Medycyna kontra sucha skóra

Twój problem dotyczy ok. 15-20% rasy białej. Przewlekle utrzymująca się suchość i związana z nią utrata elastyczności skóry wpływają niekorzystnie na komfort i jakość życia. Poza nieestetycznym wyglądem (szorstkość i pękanie naskórka, drobnootrębiaste złuszczanie), może też wyzwalać świąd, uczucie ściągania i pieczenia. Co więcej sucha skóra staje się bardziej podatna na mikrourazy wynikające z niekorzystnego działania wody, detergentów, temperatury, wiatru, promieniowania UV, a także drobnoustrojów¹.

Jakie są przyczyny stałego przesuszania się skóry? Najczęściej problemy te powodują niewłaściwa pielęgnacja, opalanie się w solarium, wystawianie twarzy bez żadnej ochrony na warunki atmosferyczne (od ostrego słońca przez wiatr, po mróz). Inne przyczyny to picie zbyt małej ilości wody, niedosypianie, a także częste i długotrwałe przebywanie w klimatyzowanych lub centralnie ogrzewanych wnętrzach. Tylko w niewielkiej części przypadków występowanie suchej skóry związane jest ze schorzeniami dermatologicznymi (m.in. łuszczycą, atopowym czy kontaktowym zapaleniem skóry)². Natomiast do schorzeń ogólnoustrojowych, w przebiegu których występuje suchość skóry, wymienia się niedoczynność tarczycy, przewlekłą niewydolność nerek oraz stwardnienie rozsiane. Problem ten wiąże się także z fizjologicznymi procesami starzenia³. Z upływem lat zmniejsza się wydzielanie łoju, postępuje degradacja kolagenu, a skóra staje się cienka i sucha. Czasami jego źródłem są deficyty żywieniowe, np. niedobór witaminy A.

Jak widać utrzymanie odpowiedniego stopnia nawilżenia zależy od wielu czynników zewnętrznych, ale także ilości wody dostarczanej do organizmu oraz zdolności jej zatrzymywania. Procesy, które odpowiadają za wiązanie wody, zachodzą w naskórku, czyli najbardziej zewnętrznej warstwie skóry. To tutaj, równolegle do rogowacenia, wytwarzane są lipidowa koperta rogowa (element bariery naskórkowej), naturalny czynnik nawilżający (natural moisturizing factor, NMF) oraz płaszcz hydrolipidowy. To NMF jako wewnętrzny składnik warstwy rogowej zapewnia prawidłowe nawilżenie naskórka. Składa się on z wielu związków, w tym aminokwasów, mocznika, kreatyniny, glukozaminy, amoniaku oraz jonów sodowych, potasowych, magnezowych i wapniowych, które mają silne właściwości hydrofilne (wiązania wody)⁴.

Obok niego istotnym elementem mechanizmu chroniącego skórę przed nadmierną utratą wody jest zewnątrzkomórkowy płaszcz hydrolipidowy, czyli mieszanina ceramidów, cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych, trój- i diglicerydów, wosków oraz skwalenu⁵. Nazywana jest cementem międzykomórkowym⁶. Lipidy znajdują się również w sebum produkowanym przez gruczoły łojowe. Pod wpływem zaburzeń hormonalnych, wieku lub leczenia doustnymi retinoidami i preparatami antyandrogenowymi spada produkcja sebum, co również prowadzi do utraty wilgotności⁷.

Deficyt powierzchniowych lipidów lub naturalnego czynnika nawilżającego uznawany jest za najczęstszą przyczynę nadmiernej suchości skóry u osób zdrowych⁸. Właśnie te niedobory obniżają zdolność wiązania wody w skórze oraz zwiększają wskaźnik jej utraty przez naskórek (transepidermal water loss, TEWL)⁹. Dlatego też podstawą pielęgnacji suchej skóry jest zapobieganie uszkodzeniom fizjologicznej bariery ochronnej, jaką stanowi naskórek. Ważne są: uzupełnianie niedoborów lipidowych, poprawa wiązania i zatrzymywania wody ze środowiska oraz powstrzymywanie jej odparowywania z powierzchni skóry. Tym bardziej, że odpowiedni stopień nawilżenia oraz dobry stan pokrywającego naskórek płaszcza hydrolipidowego warunkują prawidłowe funkcjonowanie skóry jako fizjologicznej bariery. Na szczęście sporo już wiemy o tym, jak w naturalny sposób przeciwdziałać jej wysuszeniu.

Sucha skóra: więcej wody!

Normalnie niemal 20% wody obecnej w ustroju związane jest w skórze, w tym 60-70% w jej warstwie właściwej¹⁰. Sucha cera szybciej ulega procesom starzenia się, warto więc dbać o jej dobre nawilżanie od samego początku. Dlatego najlepiej wyrobić sobie nawyk picia przynajmniej 1,5 l niegazowanej wody dziennie. Często zapominamy o tym zimą, gdyż w chłodne dni odczuwamy mniejsze pragnienie. Jeśli udaje się realizować bilans 1,5 l dziennie, spróbuj usprawnić wchłanianie wody i jej metabolizm - dodawaj do niej soki z malin, żurawiny, buraka lub aloesu - wszystkie 100%, bez cukru. Natomiast jeśli pijesz mało - postaraj się wyrobić w sobie ten nawyk. Kluczem do sukcesu jest częstotliwość, zatem pij na czczo, przed snem, przed każdym posiłkiem, oraz między nimi.

Sucha skóra: zmocz powietrze

Skórę nawilżać trzeba kompleksowo - zarówno od środka, jak i zewnętrznie. Z tego powodu zwróć uwagę na wilgotność powietrza w Twoim otoczeniu. Zimą spada ona w porównaniu do pozostałych pór roku, a ogrzewnie dodatkowo potęguje ten efekt. Tymczasem suche powietrze niekorzystnie wpływa na skład naturalnego czynnika nawilżającego. Tworzące go aminokwasy powstają bowiem w procesie rozpadu białka filagryny, który przebiega prawidłowo wówczas, gdy wilgotność względna wynosi 70-95%. Zarówno niższy, jak i wyższy jej poziom hamuje powstawanie aminokwasów tworzących NMF¹¹. W przypadku bardzo suchego powietrza w pomieszczeniach warto wyposażyć się w nawilżacz powietrza.

Zadbaj o dietę dobrą dla skóry

Sięgaj po produkty bogate w biotynę, witaminy A, E i C. Pierwsza z nich często nazywana jest "witaminą młodości", ponieważ działa na organizm stymulująco i opóźnia efekty procesu starzenia. Wszystko dzięki temu, że zwiększa proliferację komórek skóry, co przyspiesza jej regenerację. W przypadku nadmiernej suchości lub łuszczenia się normalizuje zachodzące w skórze procesy i przywraca jej prawidłowy wygląd. Najwięcej witaminy A mają dojrzałe, ciemnopomarańczowe owoce. Jej źródłem jest również dynia. Miąższ tego warzywa może być stosowany zewnętrznie w postaci maseczek, które przyspieszą odnowę komórek. Na Twoim talerzu powinny jak najczęściej pojawiać się patisony, kabaczki, cukinia, soczewica, marchew - bogate w beta-karoten - a także warzywa zielone: brukselka, cykoria, jarmuż, roszponka. Są one źródłem witaminy A, która wzmacnia warstwę rogową, dzięki czemu skóra wolniej traci wodę. Obowiązkowo wybieraj paprykę i natkę pietruszki obfitujące w witaminę C (pobudza produkcję kolagenu i chroni przed utratą elastyczności).

Nie zapominaj też o kiszonkach - ze względu na sporą zawartość naturalnych probiotyków. Z owoców najlepsze dla skóry będą cytrusy, żurawina, dzika róża i pigwa. Ponadto wprowadź do menu nienasycone kwasy tłuszczowe, które odbudowują komórki skóry. Znajdziesz je w rybach i awokado. Posiłki dobre dla skóry warto uszlachetnić łyżką oleju, garścią migdałów, pestek dyni lub nasion słonecznika. W ten sposób dostarczysz sobie witaminę E, która jako silny aktyoksydant chroni obecne w naskórku lipidy przed degradacją i ułatwia zachowanie prawidłowych funkcji skóry¹². Dodatkowo zatrzymuje wodę w naskórku i pomaga pozbyć się starczych plam.

Rozważnie postępuj z potrawami rozgrzewającymi, które mogą wpływać odwadniająco. Dlatego jeśli już decydujesz się na nie, nie zapominaj o uzupełnieniu płynów. Nie może to być jednak kawa. Jedna filiżanka espresso wypłukuje z organizmu aż 0,5 l wody! Zatem zamiast małej czarnej wybierz herbatki owocowe lub napary ziołowe, np. yerba mate lub herbata zielona nie tylko pobudzą Cię podobnie jak kawa, ale też dodatkowo dostarczą Ci antyoksydantów, działających przeciwstarzeniowo i wzmacniająco.

Ziołowe specyfiki dobre dla suchej skóry

Mniszek lekarski łagodzi świąd skóry i pomaga pozbyć się toksyn z organizmu. Ma właściwości przeciwzapalne, pielęgnuje cerę trądzikową i łuszczycową, działa regenerująco i powoduje zanik uszkodzeń naskórka. Napar z jego ziela możesz pić 3 razy dziennie po szklance¹³.

Rumianek łagodzi wszelkie skórne dolegliwości, m.in. łuszczenie się naskórka, świąd i egzemę. Pij szklankę dziennie. Naparu z zioła używaj też do przemywania podrażnionej skóry.

Miłorząb japoński to silny, przeciwutleniacz, który stosowany jako tonik do twarzy opóźnia procesy starzenia. W jednym z badań przyjmowany doustnie w formie suplementu Ginko biloba powstrzymywał u pacjentów rozwój bielactwa¹⁴. Możesz kupić gotowy wyciąg z miłorzębu albo 2 razy dziennie pić napar: łyżkę rozdrobnionych liści zalej szklanką wrzącej wody, odstaw na 30 min i przecedź.

Szczaw Maść z niego złagodzi świąd wywołany atopowym zapaleniem skóry. 3 garście szczawiu wypłucz i osusz. Rozetrzyj i dodaj do 0,5 kg roztopionego, niesolonego smalcu. Wymieszaj i podgrzewaj przez 15 min na małym ogniu. Odstaw w chłodne miejsce na dobę. Nałóż na gazę i taki opatrunek przyłóż do skóry. Okład zmieniaj codziennie.

Aloes wygładza i ujędrnia skórę, utrzymuje wilgotność, działa przeciwzapalnie i łagodząco. Właściwości te zawdzięcza dużej zawartości polisacharydów - związków występujących naturalnie w skórze, które wspomagają podstawowe funkcje bariery ochronnej naskórka oraz inicjują procesy naprawcze w razie jego uszkodzeń¹⁵. Odłam liść aloesu, dokładnie go umyj, przetnij na pół i łyżeczką wybierz miąższ. Nałóż go na skórę i delikatnie wklep, a następnie użyj nawilżającego kremu lub oliwki. Miąższem możesz też posmarować miejsca dotknięte cellulitem. Następnie owiń je folią na 30 min, a później zmyj. Powtarzaj ten zabieg co drugi dzień przez 2 tygodnie.

Nagietek Jego kwiaty przyspieszają regenerację naskórka, łagodzą świąd i zaczerwienienia, likwidują szorstkość, działają przeciwzapalnie oraz przyspieszają gojenie - nawet przy uszkodzeniach skóry spowodowanych przez radioterapię¹⁶! Do codziennej pielęgnacji możesz stosować krem na bazie nagietka. Zaparz pół szklanki ziół w niewielkiej ilości wody. Przelej do blendera i dołóż 4 łyżki oleju kokosowego. Zmiksuj całość, aż uzyskasz kremową konsystencję, i smaruj kremem skórę. Przechowuj go w lodówce. Garść kwiatów możesz też zalać 2 szklankami wody i zostawić pod przykryciem na 20 min. Później odcedź, dodaj 3 łyżki miodu i wlej do wanny z ciepłą wodą. Lniana kuracja Codziennie jedz siemię lniane.

Nasiona lnu zawierają bardzo dużo kwasu omega-3, który zapobiega nadmiernej utracie wody przez naskórek. Są też bogate w fitoestrogeny (naturalne hormony), zwiększające gęstość skóry, hamujące utratę kolagenu i opóźniające powstawanie zmarszczek¹⁷. Łyżkę siemienia (najlepiej świeżo zmielonego) dodawaj codziennie do koktajli oraz sałatek, posypuj nim kanapki lub wymieszaj z wodą i wypij.

Wzbogacaj też potrawy olejem lnianym (2 łyżki dziennie).

Uzupełnij magnez dla zdrowia skóry

Pierwiastek ten zatrzymuje wodę w komórkach skóry i dba o jej nawilżenie¹⁸. Dzienna dawka dla kobiet to ok. 320 mg (dla mężczyzn - 400 mg). W 100 g nasion dyni jest go aż 540 mg, migdałów - 260 mg, kakao - 420 mg, otrąb pszennych - 490 g, gorzkiej czekolady - 165 mg. Wystarczy więc, że codziennie zjesz garść pestek dyni lub migdałów i 5 suszonych fig, aby zapewnić sobie niezbędną dawkę magnezu. Pamiętaj jednak, że magnez najlepiej przyswajany jest w towarzystwie witamin z grupy B (zwłaszcza B₆ i B₁) oraz D. Najlepszym źródłem witamin z grupy B są ziarna zbóż, banany, gruszki, szpinak, orzechy, soja, fasola i drób. Z kolei słoneczną witaminę znajdziesz w rybach morskich, żółtkach jaj i grzybach.

Unikaj wysuszających przypraw

Nie od rzeczy mówi się "suchy jak pieprz". Jak się okazuje, sól, cukier, vegeta i właśnie pieprz negatywnie wpływają na kondycję skóry dlatego, że powodują jej odwodnienie. Z tych samych powodów warto unikać używek - kawy, czarnej herbaty, alkoholu, coli - oraz chipsów, gotowych past rybnych, konserw, fast foodów oraz wysokoprzetworzonych produktów.

Piękna jak Kleopatra

Zafunduj sobie natłuszczającą kąpiel, dolewając do wody w wannie 2 l pełnotłustego mleka. Kwas mlekowy działa na skórę lekko złuszczająco, dzięki czemu nabiera ona miękkości, jest gładsza i jaśniejsza. Zawarte zaś w mleku lipidy i proteiny natłuszczają oraz nawilżają ją, a peptydy działają ujędrniająco.

Stosuj się do reguł pielęgnacji suchej skóry

Zasady pielęgnacji suchej skóry obejmują nie tylko prawidłowe jej oczyszczanie, ale także regularną aplikację preparatów nawilżających, które zapobiegają nadmiernemu wysuszeniu i uszkodzeniu fizjologicznej bariery ochronnej¹⁹. Unikaj mycia twarzy mydłem oraz długich, bardzo gorących kąpieli. Rozważnie wybieraj kosmetyki do pielęgnacji. Istotne znaczenie ma dobór preparatów myjących, a zwłaszcza wykorzystanie emulsji zawierających alkohole tłuszczowe oraz syndetów zamiast tradycyjnych środków. Syndet to preparat myjący, który w swoim składzie nie zawiera mydła. Wymyślono go na potrzeby armii amerykańskiej, ponieważ doskonale sprawdza się w ekstremalnych warunkach. Pieni się w każdej wodzie, nawet morskiej. Zawiera delikatnie działające detergenty, dodatek emolientów oraz cechuje się wartościami pH zbliżonymi do naturalnego odczynu skóry (ok. 5,5)²⁰. Możesz pozwolić sobie na delikatny peeling, jednak zadbaj o odpowiednie natłuszczenie skóry. Terapia miejscowa preparatami natłuszczająco-nawilżającymi to najistotniejszy element w pielęgnacji.

Ważny skład preparatów dla skóry

Najczęściej w preparatach do pielęgnacji suchej skóry zawartość humektantów, podobnie jak związków okluzyjnych i emolientów, wynosi 5-6% masy produktu, natomiast woda stanowi ok. 80%. Pozostałe składniki w ok. 5-10% obejmują związki zmniejszające napięcie powierzchniowe, konserwanty i antyoksydanty oraz substancje zapachowe. Wśród składników nowoczesnych dermokosmetyków do pielęgnacji skóry suchej wyróżniamy:

• Środki okluzyjne tworzące fizyczną barierę dla odparowywania wody. Do tej grupy zalicza się związki, które pozostają one na powierzchni skóry w postaci cienkiej warstwy (filmu). Należą do nich oleje mineralne, silikonowe oraz woski. Najsilniejsze właściwości okluzyjne wykazuje jednak wazelina. Redukcja przeznaskórkowej utraty wody przy jej zastosowaniu osiąga 98%; dla porównania redukcja TEWL po użyciu parafiny, należącej również do tej grupy, wynosi tylko 20-30%²¹.
• Humektanty, czyli związki o silnych właściwościach higroskopijnych, mające zdolność do trwałego wiązania i zatrzymywania wody z otoczenia. Dzięki grupom hydroksylowym w swoich cząsteczkach umożliwiają powstanie naturalnego zapasu wody w skórze. Ponadto działają korzystnie na sam preparat kosmetyczny, zapobiegając jego wysychaniu. Do tej grupy zalicza się m.in. kwas hialuronowy, mocznik, glicerol (gliceryna), aminokwasy, mleczany i glikole²².
• W kosmetykach pielęgnacyjnych powszechnie wykorzystywany jest glicerol, który łączy w sobie bardzo silne właściwości higroskopijne, okluzyjne oraz korneodesmolityczne²³. Z kolei preparaty przeznaczone do bardzo suchej skóry w przebiegu AZS czy łuszczycy powinny mieć w składzie mocznik, który poza działaniem silnie nawilżającym przyczynia się do zwiększenia biosyntezy lipidów naskórka²⁴.
• Emolienty, czyli produkty umożliwiające rekonstrukcję międzykomórkowych lipidów naskórka²⁵. Jest ona możliwa poprzez zastosowanie takich substancji jak: triglicerydy, ceramidy, cholesterol, woski oraz biooleje o wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Szczególnie cenne są produkty zawierające w swoim składzie kwas γ-linolenowy, takie jak olej z ogórecznika lekarskiego (Borago officinalis)²⁶, z kiełków pszenicy, migdałów, kukui, awokado, orzechów makadamii czy jojoby. Obecne w nich kwasy tłuszczowe przywracają równowagę kwasowo-wodno-lipidową skóry, ułatwiają przyswajanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz przyspieszają procesy regeneracyjne naskórka.

Olej wiesiołkowy pomoże suchej skórze

Pozyskiwany z nasion Oenothera biennis olej wykorzystuje się w leczeniu wielu schorzeń, w tym atopowego zapalenia skóry. Badania wskazują, że pomaga on radzić sobie ze świądem i suchością towarzyszącymi tej chorobie²⁷. Stosowany zewnętrznie natłuszcza skórę, łagodzi swędzenie i wyrównuje utratę wody. Zawierający największe ilości kwasu gamma-linolenowego olej wiesiołkowy można również przyjmować doustnie.

Algi morskie dobre dla suchej skóry

Glony wykorzystywane są w preparatach kosmetycznych likwidujących obrzęki, wypryski i stany zapalne, a także nawilżających suchą skórę i poprawiających jej elastyczność oraz jędrność. Obecne w nich kwaśne polisacharydy charakteryzują się właściwościami antyseptycznymi i intensywnie wiążącymi wodę. Niektóre z nich aktywują również biosyntezę kolagenu i proliferację fibroblastów, dzięki czemu przyspieszają regenerację naskórka oraz gojenie się ran²⁸. Długotrwałe nawilżenie i odnowę naskórka stymulują zwłaszcza algi bogate w aminokwasy, peptydy, cukry, witaminy i sole mineralne: Codium tomantosum, Codium Mulleri, Enteromorpha intestinalis i Enteromorpha flexuosa²⁹.

Smaruj i jeszcze raz smaruj suchą skórę

Skuteczność terapii miejscowej w zwalczaniu objawów suchej skóry w znacznym stopniu zależy od regularnej i częstej (wielokrotnej w ciągu doby) aplikacji. Warto podkreślić, iż stosowanie emolientów w zapalnych chorobach skóry przebiegających z suchością oraz świądem (np. AZS) może przyczynić się do istotnej redukcji dawek leków przeciwhistaminowych¹.