Nasze magazyny
Aronia łączy w sobie zalety czerwonego wina i zielonej herbaty, zawiera bowiem zarówno antocyjany, jak i katechiny. Jej owoce należą wręcz do najbogatszych roślinnych źródeł fenoli, a ich szerokie spektrum działania wynika głównie z właściwości antyoksydacyjnych - to one gwarantują silnie ochronny wpływ aronii na wątrobę i żołądek, wyraźny efekt przeciwzapalny, działanie bakteriostatyczne, antywirusowe i antymutagenne1.
Jednak fenole to dopiero początek. W owocach znajdują się również duże ilości błonnika pokarmowego (ok. 5,6 g na 100 g suchej masy), białko, tłuszcz, witaminy (C, E, B1, B2, B3, B5, B6) oraz składniki mineralne (molibden, mangan, miedź, bor, jod i kobalt)2. Dodatkową zaletą jest fakt, że krzewy A. melanocarpa są odporne na działanie szkodników, dzięki czemu nie wymagają stosowania pestycydów, a ich owoce nie akumulują metali ciężkich3.
Metryczka
Występowanie spotykana równie często na terenach podmokłych, jak i bardzo suchych. Ma niewielkie wymagania glebowe, jest odporna na wiosenne przymrozki, szkodniki i choroby.
Surowiec leczniczy świeże lub suszone owoce (Aroniae fructus). Pora zbioru: przełom sierpnia i września, ale owoce zebrane w późniejszym terminie (nawet w październiku) są słodsze i mniej cierpkie. Odznaczają się też większą koncentracją antocyjanów, polifenoli i tanin.
Ważne choć w literaturze nie ma danych na temat jakichkolwiek niepożądanych i toksycznych skutków spożywania jej owoców, soku i ekstraktów, u niektórych osób aronia może powodować reakcje alergiczne, objawiające się zwłaszcza skurczami żołądka. Nie zaleca się jej również przy podwyższonej krzepliwości krwi i zbyt niskim ciśnieniu (hipotonii).
Aronia wspiera układ krążenia
Owoce aronii mają zdolność uszczelniania naczyń krwionośnych, zapewniają elastyczność oraz prawidłową przepuszczalność naczyń włosowatych, a dzięki temu wywierają korzystny wpływ na funkcjonowanie układu krążenia4. U pacjentów po zawale serca ekstrakt z aronii zmniejszał ryzyko kolejnych incydentów sercowych oraz znacznie obniżał ciśnienie tętnicze krwi5. Z kolei u mężczyzn spożywających szklankę soku z jej owoców dziennie przez 6 tygodni znacząco spadła zawartość cholesterolu całkowitego i LDL (tzw. "złego"), a wzrósł poziom HDL6.
Aronia kontra cukrzyca
U szczurów z cukrzycą, którym podawano sok aroniowy, hiperglikemia spadła się aż o 40%. Dodatkowo doszło do złagodzenia objawów towarzyszących, m.in. normalizacji masy ciała i zmniejszenia pragnienia7. Z kolei u pacjentów z insulinozależną cukrzycą picie 200 ml soku przez 3 miesiące przyczyniło się do obniżenia stężenia glukozy na czczo8. Dodatkowo aronia miała u nich pozytywny wpływ na poziom cholesterolu oraz hemoglobiny glikowanej HbA1c.
Aronia na przeziębienie i grypę
Sok z aronii jest tradycyjnie stosowany w profilaktyce i łagodzeniu objawów sezonowych infekcji oraz dla ogólnego podniesienia odporności. Badania potwierdzają, że jej owoce wykazują skuteczność in vitro i in vivo wobec różnych podtypów wirusów grypy, w tym szczepu opornego na lek oseltamiwir9. Te właściwości przypisano 2 składnikom aronii: kwasowi elagowemu oraz mirycetynie.
Aronia łagodzi wrzody żołądka
Wyciąg z Aronia melanocarpa wykazał znaczące właściwości ochronne przed wywołanym etanolem uszkodzeniem żołądka u szczurów. Mechanizmy odpowiedzialne za to działanie obejmowały m.in. zmniejszenie procesu zapalnego i aktywności cytokin zapalnych oraz zwiększenie ilości przeciwutleniaczy10. Wcześniejsze badania wykazały również przeciwwrzodowy wpływ aronii u szczurów z ubytkami wywołanymi indometacyną (środek z grupy NLPZ). Sok z owoców podawano gryzoniom doustnie na godzinę przed podskórną iniekcją leku, co wyraźnie zmniejszało ilość oraz obszar występujących uszkodzeń błony śluzowej żołądka11. Należy jednak pamiętać, że choć obecne w aronii taniny są skuteczne w leczeniu zatruć oraz choroby wrzodowej, w dużych ilościach mogą drażnić przewód pokarmowy.
Aronia ochroni trzustkę
Przeciwzapalne właściwości aronii mają dużo szerszy zakres niż zwalczanie wrzodów. Antocyjany izolowane z jej owoców wywierają silny wpływ antyoksydacyjny i zapobiegają rozwojowi stanu zapalnego trzustki, a u pacjentów już chorujących - zmniejszają objawy kliniczne i zmiany patologiczne w obrębie narządu12. Pozytywne efekty obserwowano również u szczurów ze stanem zapalnym wątroby.
Aronia na choroby oczu
Stres oksydacyjny odgrywa istotną rolę w rozwoju niektórych kłopotów ze wzrokiem, jak zaćma, jaskra i zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD), stąd aronia, jako bogate źródło antyoksydantów, może skutecznie im zapobiegać lub hamować ich rozwój. Wykazano również, że obecne w niej antocyjany wpływają korzystnie na prawidłowe funkcjonowanie siatkówki13. Jej owoce zawierają też dużo karotenu, który chroni komórki przed uszkodzeniem, a oczy przed powstaniem zaćmy.
Aronia kontra nowotwory
Zarówno owoce aronii, jak i pozyskiwane z nich ekstrakty mają właściwości antyproliferacyjne oraz ochronne w przypadku raka wątroby i jelita grubego (zmniejszają wzrost jego komórek nawet o 60%). Mogą również wpływać na wzrost niektórych typów nowotworu piersi i okrężnicy, ponieważ hamują sulfotransferazę - enzym zaangażowany w dezaktywację estrogenów14. Antocyjany z aronii ograniczają także skutki uboczne alkilujących leków przeciwnowotworowych15.
Aronia chroni przed UV
Związki aronii mogą wchodzić w skład preparatów dermatologiczno-kosmetycznych. Jak wykazano w badaniach doświadczalnych, ich miejscowe stosowanie, np. w postaci żelu, chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieni UV16.
Zastosowanie aronii
Herbatka Jeśli zmagasz się z przeziębieniem, zalej 4 łyżki suszonych owoców i kwiatów aronii litrem gorącej wody, przykryj i odstaw na 4 godz. w ciemne miejsce. Pij powoli małymi łykami co 1,5 godz. Możesz posłodzić herbatkę miodem.
Sok Przełóż do garnka i rozgnieć tłuczkiem do ziemniaków ok. 2 kg owoców aronii. Dodaj 350 ml wody, ok. 300 g cukru i sok wyciśnięty z dużej cytryny. Gotuj ok. 25-30 min, często mieszając. Odcedź sok przez gęste sito i przelej do wyparzonych słoiczków. Pasteryzuj 15 min. Pij sok jako dodatek do herbaty lub wody.
Dżem Umyj i przełóż do rondla ok. 1 kg owoców, a następnie zasyp je cukrem (ok. 50 dag) i podgrzewaj kilkanaście minut na małym ogniu. Wlej 0,5 szklanki wody (lub soku z aronii) i dalej gotuj, aż masa zyska odpowiednią konsystencję. Tak powstały dżem przełóż do wyparzonych słoiczków, dokładnie je zakręć, a na koniec odwróć do góry dnem do wystygnięcia.
Aroniówka Umyj i osącz ok. 1 kg owoców aronii. Wysyp je na papierowy ręcznik i starannie usuń ogonki oraz szypułki. Dodaj 0,5 kg cukru, laskę wanilii, kawałek imbiru i zalej 1l wódki 40% (możesz dodatkowo wlać 250 ml spirytusu). Odstaw w ciepłe, ciemne miejsce na 3-4 tygodnie. Przecedź, po tygodniu przefiltruj, przelej do butelek, zakorkuj i postaw w chłodzie na pół roku.
Bibliografia
- Folia Med (Plovdiv) 2006; 48 (2): 11-7
- Planta Med 2008; 74: 1625-1634; J Jpn Soc Food Sci Techno 2001; 48: 606-610
- I. Wawer, Aronia. Polski paradoks, Agropharm, Warszawa 2005
- Bromat Chem Toksykol 2009; 42 (1): 10-17
- Atherosclerosis 2007; 194: 179-184
- Żywn Nauka Technol Jakość 2012; 6 (85): 21-30
- J Med Food 2010; 13 (2): 255-269; Farm Pol 2001; 57 (15): 719-721
- Folia Med (Plovdiv) 2002; 44 (3): 20-3
- Biochem Biophys Res Commun 2013; 440 (1): 14-9, doi: 10.1016/j.bbrc.2013.08.090
- Int J Mol Sci. 2017; 18 (6): 1195
- Exp Toxicol Pathol. 2005; 56 (6): 385-92
- Med. Biol., 1997; 4: 114; Acta Clin. Morph. 1999; 2 (45): 33
- Farm. Pol. 2001; 57: 719
- J. Agric. Food Chem. 2002; 50: 7449; Phytother Res 2010; 24: 1107-1114; J Med Food 2010; 13 (2): 255-269; Planta Med 2008; 74: 1625-1634
- Farm Pol 2001; 57 (15): 719-721
- Folia Med 2006; 48: 11-17
