Czy da się całkowicie wyleczyć nadczynność tarczycy?

Na nadczyn ność tarczycy cierpi ok. 1-2% Polaków, przy czym choroba 10 razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn, a w porównaniu z niedoczyn nością, występuje 3 razy rza dziej. Choroba pojawia się najczęściej u kobiet pomiędzy 20. a 40. r.ż.

Trzeba też przyznać, że mało się o niej mówi, dużo mniej niż o niedoczynności, zatem świadomość problemu jest dużo niższa. Tymczasem każda choroba tarczycy jest groźna i wymaga natychmiastowego działania¹.

Istotą nadczynności tego gruczołu jest to, że wytwarza on zbyt dużo hormonów, tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Ich zadaniem jest zawiadowanie naszym metabolizmem, a o tym, jak są one ważne, świadczy fakt, że bez tarczycy i jej hormonów nie moglibyśmy żyć. 

Hormony tarczycy regulują m.in. tempo metabolizmu, dlatego schudłaś w tak krótkim czasie, procesy wytwarzania energii w komórkach, temperaturę ciała, tętno i siłę skurczu mięśnia sercowego oraz ciśnienie krwi.

Ponadto wywierają wpływ m.in. na funkcjonowanie mózgu, w tym nasze zdolności poznawcze, koncentrację i pamięć, a także regulują pracę jelit, odpowia dają za prawidłowy wzrost organizmu oraz metabolizm kości.

Co niezwykle ważne, hormony tarczycy regulują także wydzielanie hormonów płciowych i cykl menstruacyjny u kobiet oraz w dużej mierze to one są odpowiedzialne za płodność, dlatego badania wykazały u Ciebie zaburzenia wydzielania tzw. kobiecych hormonów.

Dodatkowo tarczyca wytwarza kalcytoninę, hormon regulujący gospodarkę wapniowo-fosforanową (w tym hamowanie resorpcji kości, co osiąga poprzez re gulację liczby i aktywności osteoklastów, czyli komó rek niszczących kość)².

Tarczyca nie jest jednak samotną wyspą, ale działa w tzw. osi hormonalnej i jej praca podlega regulacji przez nadrzędne gruczoły. Głównym zawiadowcą tej osi jest pod wzgórze, które wydziela pobu dzającą pracę tarczycy tyreoli berynę (TRH), stymulującą ten gruczoł do wydzielania hormonu tyreotropowego (TSH).

TSH z kolei pobudza już samą tarczycę do wydzielania T4 i T3. Cały ten układ działa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego: na skutek stymulacji przysadki przez TRH i następnie tarczycy przez TSH, wzrasta poziom hormonów T4 i T3.

Wzrost ich stężenia powyżej pewnej wartości zaczyna działać hamująco na wydzielanie TRH, zatem i ilość TSH ulega obniżeniu, wskutek czego tarczyca zmniejsza wydzielanie swoich hormonów – mamy zatem do czynienia z samo regulującą się osią. Co się zatem musi wydarzyć, żeby ten precyzyjny mechanizm zawiódł?

Jakie są przyczyny nadczynności tarczycy?

Najczęstszą przyczy ną nadczynności tarczycy jest obecność w niej guza, który jest aktywny hormonalnie, tzn. jego komórki, bez żadnej kontroli, wydzielają hormony.

Wśród innych przyczyn wymienia się stan zapalny tarczycy na tle autoimmuno logicznym (choroba Gravesa-Basedowa), który także może prowadzić do wzrostu wydzielania T4 i T3 oraz cho roby przysadki (najczęściej guzy o charakterze gruczo laków), w których dochodzi do nadprodukcji TSH i choć sama tarczyca jest zdrowa, ale zbyt silnie pobudzana przez hormon tyreotropowy wydziela nadmierne ilości hormonów.

Nie można tak że pominąć psychicznych przyczyn zaburzeń pracy tarczycy, a to dlatego, że pod wzgórze, nadrzędny w osi gruczoł, to część mózgowia, zatem on sam także podlega regulacji, m.in. przez wyż sze ośrodki w mózgu. Z tego powodu przewlekły stres, przemęczenie lub wstrząs psychiczny mogą zachwiać delikatną równowagą osi pod wzgórze-przysadka-tarczyca.

Jak się objawia się nadczynność tarczycy?

Wśród objawów nadczynności tarczycy dominuje szybka utrata masy ciała. Jest to spowodowane wzrostem tempa metaboli zmu wskutek pobudzającego działania hormonów tarczycy.

• Wiąże się to m.in. z uczuciem gorąca, osłabieniem toleran cji na wysokie temperatury, a także z przyspieszeniem perystaltyki jelit, akcji serca i wzrostem ciśnienia krwi oraz dusznością, a także nadpotliwością.
• Przyspie szenie metabolizmu objawia się także zwiększeniem łaknienia.
• Skóra chorego ulega przekrwieniu, mogą się na niej pojawić plamy hiper pigmentacyjne, włosy stają się słabe i wypadają, paznokcie ulegają ścieńczeniu i stają się łamliwe.
• Chory może być nerwowy, nadpobudliwy, zaczyna cierpieć na bezsen ność i dręczy go niepokój, nie może skupić uwagi, ma trudności w uczeniu się, a czasami mogą się pojawić u niego także objawy psycho tyczne.

• Zaczyna odczuwać zmęczenie, zarówno fizycz ne, wynikające z osłabienia mięśni, jak i psychiczne, ponieważ organizm, pracując na tak wysokich obrotach, nie ma chwili wytchnienia na odpoczynek i regenera cję. Jednocześnie odczuwa wewnętrzne rozedrganie, a często również drżenie rąk.
• Charakterystycznym objawem trwającej dłuższy czas nad czynności tarczycy są zmiany oczne, a zwłaszcza uniesienie górnej powieki, które sprawia, że twarz chorego ma wyraz przerażenia lub uporczywego wpatrywania się (tzw. wy trzeszcz oczu), rzadsze mru ganie, bóle gałek ocznych, łzawienie, podwójne widze nie i zaczerwienienie spojówek oraz szereg zmian w mo toryce gałek ocznych.
• Należy też wspomnieć o zaburzeniach cyklu men struacyjnego i zmniejszeniu libido oraz problemach z erekcją, które rzadko ktokol wiek łączy z pracą tarczycy³.

Jak rozpoznać nadczyn ność tarczycy?

Czerwona lampka powinna zapalić się w głowie każdego, kto nagle, bez wyrze czeń i zmian w diecie, schudł w krótkim czasie lub odczuwa jeden albo więcej z powyż szych objawów.

Lekarz zleca zazwyczaj w pierwszej ko lejności badania krwi, a jeśli są niepokojące, chory może spodziewać się skierowania do endokrynologa. Specjalista uzupełnia diagnostykę o roz szerzone badania krwi i USG tarczycy oraz inne badania, jeżeli uzna je za konieczne, w tym biopsję.

Po potwierdze niu diagnozy, poza leczeniem tarczycy, pacjent może spo dziewać się skierowań także do innych specjalistów, w tym np. kardiologa lub onkologa.

Mówiąc o diagnozie nad czynności tarczycy, warto także wspomnieć o subkli nicznej, czyli utajonej postaci tej choroby. Ma ona przebieg bezobjawowy lub charak terystyczne objawy są tak słabo nasilone, że z łatwością można je przypisać innym problemom zdrowotnym.

W badaniach krwi obserwuje się niski, ale w granicach nor my, poziom TSH i dochodzą ce do górnej granicy normy stężenia T3 i T4. Przyczyny są takie same, jak w pełno objawowej nadczynności, dochodzi tu jednak jeszcze jedna – zastosowanie zbyt wysokiej dawki hormonów u chorych na niedoczynność tarczycy.

Trudności w diagno zowaniu tej postaci choroby wynikają z tego, że szybka ocena wyników analizy krwi może zmylić, wszak pozio my każdego z hormonów są w normie. Dopiero ocena ich wzajemnych proporcji pozwala na postawienie diagnozy.

Z nadczynnością tarczycy wiąże się także jeszcze jedna ważna kwestia – przełom tarczycowy (tyreotoksyczny). Jest to stan, w którym do chodzi do nagłego zaostrze nia nadczynności tarczycy wskutek gwałtownego wy rzutu hormonów.

Najczęstszą przyczyną jest stan po ope racji tarczycy, ciąża, poród, badanie z zastosowaniem kontrastu jodowego, silna in fekcja i nagłe odstawienie lub zmniejszenie dawki leków, bez konsultacji z lekarzem.

Co ciekawe, do przełomu tarczycowego może dojść także w przebiegu autoimmu nologicznej niedoczynności tarczycy, czyli choroby Hashi moto, gdy komórki tarczycy nagle wyrzucą większą ilość hormonów.

Wśród objawów dominuje gorączka, przyspie szenie tętna, zaburzenia ryt mu serca, nudności, wymioty, skok ciśnienia krwi, ból brzu cha, senność lub śpiączka. Stan ten wymaga natychmia stowego wezwania pogotowia, ponieważ nawet w 50% przy padków kończy się zgonem na skutek niewydolności krążenia lub wstrząsu.

Po leczeniu nadczynności, zwłaszcza po zastosowaniu promieniotwórczego jodu lub operacji usunięcia fragmentu bądź całej tarczycy, pacjent z nadczynności wpada w nie doczynność i będzie musiał do końca życia przyjmować leki, zawierające hormony tarczycy oraz pozostawać pod opieką endokrynologa. U niektórych pacjentów uda je się jednak tak opanować chorobę, że żyją bez leków i wymagają jedynie stałego monitorowania poziomu hor monów¹. Co możesz zrobić, wspomóc leczenie i w sposób naturalny wesprzeć tarczycę?

• Zmień dietę Nadczynność tarczycy drastycznie zmienia zapotrzebo \wanie energetyczne organizmu. Przy prawidłowym BMI chory może pozostać na dotychcza sowej diecie, ale jeżeli zaczyna mieć niedowagę, powinien przejść na dietę wysokokalo ryczną i modyfikować ją pod okiem dietetyka w miarę postę pów leczenia. Zazwyczaj zaleca się 6-7 mniejszych posiłków dziennie, białko powinno stanowić ok. 12-15%, tłuszcz 20- 35%, a węglowodany 50-70%⁵.

• Przyjmuj antyoksydanty Zdrowa tarczyca jest jednym z najintensywniej pracu jących organów w naszym ciele, co wymaga olbrzymich ilości energii. Przy nadczyn ności, tej energii produkuje jeszcze więcej, zatem mito chondria, mikroskopijne or ganelle odpowiedzialne za jej wytwarzanie, pracują pełną parą – a to ma swoje, niestety, negatywne konsekwencje. Podczas wytwarzania energii powstają bowiem wolne rod niki tlenowe, groźne aktyw ne formy tlenu, które mogą uszkadzać komórki i wzbu dzać w nich stan zapalny oraz upośledzać funkcjonowanie. O ile w normalnej sytuacji organizm radzi sobie z nimi przy pomocy antyoksydan tów, czyli przeciwutleniaczy, o tyle w przypadku nadczyn ności jego możliwości mogą ulec wyczerpaniu – w takiej sytuacji musimy mu do starczyć dodatkową porcję antyoksydantów wraz z po żywieniem.

• Nie szalej z goitrogenami Pod tą nazwą kryją się tzw. pokarmy wolotwórcze, które hamują wydzielanie hormonów tarczycy. Wy dawać by się mogło, że to pożądany efekt przy nad czynności, jednak w odpo wiedzi na nie przysadka zaczyna wydzielać duże ilości TSH, co silnie pobudza tarczycę do pracy i przy czynia się do jej rozrostu. Z rozsądkiem sięgaj zatem po warzywa kapustne, brokuły, rzodkiewki i soję oraz jej przetwory – to najsilniejsze goitrogeny, a także kaszę jaglaną, brzoskwinie, truskawki, cebulę, czosnek, migdały, ciecierzycę, bataty i szpinak. W ten sposób możesz zmniejszyć poziom T3 i T4, ale uważaj i przy pierwszych oznakach tworzenia się wola skontaktuj się z lekarzem. Warto, abyś także wiedziała, że obróbka termiczna zmniejsza stężenie substancji wolotwórczych w pokarmach o ok. 30%⁷.

Uzupełnij niedobory minerałów

• Selen Wśród nich najważniejszy jest selen, który nie tylko uniesz kodliwia wspomniane wolne rodniki tlenowe, ale także bierze udział w wydzielaniu hormonów tarczycy. Badania wykazały, że pierwiastek ten ma także właściwości immunomodulujące, czyli kontroluje przebieg reakcji układu odpornościowego, co jest niezwykle ważne w przebiegu autoimmuno logicznych chorób tarczycy, takich jak choroba Hashimoto i Gravesa-Basedowa, w któ rych układ odpornościowy zwraca się przeciwko wła snej tarczycy. Dzięki temu pierwiastek ten zmniejsza stan zapalny, towarzyszący nadczynności tarczycy i cho robie Gravesa-Basedowa oraz korzystnie wpływa na poziom hormonów T3 i T4, a także zmniejsza nasilenie objawów, w tym wytrzeszczu oczu. Doskonałym źródłem selenu są podroby, jaja, sery i otręby.

• Magnez Znajdziesz go m.in. w kakao i czekoladzie, zielonych warzywach, kaszy gryczanej i nasionach roślin strączkowych. Magnez reguluje wydzielanie TSH i zapobiega chorobom autoimmunologicznym tarczycy oraz powstawaniu guzków.
• Wapń Z kolei pacjenci, którym w trakcie leczenia usunięto fragment lub całą tarczycę mogą cierpieć na niedobory wapnia, ponieważ tarczyca, poza T3 i T4 wydziela rów nież kalcytoninę, hormon regulujący poziom tego pierwiastka w organizmie. Jednocześnie dowiedziono, że niedobory wapnia w okre sie przedoperacyjnym wydłu żają czas rekonwalescencji po operacji tarczycy. Z tego powodu chorym często zaleca się suplementację wapnia i wzbogacenie diety o jego źródła, takie jak mleko i jego przetwory, nasiona i pestki⁹.

Pamiętaj o witaminach

Witaminy z grupy B są niezbędne w wielu procesach metabo licznych, zwłaszcza wyma gających wysokich nakładów energii, a takimi jest wydzielanie hormonów tarczycy. Regulują one także aktywność układu odpornościowego i zapobiegają rozwojowi chorób autoimmunologicz nych, w tym choroby Grave sa-Basedowa. Ich źródłem są produkty pełnoziarniste, podroby, mleko i jaja¹⁰.

Niedobory witami ny D zwiększają natomiast ryzyko chorób tarczycy, zwłasz cza autoimmunologicznej choroby Hashimoto i Grave sa-Basedowa.

Wskutek niedoborów tej witaminy dochodzi bowiem do nieprawidłowości w rozpoznawaniu antygenów przez limfocyty T, ich aktywacji i wydzielaniu cytokin prozapalnych, w następstwie czego organizm zaczyna wy twarzać przeciwciała, skiero wane przeciwko komórkom tarczycy.

Słoneczna witamina pobudza ponadto wydzielanie substancji przeciwzapalnych, które hamują stan zapalny tego gruczołu i działa immu nomodulująco, w kierunku osłabienia reakcji autoimmu nologicznej.

Ponadto, choć do końca nie wiadomo, jaki mechanizm za tym stoi, witamina D reguluje wydzielanie TSH przez przysadkę mó zgową oraz wraz z wapniem reguluje metabolizm kości i zapobiega osteoporozie, która często towarzyszy nad czynności tarczycy, na skutek nadmiernego pobudzenia metabolizmu i zaburzeń wydzielania kalcytoniny. Źródłem witaminy D są jaja, mleko, podroby i grzyby, a także ryby, ale morskie włączaj ostrożnie do diety z uwagi na zawartość jodu¹¹.