Nasze magazyny
Istnieją dźwięki uspokajające, zachwycające, a teraz - dzięki nowoczesnej technologii - również takie, które zapewniają wrażenia podobne do zażycia LSD. Tak przynajmniej głoszą teorie dotyczące techniki generowania tzw. dudnień binauralnych (dwuusznych, stereofonicznych, różnicowych, synchronicznych), czyli specjalnych dźwięków obiecujących wprowadzenie w odmienne stany świadomości i - co za tym idzie - na wyższy poziom odprężenia, kreatywności i szczęścia.
Entuzjaści dudnień różnicowych zgodnie potwierdzają ich korzystny wpływ na ciało i umysł, który polega na poprawie nastroju i pamięci, zwiększaniu siły woli, ograniczaniu niepokoju, wspomaganiu zwalczania bólu, obniżaniu ciśnienia tętniczego oraz poprawie jakości snu. Bazują oni na idei, według której słuchanie tego rodzaju dźwięków jest w stanie poprawić stan zdrowia i przyczynić się do rozwoju osobistego.
Wejdź w rytm
Jak to działa?
Kiedy ludzkie uszy słyszą dźwięk, każde z nich odbiera jego częstotliwość w innej fazie. Dzieje się tak dlatego, że zbliżające się do nich fale muszą ulec zakrzywieniu wokół głowy. Każde ucho słyszy więc dźwięk w innym punkcie szczytu lub zagłębienia fali.
Niemiecki naukowiec Heinrich Wilhelm Dove odkrył pojęcie dudnień binauralnych. Kiedy dźwięki o różnych częstotliwościach dostają się do każdego ucha przez słuchawki lub głośniki, mózg rozpoznaje różnice faz każdego z nich i łączy te dwie fale. Umysł odbiera tę swoistą trzecią częstotliwość jako mieszczącą się pomiędzy częstotliwościami tonów, które trafiają do każdego ucha.
Ponieważ 2 sygnały wchodzą w fazę i wychodzą z niej, mózg odbiera narastającą i zmniejszającą się różnicę fazy, co powoduje efekt tzw. fali stałej. Jak odkryto w Instytucie Monroe'a, ciągłe puszczanie takich dźwięków do uszu powoduje - w zależności od częstotliwości - zwiększenie lub zmniejszenie aktywności fal mózgowych.
W dużej mierze dzieje się tak dlatego, że obie półkule mózgowe odbierają sygnały z każdego ucha. Kiedy tworzy się dudnienie synchroniczne, dwie oddzielne fale stałe (po jednej na każde ucho) są odczuwane jako te same częstotliwości i wysyłane do każdej z hemisfer.
Ta wyjątkowa sytuacja wspomaga synchronizację półkul mózgowych, które często przetwarzają informacje niezależnie od siebie i komunikują się tylko w razie konieczności. Podczas słuchania dudnień synchronicznych współpraca obu hemisfer wydaje się znacznie bardziej spójna.
Według Instytutu Monroe’a ta wzmożona komunikacja międzypółkulowa wprowadza mózg w fazę tzw. pełnej świadomości, która z czasem może doprowadzić do poprawy koncentracji, przyswajania wiedzy, pamięci, koordynacji, sprawności fizycznej oraz kreatywności.
Wiele firm oferuje szereg płyt CD i plików w formacie MP3 o zróżnicowanym, rzekomo dobroczynnym wpływie. Chociaż wiele tych zapewnień budzi kontrowersje i wymaga jeszcze udowodnienia, istnieje dostateczna liczba badań, by można było mówić o pewnych obiecujących odkryciach w zakresie dudnień różnicowych.
Dudnienia synchroniczne to rodzaj słuchowej sztuczki magicznej. Kiedy dwa tony o nieznacznie różniących się częstotliwościach puszcza się odpowiednio do lewego i prawego ucha, człowiek odbiera je jako jeden ton o częstotliwości odpowiadającej różnicy między tymi dźwiękami. Połączenie brzmień 100 i 110 Hz daje więc trzecie, które jest rejestrowane jako 105 Hz oraz nasila się i słabnie w amplitudzie z częstotliwością 10 Hz.
Tak naprawdę nie jest to dźwięk, lecz bodziec elektryczny, znany jako "binauralny rytm słuchowy". Mózg odbiera go jedynie dlatego, że obie półkule reagują jednocześnie na odrębne tony.
Dudnienia różnicowe, odkryte po raz pierwszy przez niemieckiego fizyka Heinricha Wilhelma Dove’a ponad 150 lat temu, dopiero od niedawna zaczęto wykorzystywać do wywoływania w mózgu pożądanych efektów. Utrzymuje się, że w zależności od częstotliwości tego rodzaju dźwięków puszczanie ich ciągle do uszu powoduje zwiększenie bądź zmniejszenie aktywności fal mózgowych.
Ta uzależniona od częstotliwości reakcja wywołuje rzekomo zmiany stanu świadomości słuchacza, co prowadzi do różnego rodzaju korzystnych efektów. Odbieranie binauralnych dudnień słuchowych w zakresie częstotliwości delta (1-4 Hz) i theta (4-8 Hz) ma np. podnosić kreatywność i jakość snu, a dźwięki z zakresu częstotliwości beta (16-24 Hz) poprawiają podobno koncentrację i pamięć.
System Hemi-Sync
Amerykański naukowiec Robert Monroe opracował jedną z najbardziej wyrafinowanych form dudnień synchronicznych - system zwany Hemi-Sync (skrót od słów "synchronizacja hemisferyczna"). Instytut Monroe’a, edukacyjno-badawcza organizacja non-profit, przez ok. 50 lat prowadził w tym zakresie prace badawczo-rozwojowe. Wciąż pełni rolę centrum przeróżnych specjalistycznych projektów analitycznych wybitnych instytucji medycznych i uniwersytetów.
Jak wskazują odkrycia, Hemi-Sync faktycznie może modyfikować aktywność fal mózgowych i mieć szereg praktycznych zastosowań - od poprawy pamięci po pomoc dzieciom z deficytami uwagi i trudnościami edukacyjnymi. Wiele informacji na temat tego rodzaju badań zamieszczono na łamach wewnętrznego magazynu Instytutu Monroe'a, a nie w niezależnych, recenzowanych publikacjach. Istnieją jednakże nieliczne obiektywne opracowania dotyczące testów oddziaływania dudnień binauralnych, których wyniki wyglądają zachęcająco.
Badania naukowe
Jak dotąd badania wskazują, że zastosowanie dudnień synchronicznych może być pożyteczne w poniższych obszarach.
Stan gotowości i poprawa nastroju. W ramach jednego z amerykańskich badań podczas słuchania taśmy z szumem tła zawierającym dudnienia synchroniczne (z zakresów częstotliwości beta albo theta/delta) lub bez nich ochotnicy w 3 różnych dniach wykonywali zadanie sprawdzające ich czujność. Nagrania brzmiały identycznie, a uczestników eksperymentu nie poinformowano o obecności szczególnego rodzaju dźwięków. Okazało się, że ci, którzy słuchali dudnień różnicowych w zakresie częstotliwości beta, lepiej radzili sobie z zadaniem i cieszyli się lepszym samopoczuciem.
Jak stwierdzili badacze, technologię tę można zastosować do kontroli uwagi i pobudzenia, jak również zwiększenia wydajności ludzkiego organizmu¹.
Łagodzenie stresu przed operacją. W nowszym, brytyjskim badaniu odkryto, że słuchanie dudnień synchronicznych może ograniczać niepokój odczuwany przez pacjentów przed operacjami. W przebiegu randomizowanego, kontrolowanego eksperymentu (co uznaje się za tzw. złoty standard próby naukowej) chorzy poddawani znieczuleniu ogólnemu przed zabiegiem w ramach chirurgii jednego dnia słuchali takich dźwięków. Zauważono u nich znaczącą redukcję subiektywnej oceny poziomu niepokoju².
Łagodzenie ogólnego niepokoju. Według niewielkiego kanadyjskiego badania dudnienia binauralne z zakresu częstotliwości delta/theta mogą niwelować łagodne stany lękowe. Pacjenci zauważyli u siebie pozytywne rezultaty po miesiącu muzykoterapii polegającej na słuchaniu taśm zawierających dudnienie co najmniej 5 razy w tygodniu³.
Wspomaganie pacjentów z ADHD. W niewielkim kontrolowanym badaniu z udziałem dzieci z zespołem nadpobudliwości z deficytem uwagi nie wykazano znaczącej poprawy koncentracji dzięki słuchaniu dudnień synchronicznych. Jednakże w ciągu 3 tygodni tego rodzaju dźwiękoterapii zarówno mali pacjenci, jak i ich rodzice zgłaszali ograniczenie problemów z pracami domowymi spowodowanych rozkojarzeniem4.
Zwalczanie bólu. Szereg badań wskazuje na to, że słuchanie nagrań w technologii Hemi-Sync podczas operacji może ograniczyć zapotrzebowanie na środki przeciwbólowe. Na podstawie wyników jednego z nich naukowcy doszli do wniosku, że tego rodzaju dźwięki odtwarzane przed zastosowaniem znieczulenia ogólnego i w jego trakcie "redukują śródoperacyjne wymagania analgetyczne, pooperacyjną ocenę bólu i czas hospitalizacji"5.
Realna zmiana fal mózgowych?
Gdzie wprowadzić się w rytm?
• Instytut Monroe'a oferuje płyty CD oraz pliki do pobrania w formacie MP3, m.in. kilka darmowych.
• Binaural Beats Therapy (beta) to dostępna w sklepie Google Play aplikacja na Androida, którą można bezpłatnie zainstalować na telefonie komórkowym lub tablecie.
• Free Binaural Beats to doskonała strona internetowa, na której udostępniono dużą bazę nagrań z dudnieniami synchronicznymi do bezpłatnego pobrania.
Nie wszystkie badania wykazują jednak tak korzystne rezultaty. W jednym z eksperymentów odkryto, że słuchanie dudnień różnicowych wtopionych w tzw. szum różowy, przypominający dźwięk padającego deszczu, w ogóle nie wpływało na aktywność fal mózgowych. Przynosiło wręcz negatywny skutek - nasilenie przygnębienia oraz obniżenie wyników uzyskiwanych przez ochotników w teście pamięciowym6.
Inne badanie, przeprowadzone w grupie starszych dorosłych, wykazało z kolei brak wpływu dudnień synchronicznych na ciśnienie tętnicze czy tętno7.
Jednakże oba te badania przeprowadzono z udziałem tylko niewielkiej liczby uczestników (w pierwszym było to zaledwie 4 dorosłych). W przypadku drugiego słuchanie dudnień synchronicznych trwało zaledwie 7 min, co być może stanowiło zbyt krótki czas na osiągnięcie jakiegokolwiek efektu.
Pewien wpływ na wyniki drugiego badania mógł mieć również wiek uczestników - dowody wskazują na to, że starsze mózgi prawdopodobnie nie odbierają dudnień binauralnych równie dobrze jak młodsze8.
Włącz i zacznij słuchać
Wyniki badań nad dudnieniami binauralnymi, choć dalekie od jednoznacznego rozstrzygnięcia kwestii ich wpływu na zdrowie, zwiększają liczbę dowodów na to, że różne rodzaje dźwięku można stosować jako formę terapii lub sposób na poprawę samopoczucia.
Dudnienia synchroniczne zapowiadają się szczególnie obiecująco jako nowatorska metoda łagodzenia niepokoju, zwalczania bólu oraz poprawy koncentracji i czujności.
W dodatku dzięki technologii są one obecnie łatwo dostępne jako pliki do pobrania w formacie MP3 lub aplikacje na telefon komórkowy czy tablet. Można więc samodzielnie zacząć przysłuchiwać się różnym dudnieniom i sprawdzać, jak oddziałują one na nasz organizm.
Fale mózgowe a odmienne stany świadomości
Według Instytutu Monroe’a dudnienia binauralne można stosować w celu osiągnięcia głębokich zmian świadomości uzależnionych od zakresu częstotliwości.
Jednakże, jak zaznacza były dyrektor Instytutu Monroe’a F. Holmes Atwater, bierne słuchanie dudnień synchronicznych nie musi automatycznie skutkować zmianą stanu świadomości. Twierdzi on, że skuteczność tego procesu może zależeć od gotowości słuchającego do odprężenia się i skupienia, a wspomagająco mogą działać inne rodzaje praktyk medytacyjnych, takie jak mruczenie, wizualizacja i ćwiczenia oddechowe. Według najnowszych badań na oddziaływanie dudnień różnicowych na słuchacza może wpływać również jego wiek - młodsi ludzie wykazują lepszą reakcję niż starsi dorośli¹.
Joanna Evans
Bibliografia
- Physiol Behav, 1998; 63: 249–52
- Anaesthesia, 2005; 60: 874–7
- Altern Ther Health Med, 2001; 7: 58–63
- J Pediatr Nurs, 2010; 25: 3–11
- Anesth Analg, 2010; 110: 208–10
- J Altern Complement Med, 2007; 13: 199–206
- J Hosp Mark Public Relations, 2008; 18: 213–9
- Ear Hear, 2012; 33: 187–94
