Łuszczyca skóry, paznokci i głowy - objawy i leczenie

Czy łuszczyca jest dziedziczna?

Jeśli Twój tata miał łuszczycę, istnieje 20% prawdopodobieństwo, że odziedziczyłaś ją po nim. Jeśli chorowałoby obydwoje rodziców, byłoby ono dużo większe i wynosiło aż 70%. 1/3 chorych dziedziczy łuszczycę po rodzicach lub dziadkach (czasami schorzenie pomija jedno pokolenie).

Warto jednak mieć świadomość, że może się pojawić w rodzinie także na skutek spontanicznej mutacji, zatem brak chorych przodków nie usuwa zagrożenia. Łuszczyca może mieć także podłoże autoimmunologiczne lub środowiskowe. Cierpi na nią ok. 3% Polaków (średnia światowa to 2%).

Jest nieuleczalna, w jej przebiegu dochodzi do nawrotów i remisji, a celem leczenia jest, niestety jedynie łagodzenie objawów i jak najdłuższe utrzymanie choroby w fazie remisji.

Co to jest łuszczyca?

Łuszczyca jest najczęstszą z diagnozowanych przewlekłych dermatoz. Jednak warto wiedzieć, że jej autoimmunologiczny charakter sprawia, iż jest chorobą całego organizmu. Z tego też powodu lekarze definiują ją jako chorobę przewlekłą mediowaną immunologicznie (immune mediated inflammatory disease, IMIDS).

Trzeba przyznać, że należy do grona bardzo enigmatycznych schorzeń i niechętnie zdradza swoje tajemnice - nadal nie znamy wszystkich mechanizmów ją wyzwalających. Sprawy nie ułatwia także to, że jej przebieg u każdego pacjenta jest inny i wiąże się z odmiennym zestawem oraz nasileniem objawów.

Jakie są rodzaje łuszczycy?

Wyróżniamy zasadniczo 2 rodzaje łuszczycy (psoriasis).

Łuszczyca Typ I

Ma charakter dziedziczny i nazywany bywa łuszczycą wczesną, bowiem pierwsze symptomy pojawiają się przed 20. r.ż. Choroba charakteryzuje się częstymi nawrotami i okresami zaostrzenia objawów, a zmiany skórne są rozległe (czasami obejmują prawie całe ciało).

Łuszczyca Typ II

To tzw. łuszczyca późna, która manifestuje się między 40. a 60. r.ż. Nie ma ona związku z genami, jej przebieg jest łagodniejszy, a zmiany skórne mniej rozległe niż w typie I, ale za to częściej występują powikłania, takie jak łuszczycowe zapalenie stawów oraz łuszczyca paznokci. Aby wystąpiły objawy, nawet u cierpiących na związany z genami typ I, muszą zaistnieć bodźce wyzwalające, które niczym włącznik inicjują chorobę.

Pierwszą ich grupę stanowią czynniki, które muszą działać długotrwale, wynikające z trybu życia: otyłość, przewlekły stres¹, okres menopauzy u kobiet, stosowanie diety zawierającej produkty wysokoprzetworzone i duże ilości tłuszczów zwierzęcych, używki (papierosy, alkohol², dopalacze, narkotyki).

W drugiej znajdują się wyzwalacze fizyczne, których czas działania jest krótszy, takie jak oparzenia (także słoneczne) i nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (solarium), rany chirurgiczne, skaleczenia, iniekcje i ukąszenia owadów.

Trzecia grupa to leki związane z występowaniem innych chorób, takie jak kortykosteroidy (terapia hormonalna), sole litu (leki psychotropowe), beta-blokery (leki nasercowe), niesteroidowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, diklofenak, acetaminofen) oraz leki stosowane w leczeniu stwardnienia rozsianego.

Łuszczyca może się także uaktywnić po przechorowaniu półpaśca, na skutek przewlekłej infekcji bakteryjnej lub grzybiczej, łojotokowego zapalenia skóry, u diabetyków lub osób cierpiących na mocznicę i dnę moczanową.

Jak wygląda łuszczyca skóry - objawy?

Wyzwolona w odpowiedzi na powyższe czynniki reakcja organizmu, a w szczególności układu immunologicznego, powoduje pobudzenie i nadmierne namnażanie keratynocytów, czyli komórek naskórka, co skutkuje pojawieniem się szarych, łuszczących się zmian na skórze (najczęściej wiosną i jesienią).

Za towarzyszący im stan zapalny odpowiada aktywacja limfocytów Th1 i nasilenie migracji białych krwinek (neutrofilów i limfocytów) do naskórka, a następnie wydzielanie przez nie cytokin prozapalnych.

Stan zapalny towarzszący łuszczycy trudno opanować na skutek działania szczególnie jednej z cytokin, czynnika martwicy nowotworów TNF-α, który podtrzymuje zainicjowany proces zapalny. Z kolei za powstawanie miejscowych ognisk ropnych odpowiada uszkodzenie naskórka przez neutrofile.

Zaczerwienienie jest za to spowodowane nie tylko stanem zapalnym, ale także pobudzeniem angiogenezy, czyli tworzenia nowych naczyń krwionośnych, których zadaniem jest zwiększenie napływu białych krwinek w miejsce stanu zapalnego - co jest naturalnym mechanizmem obronnym, ale w tym przypadku tylko pogarsza sprawę i "nakręca", i tak już reagujący w sposób nadmierny układ odpornościowy.

Tu dochodzimy do wyjaśnienia, dlaczego łuszczycę, choć jej główne objawy dotyczą skóry, uważa się za chorobę całego organizmu - cytokiny prozapalne, obficie wytwarzane w skórze, zaczynają bowiem, po pewnym czasie, przedostawać się do krążenia i migrując po organizmie powodują powstawanie stanów zapalnych w innych tkankach.

Łuszczycy nie można zatem traktować jedynie jako defektu dermatologicznego lub kosmetycznego, to groźna choroba, której konsekwencje mogą być bardzo poważne.

U pacjentów obserwuje się bowiem tendencję do współistnienia łuszczycy i innych chorób o podłożu immunologicznym, takich jak reaktywne zapalenie stawów (dawniej choroba Reitera), stany zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), schorzenia reumatyczne (reumatoidalne zapalenie stawów), choroby wątroby i nerek, cukrzyca, wrzody czy limfocyprzewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP).

Łuszczyca, szczególnie typu II może, zwłaszcza u seniorów, wiązać się występowaniem nadciśnienia tętniczego, grożącej zawałem serca choroby wieńcowej i miażdżycy, hiperlipidemii, otyłości, zakrzepicy żylnej, zatorowości płucnej oraz udarów mózgu. Dlatego szybko powinnaś znaleźć się pod opieką specjalistów i stosować się do wszystkich zaleceń.

Wykwity - objaw łuszczycy skóry

Najczęstszymi objawami łuszczycy jest pojawienie się na skórze wyraźnie odgraniczonych od zdrowej skóry czerwonych grudek o różnej wielkości, które mogą zlewać się i tworzyć rozległe plamy. Na ich powierzchni widoczne są szarawe, łatwe do zdrapania łuski nadmiernie zrogowaciałego naskórka.

Zmiany te pojawiają się zazwyczaj symetrycznie, najczęściej na łokciach, kolanach, dłoniach, stopach, w okolicy lędźwiowo-krzyżowej i na tzw. wyprostnych powierzchniach kończyn, czyli na przedramieniu i ramieniu od strony łokcia oraz na przedniej powierzchni nóg. Łuszczyca może także dotknąć owłosionej skóry głowy i paznokci, a także umiejscowić się w fałdach skóry.

Wszystkich rodzajów choroby nie sposób wymienić, bowiem podzielono ją na wiele podkategorii, w zależności od umiejscowienia, kształtu i nasilenia zmian.

Jak diagnozuje się łuszczycę?

Łuszczycę diagnozuje się na podstawie wywiadu, wyglądu zmian skórnych i opisu przebiegu choroby.

Lekarz może także posłużyć się specjalnymi wskaźnikami diagnostycznymi, w tym BSA (Body Surface Area), określającym procentowo, ile skóry pacjenta zajmują zmiany, DLQI (Dermatology Life Quality Index), służącym do oceny jakości życia chorego oraz PASI (Psoriasis Area and Severity Index), który pomaga ustalić nasilenie zaczerwienienia, stopień złuszczania naskórka oraz rozległość zmian.

Zazwyczaj chorym zaleca się także wykonanie badania krwi - morfologię, lipidogram, poziom glukozy, białek CRP (służą do oceny stanu zapalnego), ASO (poziom przeciwciał dla paciorkowców) oraz stężenie specyficznych przeciwciał i elektrolitów.

Jeśli lekarz uzna to za konieczne, może zlecić wykonanie biopsji zmian. Ich wyniki pozwolą na postawienie diagnozy i rozpoczęcie leczenia, którego celem jest doprowadzenie do remisji choroby i utrzymania jej w stanie uśpienia jak najdłużej. Ważnym celem terapii - zarówno tej farmakologicznej, jak i naturalnej - jest też zapobieganie chorobom współistniejącym i powikłaniom oraz utrzymanie sprawności pacjenta.

Leczenie łuszczycy

Co się zaś tyczy leczenia, najważniejsza jest systematyczność, konsekwencja i cierpliwość - uzyskanie poprawy może zając wiele tygodni. Zazwyczaj zaczyna się od miejscowego stosowania leków na skórę, a najczęściej przepisuje się, dające stosunkowo szybką poprawę stanu skóry kortykosteroidy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwobrzękowym, przeciwświądowym i immunosupresyjnym, czyli wyciszającym nadmierną reakcję układu odpornościowego.

Warto podkreślić, że należy ściśle przestrzegać zaleceń co do sposobu aplikowania leków, bowiem niektórych maści nie można stosować na określone partie skóry.

W zależności od nasilenia zmian lekarz może zalecić przyjmowanie leków ogólnych:

• metotreksat - zmniejsza namnażanie keratynocytów, działa przeciwzapalnie, hamuje wydzielanie niektórych cytokin;
• cyklosporyna A - działa immnunosupresyjnie, wycisza reakcje układu odpornościowego;
• leki biologiczne - hamują działanie określonych cytokin, w tym TNF-α.

Niekiedy lekarze zalecają fototerapię światem UVA lub UVB - czasami stosuje się naświetlania obydwoma rodzajami promieni. Pod wpływem promieniowania zniszczone zostają limfocyty T w skórze, komórki naskórka mniej się łuszczą i zmniejsza się stan zapalny. Aby zwiększyć skuteczność terapii, niektórym pacjentom przed naświetlaniem podaje się preparaty fotouczulające, by ich skóra była bardziej podatna na działanie promieniowania - to tzw. terapia PUVA (Psoralen Ultra-Violet A).

Niestety konwencjonalna terapia ma swoje ciemne strony - sterydy aplikowane miejscowo mogą przedłużać proces gojenia się ran, wywołać rozstępy, trądzik, żylaki i wrzody oraz powodować marszczenie i osłabienie skóry³. Terapia PUVA (łącząca lek psoralen z naświetlaniem promieniami UVA) zwiększa ryzyko raka skóry⁴, natomiast lek cytostatyczny metotreksat może uszkodzić wątrobę, płuca i szpik kostny⁵.

Zobaczmy zatem, co jeszcze ma wpływ na wysiew zmian skórnych, przebieg i ciężkość choroby oraz co jeszcze może Ci pomóc.

Emolienty na łuszczycę

Aby nie drażnić niepotrzebnie już i tak podrażnionej skóry, warto sięgać po kosmetyki naturalne, bez sztucznych konserwantów, emulgatorów i sztucznych substancji zapachowych. Ponieważ zmiany łuszczycowe są przesuszone, konieczne jest stosowanie emolientów, czyli substancji o działaniu nawilżającym i tworzących na skórze warstwę okluzyjną zapobiegającą nadmiernemu odparowywaniu wody.

Zastąp zwykłe płyny, żele czy mydła kosmetykami zawierającymi naturalne emolienty, do których należą np. masła: kakaowe i shea oraz oleje roślinne, takie jak oliwa z oliwek, oleje konopny, kokosowy, z czarnuszki, awokado, sojowy, wiesiołka czy z pestek winogron.

Stosowane preparaty powinny mieć w składzie mocznik, który poza działaniem silnie nawilżającym przyczynia się do zwiększenia biosyntezy lipidów naskórka⁶.

Fitoterapia na łuszczycę - leczenie naturalne

Miejscowo do gojenia ran wykorzystuje się rośliny o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwwysiękowych, takie jak ołownik łatkowaty, glistnik jaskółcze ziele i koniczyna czerwona, a w pielęgnacji zapobiegającej nawrotom - oleje konopny, lniany i z awokado⁷. Można też sięgnąć po kosmetyki z wyciągiem z owsa, który zmiękcza zmiany i działa przeciwzapalnie, przyspiesza regenerację skóry oraz pokrywa ją ochronnym filmem.

Mniszek lekarski

łagodzi świąd skóry i pomaga pozbyć się toksyn z organizmu. Ma właściwości przeciwzapalne, pielęgnuje cerę trądziko wą i łuszczycową, działa regenerująco i powoduje zanik uszkodzeń naskórka. Napar z jego ziela możesz pić 3 razy dziennie po szklance.

Aloes

Sok, żel oraz miąższ z liści tej rośliny aplikowany bezpośrednio na zmiany łagodzi podrażnienia i przynosi niemal natychmiastową ulgę. Miąższ aloesowy charakteryzuje się kwasowością zbliżoną do odczynu skóry (pH 4,9-5,5). Jego utrzymanie zabezpiecza nas przed infekcjami bakteryjnymi i grzybicą⁸.

Andira araroba

Kora tego drzewa zawiera cygnolinę, która działa bakterio- i grzybobójczo, zapobiega nadkażeniom zmian łuszczycowych, reguluje rogowacenie naskórka i ma działanie lekko złuszczające. Doskonale, razem z dziegciem, leczy zmiany na owłosionej skórze głowy.

Mahonia pospolita

Nie dość, że działa przeciwzapalnie, to dodatkowo zmniejsza zaczerwienienie towarzyszące zmianom skórnym i zapobiega nadmiernemu rogowaceniu komórek naskórka.

Korzeń łopianu

Pozyskany z niego olej przyspiesza gojenie zwłaszcza zaniedbanych zmian łuszczycowych będących w stanie zapalnym oraz pęknięć naskórka powstałych po usunięciu łuski i zapobiega nadkażeniom bakteryjnym.

Moc soli na łuszczycę

Wypróbuj kąpiel z dodatkiem soli Epsom (która łączy w sobie sole kwasu siarkowego i magnezu).

Zawarte w niej mikroelementy korzystnie wpływają na skórę, normalizują złuszczanie naskórka i pracę gruczołów, ale to nie wszystko, sól Epsom działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, koi stany zapalne stawów, dlatego polecana jest w łagodzeniu objawów łuszczycowego zapalenia stawów i - co równie ważne - ma właściwości tonizujące układ nerwowy oraz relaksujące, a jak już wspomniałem, stres jest jednym z czynników wyzwalających łuszczycę i utrudniających jej leczenie.

Dobrze sprawdza się także sól z Morza Martwego - zmiękcza naskórek i zapobiega nadmiernemu łuszczeniu oraz przyspiesza regenerację skóry. Jest też - podobnie jak sól Epsom - polecana jest w łagodzeniu objawów łuszczycowego zapalenia stawów.

Do kąpieli możesz też dodawać olejek lawendowy, rumiankowy lub z krwawnika, które mają właściwości przeciwzapalne i łagodzą świąd⁹.

Kannabinoidy na łuszczycę

Wyniki badań wskazują, że receptory kannabinoidowe mogą odgrywać pośrednią rolę w namnażaniu keratynocytów, co ma bezpośredni związek z łuszczycą. Testy pokazują, że kannabinoidy hamują namnażanie komórek naskórka, a ponadto zmniejszają stan zapalny, ból i swędzenie u osób z łuszczycą¹⁰.

Uderzenie witaminowe przeciw łuszczycy

Pochodne witaminy D, takie jak kalcytriol i takalcytol, zapobiegają nadmiernemu złuszczaniu naskórka, łagodzą stan zapalny i hamują nadmierną reakcję układu odpornościowego oraz wydzielanie przez białe krwinki cytokin prozapalnych.

Z kolei retinoidy, będące analogami witaminy A, nie tylko zmniejszają stan zapalny, ale także regulują tempo podziałów komórkowych w naskórku i przyspieszają jego regenerację¹¹.

Dieta na łuszczycę

Nie można mówić o skutecznym leczeniu łuszczycy bez zmiany jadłospisu. Jak dowiedziono, dieta roślinna oraz obfitująca w kwasy tłuszczowe omega-3 (znajdujące się w tłustych rybach, np. łososiu i makreli, oraz w oleju lnianym i orzechach włoskich) może znacząco pomóc w łagodzeniu objawów łuszczycy, podobnie jak reżim bezglutenowy oraz regularny post¹².

Pacjenci z łuszczycą przyjmujący codziennie 3,6 g EPA (kwas eikozapentaenowy) już po 3 miesiącach kuracji odczuwali złagodzenie objawów¹³. W porównaniu do osób, których dieta jest uboga w kwasy omega-3, spożywający je regularnie pacjenci wyróżniają się obniżeniem wskaźnika PASI (Psoriasis Area and Severity Index), określającego stopień ciężkości łuszczycy¹⁴.

Należy unikać alkoholu, czerwonego mięsa, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i podrobów oraz wysokoprzetworzonej żywności.

Twój jadłospis powinien zawierać jak najwięcej warzyw i owoców oraz zdrowych tłuszczów, które są źródłami antyoksydantów takich jak witaminy A, C i E. Zwalczając wolne rodniki tlenowe, działają one przeciwzapalnie, co korzystnie przekłada się na stan skóry.

Podobnie działa także selen, obecny w orzechach, rybach i jajach oraz koenzym Q10, który znajdziesz w mięsie, podrobach i rybach. Wykazano, że suplementacja koenzymem Q10, witaminą E i selenem u pacjentów z ciężkimi postaciami łuszczycy spowodowała znaczną poprawę stanu klinicznego, co odpowiadało szybszej w porównaniu z placebo normalizacji markerów stresu oksydacyjnego¹⁵.

Ponieważ często choroby współistniejące wykluczają wprowadzenie do menu niektórych produktów, często zaleca się chorym stosowanie suplementów diety, zawierających konkretne substancje obecne w pożywieniu.

Przyprawy dobre na łuszczycę

W łuszczycy niezwykle ważne jest zmniejszanie stanów zapalnych i regulowanie działania układu immunologicznego, a w tym nieocenione są przyprawy, powszechnie stosowane w kuchni, takie jak kurkuma (kurkumina), pieprz (piperyna), papryka chili (kapsaicyna), imbir (gingerol), czosnek i czarny czosnek (allicyna)¹⁶.

Adaptogeny przy łuszczycy

Ponieważ długotrwałe napięcie psychiczne jest jednym z czynników wyzwalających łuszczycę i opóźnia uzyskanie pozytywnych efektów terapii, chorzy powinni sięgnąć także po naturalne substancje uodparniające nasz organizm na działanie stresu i niwelujące jego negatywne skutki.

Szczególnie zalecana jest wąkrota azjatycka (gotu kola), ale korzystnie działają także witania ospała (ashwagandha), pieprzyca peruwiańska (korzeń maca), eleuterokok kolczasty, cytryniec chiński (schizandra) czy żeń-szeń, które możesz przyjmować w postaci suplementów diety.

Pomoc psychologiczna na łuszczycę?

Wielu chorych na łuszczycę doświadcza odrzucenia przez społeczeństwo i napiętnowania - ludzie, po prostu, boją się, że widoczne zmiany skórne mogą być zakaźne. Warto jednak wiedzieć i uświadamiać innych, że łuszczycą nie można się zarazić w żaden sposób i obawy te są bezpodstawne.

Niestety, niewłaściwe zachowanie względem chorych sprawia, że osoby te zamykają się w sobie, unikają miejsc publicznych, nie uprawiają sportów. Spora ich część popada nawet w depresję - leki przeciwdepresyjne przyjmuje aż 20% chorych¹⁷.

Chorzy mają świadomość nieestetycznego wyglądu zmian na skórze, co zmniejsza ich samoocenę, wpędza we frustrację i kompleksy.

Jak donoszą amerykańscy naukowcy, aż u 98% chorych łuszczyca negatywnie odbija się na nastroju i emocjach, u 94% na życiu społecznym, a u 68% na pracy zawodowej. 70% pacjentów twierdzi, że ich stan zdrowia ma znaczący wpływ nawet na życie rodzinne, a 17% zauważyło wpływ choroby na życie seksualne.

Dlatego, istotnym elementem leczenia łuszczycy powinna być psychoterapia. Jeżeli jeśli badania potwierdzą, że odziedziczyłaś chorobę po ojcu, od razu umów się na spotkanie z psychologiem. Specjalista pomaga odbudować poczucie własnej wartości, wzmacnia psychicznie.

Twoje prawa jeśli masz łuszczycę

Chory na łuszczycę może korzystać z obiektów sportowych, siłowni czy sauny i żaden z pracowników nie ma prawa go wyprosić. Podobnie sprawa wygląda w odniesieniu do wszystkich innych miejsc publicznych, takich jak urzędy, restauracje, kina, teatry itp.

Kontrowersje przez lata budziło korzystanie z basenu, jednak w 2019 r. Główny Inspektorat Sanitarny wydał oświadczenie, w którym czytamy, że jeżeli tylko chory nie ma otwartych ran na skórze, może korzystać z basenu i nikt nie powinien mu tego uniemożliwiać¹⁸.