Nasze magazyny
Chińczycy odkryli zdrowotne właściwości bylicy rocznej już tysiące lat temu. Stosowali ją w leczeniu malarii, ran, hemoroidów, gorączki, a nawet w zwalczaniu wszy1.
Zastosowanie bylicy rocznej
Z ziela rośliny przygotowuje się napary i nalewki. Jest również dostępne w suplementach (w formie kapsułek lub alkoholowych wyciągów). Zalecana dawka surowca mieści się między 3 a 12 g. Zgodnie z protokołem Buhnera powinno się przyjmować Artemisia annua w dawkach: 500 mg (1 kapsułka) 2 razy dziennie lub 1/3 łyżeczki zioła sypkiego 2 razy dziennie przez 30-40 dni.
Wyciąg wodny
1 łyżeczkę liści zalej szklanką wody o temperaturze ok. 70ºC (nie wrzącej), pozostaw na 60 min, a następnie przecedź i wypij.
Nalewka
1 część ziela bylicy rocznej (100 g) zalej 3 częściami alkoholu 50%-60% (300 ml). Pozostaw w zamknięciu na minimum 2 tygodnie, od czasu do czasu potrząsając. Pij kieliszek (ok. 20 ml) dziennie.
Na Zachodzie zainteresowanie tą rośliną wzrosło dopiero w ubiegłym wieku. Naukowcy odkryli, że jest ona istotnym źródłem terpenoidów, flawonoidów, kumaryny, steroidów, fenoli, puryn i lipidów2. Jednak najcenniejszym związkiem zidentyfikowanym w bylicy rocznej pozostaje artemizyna należąca do terpenów.
Bylica roczna na malarię
To właśnie z artemizyny pozyskiwanej z bylicy rocznej wytwarza się Artesunate - lek stosowany w leczeniu lekoopornej malarii, za wynalezienie którego w 2015 r. chińska profesor Tu Youyou otrzymała Nagrodę Nobla. Dzięki temu preparatowi setki tysięcy ludzi, głównie w krajach trzeciego świata, otrzymało dostęp do skutecznej i niedrogiej terapii przeciwmalarycznej, zastępującej chininę i jej pochodne, na które pasożyty wywołujące tę chorobę zdążyły się uodpornić3.
Bylica roczna: pogromca raka
Z badań naukowców z Uniwersytetu Waszyngtońskiego wynika, że te same właściwości, dzięki którym artemizyna jest skuteczna w leczeniu malarii, mogą odpowiadać za jej działanie przeciwrakowe.
Substancja ta hamuje wzrost guza, wywołuje apoptozę (zaprogramowaną śmierć) komórek nowotworowych oraz zmniejsza proces ich namnażania4. Badania amerykańskiego Narodowego Instytutu Onkologicznego (NCI - National Cancer Institute) na 55 hodowlach różnych komórek nowotworowych wykazały, że artemizyna w formie leku Artesunate wykazuje bardzo silne działanie przeciwnowotworowe, powodując apoptozę komórek białaczki oraz raka jelita grubego. Nieco słabszą aktywność odnotowano w przypadku komórek czerniaka złośliwego oraz nowotworów piersi, jajnika, prostaty, centralnego układu nerwowego oraz nerek5.
Dodatkowo artemizyna zwiększa wrażliwość guzów na chemioterapię (głównie ze względu na zmniejszenie aktywności S-transferazy glutationowej) oraz wspomaga ich leczenie poprzez regulację szlaków sygnałowych komórek nowotworowych.
Z kolei niewielkie badanie przeprowadzone w Szpitalu Uniwersyteckim St. George w Londynie na pacjentach z rakiem jelita grubego wykazało wydłużenie czasu, w którym dochodziło do progresji choroby, przy jednoczesnym zmniejszeniu liczby nawrotów. Wśród 12 pacjentów, którzy zażywali artemizynę jako środek uzupełniający terapię, tylko u 1 zanotowano nawrót, natomiast w grupie placebo - u 6 na 11 osób6.
Bylica roczna to silny antyoksydant
Metryczka
Występowanie W Polsce dość rzadko, głównie w południowych rejonach kraju, w tzw. miejscach ruderalnych (na przydrożach, rumowiskach, terenach kolejowych). Często z kolei można spotkać ją w przydomowych ogródkach.
Surowiec leczniczy ziele (Artemisiae annuae herba).
Pora zbioru w początkowym okresie kwitnienia (czerwiec-lipiec).
Ważne W wysokich dawkach może wywoływać zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak utrata apetytu, nudności, bolesne skurcze, biegunka i wymioty. Zioła nie powinny stosować kobiety w ciąży i karmiące.
Ze względu na wysoką zawartość fenoli bylica roczna, obok dziurawca zwyczajnego, tymianku właściwego i barwinka różowego, uważana jest za jedną z 4 roślin o największej zdolności pochłaniania reaktywnych form tlenu (ORAC), co przekłada się na jej niezwykle silne działanie przeciwutleniające7.
Ocena różnych tkanek bylicy rocznej pod kątem ich zawartości odżywczej i potencjału antyoksydacyjnego wykazała, że to liście i kwiatostany mają najwyższy procent białka, tłuszczu surowego i frakcji strawnych oraz zawierają najwięcej pierwiastków. Ten korzystny rozkład aminokwasów i witamin, w połączeniu z bardzo niskim poziomem wrodzonych czynników antyodżywczych (zwłaszcza w liściach, w których jest on znacznie poniżej zalecanych poziomów toksyczności), dodatkowo zwiększa wysoką zdolność antyoksydacyjną rośliny8.
Bylica roczna kontra pasożyty
Eksperymentalne badania pokazały, że artemizyna i jej pochodne mogą być skuteczne nie tylko w przypadku malarii, ale i ludzkich pasożytów. Należy do nich schistosomatoza, czyli grupa schorzeń wywoływanych przez przywry z rodzaju Schistosoma. W tym przypadku substancja wykazywała istotny wpływ profilaktyczny u osób mających kontakt z wodą zakażoną tymi parazytami9.
W Polsce schistosomatoza pojawia się niezwykle rzadko - występujące głównie w Afryce, na wschodnich wybrzeżach Ameryki Południowej, w Azji południowo-wschodniej i na Bliskim Wschodzie. Dużo bardziej realne zagrożenie stanowią natomiast infekcje odkleszczowe, a zwłaszcza babeszjoza towarzysząca często boreliozie. Również w tym przypadku skuteczna może okazać się bylica roczna - badania wykazują, że hamuje ona rozwój pasożytów z rodzaju Babesia10. Warto przy tym dodać, że babeszjoza w objawach przypomina malarię, a jej współwystępowanie obserwuje się aż u 66% pacjentów z boreliozą.
Bylica roczna: nadzieja dla diabetyków
Artemizyna może mieć również pozytywny wpływ na pacjentów zmagających się z cukrzycą typu 1 - z jej pomocą można bowiem odtworzyć uszkodzone komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny.
Badacze od dawna usiłują znaleźć sposób na odbudowę komórek beta wysepek Langerhansa w trzustce - które produkują insulinę w reakcji na wzrost stężenia glukozy we krwi - niszczonych przez organizmy osób z cukrzycą typu 1. Okazuje się jednak, że w odpowiednich warunkach możliwe jest przeprogramowanie innych komórek wysepek Langerhansa - tzw. alfa, które mogą przejąć rolę zniszczonych beta. Naukowcy odkryli, że właśnie podawanie artemizyny skutkowało takim przekształceniem komórek alfa oraz lepszym metabolizmem cukru11.
Póki co badania nad skutecznością bylicy rocznej przeprowadzono jednak na zwierzętach z trzustkami uszkodzonymi w podobny sposób, jak u ludzi z cukrzycą typu 1.
Bibliografia
- Tropical Medicine and Hygiene 2006; 100: 505-508
- Current Science 2001; 80: 35-48
- Cell 2011; 146 (6): 855-858
- Lancet 2004; 363: 3-4; Expert Rev Mol Med 2009; 11: e32
- Int J Oncol 2001; 18: 767-773
- EbioMedicine 2015; 2 (1): 82-90
- J Agric Food Chem 2001; 49 (11): 5165-70
- Food Chem 2009; 115(4): 1240-1246
- Chin Med J (Engl) 1996; 109: 272-275
- Parasitol Int 2010; 59: 481-486
- Cell 2017; 168 (1-2): 86-100.e15
