Ludzkie pasożyty: przyczyny, objawy i leczenie

BĄBLOWIEC

Bąblowica wielojamowa jest bardzo groźną i ciężką do wykrycia chorobą, której przyczyną jest tasiemiec bąblowcowy (bąblowiec). Przez wiele lat (nawet 15) może nie dawać żadnych objawów. Symptomy zależą od lokalizacji cysty oraz jej wielkości. Jeśli znajduje się ona w wątrobie, może powodować niewydolność tego narządu, nadciśnienie wrotne, zapalenie dróg żółciowych czy żółtaczkę mechaniczną.

Bąblowiec umiejscowiony w płucach może powodować wystąpienie stanów zapalnych dolnych dróg oddechowych, kaszlu, duszności. Jeśli jest zlokalizowany w mózgu, może być przyczyną zaburzeń widzenia, zaburzeń świadomości, a nawet napadów padaczkowych.

Bąblowcem możesz zakazić się, jedząc niemyte jagody. Nosicielami bąblowca są lisy, wilki lub psy. Jego jaja znajdują się w kale zarażonych zwierząt i razem z nim trafiają na runo leśne. Parazyt jest wyjątkowo odporny, jego jaja w glebie zachowują zdolność do inwazji przez ponad rok! Rocznie w Polsce stwierdza się kilkadziesiąt przypadków zachorowań.

Po zakażeniu larwy zagnieżdżają się w różnych organach. Wokół nich tworzy się torbiel, która powiększa się i uciska sąsiednie tkanki. Najczęściej umiejscowiona jest w wątrobie, rzadziej w płucach lub mózgu. Jej pęknięcie grozi wstrząsem anafilaktycznym. Pojawiają się wtedy silne wymioty (mają postać wodnistego płynu) i ostry kaszel.

Aby pozbyć się bąblowca, konieczne jest operacyjne usunięcie torbieli. Następnie stosuje się jeszcze chemioterapię przeciwpasożytniczą, żeby uniknąć nawrotu choroby. Przez kolejne 10 lat zalecane są badania kontrolne, żeby sprawdzić, czy bąblowiec gdzieś się nie ukrył. Niestety, często bąblowica mylona jest z nowotworem. Większość nieodpowiednio leczonych przypadków kończy się śmiercią.

Jak się chronić? Po powrocie z grzybobrania lub wycieczki leśnej dokładnie umyj ręce. Zawsze myj jagody i owoce leśne przed zjedzeniem. Nosicielami jaj mogą być też zwierzaki domowe (na szczęście bardzo rzadko), dlatego po każdym kontakcie z bezpańskim psem albo kotem trzeba umyć ręce.

GLISTA LUDZKA

Inwazja pasożyta przebiega w trzech etapach, z których każdy ma inne charakterystyczne objawy. W pierwszej fazie zakażenia mogą pojawić się różne reakcje alergiczne, obrzęki na powiekach oraz cienie pod oczami. Wynikiem wędrówki glist po organizmie jest uporczywy ból gardła oraz duszność spoczynkowa bądź wysiłkowa. Czasami zdarzają się uszkodzenia wątroby i ścian pęcherzyków płucnych, połączone z krwawieniami i odczynami zapalnymi. Zdarza się też, że niektóre larwy lokują się w różnych narządach, gdzie po pewnym czasie otorbiają się, tworząc tzw. guzki robacze.

Ostatni etap glistnicy następuje, gdy w jelitach pojawiają się dorosłe osobniki. Symptomy to ogólne osłabienie, bóle brzucha, biegunki, nudności i wymioty albo wzdęcia i uporczywe zaparcia. Zakażeniu towarzyszą zaburzenia snu, pobudliwość, puste odbijania, ssanie w żołądku i spadek wagi.

Najczęściej zarażamy się, jedząc niedokładnie umyte warzywa, które były nawożone ludzkimi fekaliami lub pijąc zanieczyszczoną wodę, np. podczas kąpieli w stawie czy jeziorze. Gdy połknięte jajeczka dostaną się do jelita cienkiego, wydostają się z nich larwy. Te przenikają przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, a następnie z prądem krwi wędrują przez wątrobę, płuca i oskrzela. Stąd przedostają się do jamy gardłowej, a następnie, po ponownym połknięciu, przez przełyk do przewodu pokarmowego, gdzie dochodzi do rozwoju dorosłej formy pasożyta. Dopiero wtedy glista może zacząć składać jaja, które pojawiają się w kale po ok. 7-9 tygodniach od spożycia inwazyjnej formy pasożyta.

Warto wiedzieć, że dojrzałe jajko może zachować zdolność do zakażenia człowieka nawet do 5 lat. Lekarze oceniają, że w Polsce glistnica dotyka nawet 18% ludzi.

Glista ma ciało w kształcie walca o zwężonych końcach. Na jednym z nich znajduje się otwór gębowy, za pomocą którego jest przyczepiona do błony śluzowej jelita. Dorosłe osobniki mogą osiągnąć długość nawet 15-40 cm. Pasożyt żywi się nabłonkiem niszczonej ściany jelita i substancjami zawartymi w treści jelitowej. Samice składają nawet do 200 tys. jaj dziennie. W organizmie ludzkim może przeżyć od 1 do 1,5 roku. Gdy pasożyt dostanie się do przewodów żółciowych, może wywoływać mechaniczną żółtaczkę i stany zapalne wątroby.

Obecność glisty potwierdza badanie kału. Należy jednak zaznaczyć, że wynik tego typu badania może być fałszywie ujemny. Oznacza to, że w organizmie człowieka mogą znajdować się pasożyty, ale nie zostały wykryte. Kuracja polega na podawaniu leków przeciwpasożytniczych, takich jak mebendazol, albendazol lub pyrantel. Po około 2 tygodniach ich stosowania należy wykonać rozmaz kału. Jeśli w 3 badaniach wykonywanych w odstępach 3-5 dni nie zostaną znalezione jaja, leczenie uznaje się za skuteczne.

Jak się chronić? Dokładnie myj owoce i warzywa, które jesz na surowo. Unikaj picia nieprzegotowanej wody. Nie podlewaj ogródka ludzkim nawozem.

 LAMBLIE

Zaledwie 10% wszystkich zakażeń przebiega z dolegliwościami. Dlatego lamblioza jest tak trudna do zdiagnozowania. Gdy już się pojawiają, choroba objawia się bólem przypominającym wrzodowy lub atak kamieni żółciowych (ból brzucha w prawym podżebrzu i zazwyczaj po spożyciu pokarmu). Mogą mu towarzyszyć: biegunki z widocznymi w stolcu resztkami jedzenia, okresowo obfite i mocno cuchnące stolce, stan podgorączkowy, czasami gazy i skurcze.

Nosiciele czują się osłabieni. U alergików nasilają się też objawy lub pojawiają się nowe alergie. Źródłem zakażenia mogą być zwierzęta i ludzie. Cysty lamblii przenoszą muchy - podobnie jak w przypadku glist i włosogłówek. Do zarażenia dochodzi po spożyciu skażonej żywności, wody pitnej. Walkę z pasożytem utrudnia jego żywotność, np. w wodzie o temperaturze 18°C może przetrwać nawet 3 miesiące.

Szacuje się, że w Polsce na lambliozę cierpi ok. 3-5% populacji, głównie przedszkolaków i dzieci w wieku szkolnym. Choroba może prowadzić do zaburzenia wchłaniania w jelicie cienkim tłuszczów i węglowodanów, witamin A i B12, co prowadzi do niedożywienia i anemii. Lamblioza może też prowadzić do odwodnienia, utraty masy ciała, niedoboru cynku, a także reaktywnego zapalenia stawów, zespołu jelita drażliwego oraz zespołu chronicznego zmęczenia.

By pozbyć się pasożytów, kurację należy przeprowadzić u wszystkich członków rodziny chorego oraz zwierząt domowych. Szalenie istotna jest dieta wykluczająca bezwzględnie węglowodany, którymi żywią się lamblie. Zabronione są słodycze. Należy również unikać picia soków owocowych i napojów gazowanych, a także jedzenia budyniów, miodu, dżemów, owoców, sosów gotowych, a nawet białego pieczywa, makaronów i innych wyrobów mącznych wysoko węglowodanowych.

Jak się chronić? Chroń żywność przed owadami. Przestrzegaj zasad higieny: dokładnie myj ręce przed przygotowaniem posiłków, przed jedzeniem i po wyjściu z ubikacji.

OWSIKI

Owsica objawia się uporczywym swędzeniem w okolicy odbytu, nerwowością i rozdrażnieniem, osłabieniem, brakiem apetytu, nudnościami oraz bólami brzucha, a u dzieci często nocnym zgrzytaniem zębów. Jaja pasożytów łatwo przenoszą się drogą pokarmową lub wziewną, ze skażonym pożywieniem lub kurzem. Nieumyte ręce przenoszą jajeczka na różne przedmioty, takie jak zabawki, ręczniki, klamki czy poręcze w autobusie. To powoduje zarażenie kolejnych osób, bo jaja owsika zachowują żywotność co najmniej przez kilka tygodni, zwłaszcza w pomieszczeniach o stałej temperaturze i odpowiedniej wilgotności.

Warto wiedzieć, że można je znaleźć w ok. 26% polskich piaskownic. Nic więc dziwnego, że owsica jest najczęstszą robaczycą w Polsce oraz wielu krajach zurbanizowanych. Według badań pasożytami zarażonych jest 17% dorosłych Polaków oraz 38% dzieci. Choroba dotyka głównie przedszkolaków, ale jako że jest bardzo zaraźliwa, szybko zaczyna cierpieć na nią cała rodzina.

Samice owsika żyją ok. 4 tygodni, po tym czasie, nocą, wychodzą przez odbyt, pełzają po skórze krocza i składają jajeczka (stąd świąd, który powoduje drapanie, w ten sposób jajeczka dostają się na skórę rąk i pod paznokcie) i giną. Pasożyty w jelicie ślepym powodują zmiany nieżytowe błony śluzowej. Mogą też dostać się do narządów rodnych kobiety, wywołując ich zapalenie.

Kuracja polega na podaniu leków eliminujących owsiki. Musi poddać się jej cała rodzina. Dom trzeba gruntownie wysprzątać. Pościel, ręczniki oraz bieliznę codziennie zmieniać i wygotowywać lub prasować bardzo gorącym żelazkiem. Sanitariaty należy myć po każdym użyciu przez zakażonego członka rodziny. Dzieciom dobrze jest obciąć krótko paznokcie. Trzeba też dokładnie umyć ich zabawki. Najczęściej leki należy powtórnie przyjąć po 3-4 tygodniach.

Jak się chronić? Zachowuj podstawowe zasady higieny. Myj ręce oraz owoce i warzywa. Nie zapominaj umyć zabawek swojego dziecka, szczególnie tych, które zabiera do przedszkola czy na podwórko. 

TASIEMCE

Bóle i zawroty głowy, przewlekłe zaburzenia trawienne, w tym nudności, bóle brzucha, nieregularne stolce, ogólne osłabienie, wilczy głód lub wręcz przeciwnie - brak apetytu, wstręt lub pociąg do pewnych pokarmów, kłopoty z wagą to najczęstsze objawy tasiemczycy. Tasiemcem nieuzbrojonym możemy się zarazić, zjadając surowe, niedogotowane lub niedopieczone mięso wołowe z larwami zwanymi wągrami. Z kolei tasiemiec uzbrojony może dostać się do ludzkiego organizmu wraz z mięsem wieprzowym, które nie zostało poddane wystarczającej obróbce termicznej. Rocznie w Polsce notuje się kilka tysięcy zachorowań.

Tasiemiec żyje w jelicie cienkim nawet kilkadziesiąt lat. Osiąga od 4 do 10 m długości. Larwy mogą przeniknąć przez błonę śluzową jelita, dostać się do krwi, a z nią dotrzeć do różnych tkanek. Choroba wywołana przez nie nazywa się wągrzycą i jest trudna do zdiagnozowania i leczenia.

Kuracja polega na podawaniu specjalnych leków (Niklozamid lub Prazykwantel). By odniosły pożądany skutek, osoba zarażona musi się odpowiednio przygotować - w przeddzień nie powinna nic jeść, może jedynie pić. Jeżeli cierpi na zaparcia, poprzedniego dnia musi przyjąć środek przeczyszczający.

Jak się chronić? Kupuj mięso wcześniej zbadane przez weterynarza, nie jedz mięsa i ryb na surowo. Chorobę mogą przenosić psy, dlatego systematycznie je odrobaczaj. By zabić wągry tasiemca, mięso musi zostać dokładnie podgrzane w całości do temperatury co najmniej 63°C przez minimum 3 minuty.

WŁOSOGŁÓWKA LUDZKA

W 25% przypadków nic nie świadczy o zarażeniu. W pozostałych objawem trichuriozy są swędzące wysypki, bóle brzucha i głowy, nudności, biegunki, zaparcia, nerwowość, bezsenność. Jako że włosogłówka żywi się krwią ludzką, może być odpowiedzialna za niedokrwistość. Pasożyt ten jest bardzo powszechny w krajach tropikalnych. Jego jajeczka przenoszą owady. Można się więc zarazić przez zjedzenie pokarmu, po którym np. chodziły muchy. Chorobę można zdiagnozować w oparciu o wyniki koproskopii (specjalne badanie kału).

Włosogłówka osiąga 3-5 cm długości. Żyje pod nabłonkiem jelita grubego, zwłaszcza w jelicie ślepym i odbytnicy. Uszkodzenie jelita może prowadzić do zakażeń bakteryjnych oraz stanów zapalnych. Włosogłówczycę leczy się pyrantelem, albendazolem.

Jak się chronić? Zamontuj siatki ochronne w oknach, chroń żywność przed muchami, bowiem to one przenoszą jajeczka pasożyta. Myj również dokładnie w arzywa i owoce (zwłaszcza w krajach tropikalnych). Przestrzegaj higieny osobistej.