Nasze magazyny
Co to jest tarczyca?
Tarczyca jest gruczołem niezwykle ważnym dla ludzkiego zdrowia. Produkuje hormony – trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę. Szczególną funkcję pełnią dwa pierwsze – bez nich praktycznie nie bylibyśmy w stanie żyć.
Hormony tarczycy wpływają między innymi na:
- procesy przemiany materii,
- wytwarzanie ciepła,
- funkcjonowanie wątroby,
- wzrost kości,
- dojrzewanie układu nerwowego,
- przyspieszanie czynności serca,
- stymulację oddychania,
- regulację grubości błony śluzowej macicy.
Niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy spowodowana jest niedoborem lub brakiem hormonów tarczycy T4 i/lub T3. Choroba występuje ok. 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, ale zdarza się, że chorują osoby młode, a nawet dzieci. Wiele osób przez lata nie wie o swojej chorobie. Niedoczynność tarczycy może powodować problemy, takie jak otyłość, nawracające infekcje, zmęczenie, nadwrażliwość na zimno, a nawet depresja.
Niedoczynność tarczycy - objawy
- wzrost masy ciała,
- sucha i szorstka skóra,
- łamliwe włosy,
- zaparcia,
- spowolniona czynność serca,
- osłabienie, senność,
- tendencja do obrzęków (zwłaszcza powiek),
- obniżenie i zwężenie skali głosu, chrypka,
- zaburzenia koncentracji i problemy z pamięcią,
- zaburzenia miesiączkowania.
Jeśli zauważymy u siebie powyższe objawy, zwróćmy się do specjalisty. Diagnostyka niedoczynności tarczycy polega głównie na oznaczeniu poziomu hormonu tyreotropowego, czyli TSH. Produkuje go przysadka mózgowa, a jego działanie polega na stymulacji tarczycy do pracy. Oznacza się także poziom T3 i T4, a czasem także przeciwciał tarczycowych (anty - TG i anty - TPO).
Niedoczynność tarczycy - przyczyny
- autoimmunologiczne zapalenie tarczycy - choroba Hashimoto
- operacja usunięcia tarczycy (tyreoidektomia)
- leczenie jodem radioaktywnym
- zapalenie tarczycy (łączenie z poporodowymi przypadkami zapalenia tarczycy)
- ciężki niedobór jodu spowodowany ubogą dietą
- radioterapia z powodu raka piersi
- wrodzona niedoczynność tarczycy u dzieci
- przyjmowanie niektórych leków, takich jak związki jodu, które blokują wydzielanie T3 i T4
Niedoczynność tarczycy - leczenie
Leczenie konwencjonalne to uzupełnianie hormonów tarczycy (substytucja) do odpowiedniego poziomu ustalonego indywidualnie dla każdego pacjenta.
Leczenie holistyczne, poza substytucją hormonów, polega na dochodzeniu do przyczyny choroby. W bardzo wielu przypadkach jest nią przewlekle zaburzona równowaga mikrobioty jelitowej i towarzyszący zaburzeniu stan zapalny.
Niedoczynność tarczycy - dieta
- zbilansowana dieta oparta na różnorodnych grupach produktów
- należy unikać diet restrykcyjnych, które dodatkowo spowalniają pracę tarczycy
Dieta powinna dostarczać:
- odpowiednie ilości niezbędnych kwasów tłuszczowych omega-3, które działają przeciwzapalnie - źródła: makrela, łosoś dziki, śledź
- jod - dobre źródła jodu: makrela, dorsz, małże, ostrygi, sól jodowana, wody mineralne wzbogacone w jod
- selen - źródło: orzechy brazylijskie, skorupiaki, ryby
- żelazo - źródła: jaja, ryby, czerwone mięso, pestki dyni
- witamina D - źródła: jaja, ryby, mięso
- cynk - źródła: pestki dyni, zarodki pszenne, pełnoziarniste makarony/pieczywo/kasze
- B1 (tiamina) - źródła: soczewica, nasiona słonecznika, otręby pszenne, drożdże, kasza gryczana i jaglana
- błonnik pokarmowy - źródła: orzechy, otręby, pełnoziarniste makarony/pieczywo/kasze, nasiona, ziarna, suszone owoce, surowe warzywa i owoce
Zioła, które mogą poprawić stan pacjenta z niedoczynnością tarczycy, to witania ospała (ashwagandha), różeniec górski, korzeń lukrecji, żeń-szeń i bazylia azjatycka.
W chorobie Hashimoto niekiedy wprowadzana jest dieta bezglutenowa, jednak nie ma rekomendacji do rutynowego stosowania diety bezglutenowej.
W diecie należy ograniczyć:
- produkty zawierające substancje wolotwórcze jak warzywa kapustne, soja, rzepa, orzechy ziemne, gorczyca; Można je spożywać (poza soją) w umiarkowanych ilościach po wcześniejszej obróbce termicznej.
Nadczynność tarczycy
Niedobór hormonów jest zły, ale ich nadmiar także szkodzi zdrowiu. Nieleczony może doprowadzić do takich powikłań jak zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca, osteoporoza lub przełom tarczycowy (kiedy poziom T3 i T4 zagrażają życiu). W ciąży nadczynność szkodzi zarówno zdrowiu matki, jak i dziecka.
Nadczynność tarczycy - objawy
Objawy nadczynności tarczycy:
- uczucie gorąca,
- nerwowość, niepokój, drażliwość,
- zmęczenie,
- drżenie rąk,
- podwyższone lub nieregularne tętno,
- nadmierne pocenie się,
- problemy ze snem,
- chudnięcie,
- osłabienie siły mięśni,
- biegunka,
- zaburzenia miesiączkowania (niepłodność),
- wypadanie włosów,
- wytrzeszcz oczu i problemy ze wzrokiem (widzenie podwójne, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek).
Diagnostyka nadczynności tarczycy to przede wszystkim oznaczenie homonów (TSH, FT3 i/lub FT4) i przeciwciał anty-TSHR. Pomocne może być USG (przy guzkach i chorobie Gravesa-Basedowa), a czasem także biopsja aspiracyjna cienkoigłowa guzków lub w niektórych przypadkach – scyntygrafia tarczycy.
Nadczynność tarczycy - przyczyny
W Polsce ok. 1 - 2% osób dorosłych ma nadczynność tarczycy. Najczęściej chorują kobiety w wieku 20 - 40 lat. Czasem, choć rzadko choroba może dotykać dzieci. Nadczynność tarczycy występuje 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.
- Najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa – ok. 80% pacjentów z nadczynnością tarczycy cierpi na to schorzenie autoimmunologiczne, w którym organizm produkuje przeciwciała zmuszające komórki tarczycy do nadprodukcji hormonów.
- Rzadsze przyczyny nadczynności to wole wieloguzkowe toksyczne (wykrywalne w badaniu USG),
- podostre zapalenie tarczycy (o podłożu wirusowym),
- poporodowe zapalenie tarczycy lub
- zbyt duże spożycie jodu.
Nadczynność tarczycy - leczenie
Leczenie konwencjonalne nadczynności tarczycy musi być każdorazowo dopasowane do danego pacjenta i jego potrzeb zdrowotnych. Może się ono składać z:
- leczenia farmakologicznego preparatami przeciwtarczycowymi (tyreostatykami), które zmniejszają produkcję hormonów tarczycy;
- leczenia jodem promieniotwórczym – preparaty te powoli, ale trwale uszkadzają komórki tarczycy, w wyniku czego dochodzi do niedoczynności tarczycy;
- operacyjnego usunięcia tarczycy – po niej pacjent wymaga także stałego leczenia tyroksyną.
W podejściu alternatywnym specjaliści polecają pacjentom z nadczynnością tarczycy:
- dietę opartą na pełnowartościowych produktach, takich jak świeże warzywa, owoce, źródła białka, soki warzywne (jarmuż, szpinak, spirulina), zioła przeciwzapalne (bazylia, rozmaryn, oregano); Często wymagane jest zwiększenie kaloryczności zjadanych posiłków. W przypadku biegunki warto zastosować, oprócz probiotyków, dietę lekkostrawną;
- unikanie produktów, które są bogatym źródłem jodu (wodorosty, sód jodowana, owoce morza, suplementy diety zawierające jod), sztucznych dodatków spożywczych (mogą zaburzać działanie tarczycy) i cukru (nasila choroby autoimmunologiczne), produktów wysokoprzetworzonych (mogą przyczyniać się do nieszczelności jelit i chorób autoimmunologicznych);
- dostarczanie odpowiednich ilości witaminy D - źródła: jaja, ryby, mięso;
- zioła: jeżówkę purpurową, dąbrówkę rozłogową (zmniejsza nadczynność tarczycy), lukrecję (łagodzi reakcje autoimmunologiczne), melisę lekarską (hamuje działanie substancji powodujących nadmierną aktywność tarczycy, zwłaszcza u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa);
- olejki eteryczne o działaniu przeciwzapalnym (np. z kadzidłowca) – obniżają poziom limfocytów Th17, których poziom jest podwyższony u osób z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy;
- probiotyki – dla usprawnienia pracy jelit; Zaburzenia mikrobioty jelitowej zwiększają ryzyko chorób autoimmunologicznych;
- techniki zmniejszające poziom stresu;
