po antybiotykoterapii należy stosować probiotyki; dostępne są takie, które działają osłonowo także na pochwę (dopochwowe lub doustne), choć ich działanie nie jest dobrze udokumentowane²⁶. Dobrze jest także unikać noszenia zbyt ciasnej bielizny i rajstop, irygacji pochwy (usuwają także dobre bakterie, chroniące przed infekcjami), perfumowanych produktów do higieny intymnej (także płynów do kąpieli), jacuzzi i bardzo gorących kąpieli oraz pozostawania przez dłuższy czas w mokrym stroju kąpielowym.

Zapobieganie grzybicy skóry to m.in.:

• dbanie o suchość i czystość skóry,
• noszenie butów zapewniających cyrkulację powietrza wokół stóp,
• regularne przycinanie paznokci i dbanie o ich czystość,
• zmienianie skarpet i bielizny przynajmniej raz dziennie,
• nieużywanie ubrań, ręczników, pościeli czy innych przedmiotów osobistych, z których korzysta osoba cierpiąca na grzybicę skóry,
• mycie rąk wodą i mydłem po zabawie ze zwierzęciem domowym; jeśli podejrzewamy u zwierzęcia grzybicę skóry, zabierzmy je do weterynarza i stosujmy się do jego zaleceń,
• jeśli uprawiamy sport kontaktowy, bierzmy prysznic od razu po treningu lub meczu i dbajmy o czystość stroju i sprzętu sportowego; nie używajmy cudzego sprzętu (np. kasku).

Zapobieganie kandydozie jamy ustnej i gardła obejmuje dbałość o higienę jamy ustnej oraz, w przypadku stosowania wziewnych kortykosteroidów, przepłukiwanie jamy ustnej lub mycie zębów po każdym przyjęciu leku.

By obniżyć ryzyko aspergilozy u osób z obniżoną odpornością zaleca się im:

• ochronę przed szkodliwym wpływem środowiska (unikanie miejsc pełnych kurzu, prac ogrodowych, a jeśli nie jest to możliwe, noszenie masek, rękawic, odzieży z długim rękawem i nogawkami),
• w razie zranienia, przemywanie rany wodą z mydłem, zwłaszcza jeśli doszło do kontaktu z glebą lub kurzem,
• profilaktyczne stosowanie leków przeciwgrzybicznych (np. u pacjentów po przeszczepie),
• badania przesiewowe w kierunku aspergilozy inwazyjnej u osób z grupy ryzyka.

Zapobieganie kandydozie inwazyjnej obejmuje:

• profilaktykę przeciwgrzybiczą u pacjentów wysokiego ryzyka;
• wczesne reagowanie w przypadku problemów w miejscu wkłucia dożylnego (zgłaszanie lekarzowi zaczerwienienia, bolesności);
• mycie rąk przez pacjenta i przez wszystkie osoby, które go dotykają.

Zapobieganie pneumocystozie to przede wszystkim profilaktyczne stosowanie kotrimoksazolu u osób z HIV, po przeszczepie komórek macierzystych i niektórych organów i, ewentualnie, u osób stosujących przewlekle duże dawki kortykosteroidów.

Trudno jest zapobiegać infekcjom Cryptococcus neoformans, można natomiast wykrywać zakażenia tym grzybem u osób z grup wysokiego ryzyka, zanim pojawią się u nich objawy. To pozwala na wczesne wdrożenie leczenia.

Zapobieganie mukormikozie to przede wszystkim unikanie kontaktu z pleśniami (jak w profilaktyce aspergilozy) i profilaktyczne stosowanie leków antygrzybiczych u pacjentów wysokiego ryzyka.

Talaromikozie można zapobiegać przez profilaktykę antygrzybiczą (najczęściej itrakonazol) u osób z obniżoną odpornością mieszkających na terenie występowania tego grzyba.

Zapobieganie blastomikozie ważne jest głównie u osób z osłabioną odpornością. Zaleca się im unikanie kontaktu z glebą na terenach endemicznych. W ramach profilaktyki histoplazmozy osoby o obniżonej odporności przebywające na terenach endemicznych powinny unikać następujących czynności:

• kopania w ziemi lub rąbania drewna w miejscach, gdzie mogą znajdować się odchody ptaków lub nietoperzy,
• czyszczenia kurnika,
• eksploracji jaskiń,
• oczyszczania, przebudowywania lub burzenia starych budynków.