Nasze magazyny
Ooforektomia to zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu jajnika. Wskazaniem jest zawsze poważny problem zdrowotny, np. nowotwór tego organu. Chociaż nierzadko ratuje się w ten sposób życie pacjentki, to wycięcie jajnika (który oprócz „domu” dla jajeczek pełni też funkcję gruczołu) może przez jakiś czas wpływać na produkcję i aktywność niektórych hormonów.
Zależność ta nasila się, kiedy u pacjentki należy usunąć oba jajniki. Okazuje się jednak, że lista możliwych konsekwencji obustronnej ooforektomii obejmuje jeszcze jeden problem: zwiększone ryzyko choroby Alzheimera. Naukowcy jakiś czas temu zwrócili uwagę na tę zależność, jednak nie wiedzieli, z czego może ona wynikać. Niedawno opublikowane badanie uchyla rąbka tajemnicy wskazując na konkretne zmiany w mózgu.
Od usunięcia jajników do choroby Alzheimera
Zespół amerykańskich specjalistów zapoznał się z wynikami różnych badań m.in. rezonansu magnetycznego (MRI) oraz obrazowania DTI (odtwarza ono strukturę istoty białej w mózgu) przeprowadzonych u 1011 pacjentek w wieku co najmniej 50 lat (średnia wieku 72 lata), które poddano ooforektomii. U niektórych z nich usunięto oba jajniki przed menopauzą (PBO, premenopausal bilateral oophorectomy) – te panie podzielono na grupy względem wieku, w którym przeprowadzono u nich operację:
- przed 40. r. życia,
- od 40 do 45 lat,
- od 46 do 49 lat.
Pozostałe 907 kobiet liczyło sobie ponad 50 lat i stanowiło grupę kontrolną. Były wśród nich kobiety, które przeszły jednostronną ooforektomię lub też histerektomię, czyli wycięcie macicy.
Autorzy badania zaobserwowali u najmłodszych ochotniczek zmiejszenie istoty białej w mózgu. Odpowiada ona za przetwarzanie informacji i komunikację z innymi elementami układu nerwowego.
Co prawda zmiany dotykały różnych obszarów tego organu, jednak jednym z nich była górna istota biała skroniowa, która często ulega degradacji w przebiegu choroby Alzheimera.
U kobiet, którym wycięto jajniki przed 40. r. życia, na zdjęciach z rezonansu zaobserwowano później mniejszą integralność istoty białej niż u pacjentek z grupy kontrolnej.
Również u ochotniczek z grupy wiekowej 46-49 lat zauważono aberracje dotyczące badanych struktur mózgu, natomiast panie w wieku 40-45 lat nie wykazywały żadnych zmian w istocie białej. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej zdawało się nie mieć wpływu na wyniki badania.
Z czego może wynikać ta zależność? Naukowcy podejrzewają, że to nie chromosomy, a hormony wpływają na budowę istoty białej w mózgu. U mężczyzn jest ona zawsze większa niż u kobiet. Jajniki pań po menopauzie zachowują się podobnie co przed menopauzą, mimo zaprzestania produkcji żeńskich hormonów płciowych – zamiast tego wytwarzają niewielką ilość m.in. testosteronu, a istota biała w mózgu nadal zachowuje swoje rozmiary.
Wycięcie jajników uniemożliwia powstawanie estrogernów i progesteronu, a w późniejszym czasie testosteronu. I to, jak przypuszczają autorzy badania, może przekładać się na zmiany w mózgu. Być może, sugerują, to właśnie testosteron wpływa na stan istoty białej w mózgu.
Autorzy pracy sami zwracają uwagę na pewne zagadnienia, które póki co pozostają bez odpowiedzi. Jednym z ważnejszych jest fakt, że badanie oparto jedynie na danych medycznych ochotniczek, bez szerszego kontekstu.
Nie wiadomo np. z jakiego powodu panie poddały się ooforektomii - czy nie wynikało to z zaburzeń hormonalnych, które już wcześniej mogły wpływać na istotę białą w mózgu. Dlatego też naukowcy liczą na dalsze badania z udziałem większej liczby pań, które pozwolą dokładniej określić tę zależność1.
UWAGA: Pamiętaj, że zwiększone ryzyko rozwoju schorzenia nie jest równe zachorowaniu. Na to, czy dana osoba zapadnie na alzheimera lub inny problem zdrowotny powiązany z wiekiem, składa się wiele czynników, w tym historia choroby w rodzinie.
Wycięcie jajników – wskazania medyczne
W Polsce decyzja o przeprowadzeniu ooforektomii jedno- lub obustronnej zapada tylko w sytuacji, kiedy inne metody leczenia pacjentki mogą okazać się nieskuteczne. Ten poważny zabieg, chociaż zaburza gospodarkę hormonalną całego organizmu, nierzadko ma na celu uratowanie życia kobiety, dlatego też nie należy negować jego terapeutycznej roli.
Najczęściej do wycięcia jednego lub obu jajników dochodzi w przypadku zachorowania na:
- ropień jajowodowo-jajnikowy,
- endometriozę,
- torbiele (cysty) lub inne niezłośliwe nowotwory na jajnikach,
- raka jajnika,
- skręt jajnika.2
Dodatkowo profilaktyczną obustronną ooforektomię przeprowadza się u kobiet obciążonych mutacją genu BRCA1 lub BRCA2. Zwiększają one ryzyko zachorowania na raka jajnika i raka piersi. Wycięcie jajników zmniejsza to ryzyko prawie o 80 procent3.
- https://alz-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/alz.13852
- https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/oophorectomy/about/pac-20385030
- https://alivia.org.pl/wiedza-o-raku/profilaktyczna-ooforektomia-u-pacjentek-z-mutacja-genu-brca1-najskuteczniejsza-przed-35-rokiem-zycia/
