Niedoczynność tarczycy
Zbyt niski poziom hormonów wytwarzanych przez tarczycę wiąże się z niedoczynnością tego gruczołu. Jego najczęstszą przyczyną są stany zapalne tarczycy, w tym choroba Hashimoto, na którą cierpi kilka razy więcej kobiet niż mężczyzn.
| OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY | ||
| CZĘSTE | RZADKIE | |
| sucha, blada, nadmiernie rogowaciejąca skóra | przerzedzone i krótkie brwi | |
| zwiększenie masy ciała | opuchnięte powieki po przebudzeniu | 
|
| problemy z zajściem w ciążę, niepłodność | problemy z pamięcią | |
| zmęczenie po najmniejszym wysiłku, senność | ubytki w kościach | |
| zimne dłonie i stopy, uczucie chłodu | zespół cieśni nadgarstka | |
| wahania nastroju, depresja | bóle głowy | |
| przewlekłe zaparcia | zmniejszona gęstość kości | |
| większa podatność na infekcje | zawroty głowy, szumy w uszach | |
| bóle i sztywność mięśni | suchość błony śluzowej jamy ustnej i gardła | |
| nieregularne miesiączki | uczucie braku powietrza, chrapanie w czasie snu | |
| osłabienie siły mięśni | tętno poniżej 60 uderzeń na minutę, niskie ciśnienie krwi | |
| problemy z włosami i paznokciami | chrypka, zmiana barwy głosu (pogrubienie strun głosowych) | |
Co zapobiega niedoczynności tarczycy?
- witamina D - jej niski poziom często towarzyszy chorobie Hashimoto; w badaniu przeprowadzonym w Izraelu z udziałem 190 ochotników niedobór tej witaminy stwierdzono u 70% uczestników z niedoczynnością tarczycy4. Rekomendacje dla osób dorosłych z Europy Środkowej określają dzienną dawkę witaminy D na 800-2000 j.m.5.
 
- witamina E i selen - suplementacja nimi zwiększa wytwarzanie hormonów tarczycy T3 i T46
 - u 58% ochotników z niedoborem witaminy E przyjmowanie jej przez miesiąc w postaci zastrzyków domięśniowych poprawiło pracę tarczycy7
 - witamina B12 - jej niedobór występuje u 40% osób z niedoczynnością tarczycy
 
Łagodną niedoczynność tarczycy leczy się zwykle za pomocą suplementacji jodem, który jest również obecny w niektórych produktach spożywczych:
- sól jodowana - wykazano, że dla prawidłowej pracy tarczycy większe znaczenie ma sól zawierającą nie jodan potasu, ale jodek potasu
 - ryby morskie: dorsz, mintaj, halibut, tuńczyk
 - owoce morza, np. krewetki warzywa i owoce pochodzące zwłaszcza z terenów nadmorskich, gdzie notuje się wysokie stężenie jodu w powietrzu
 - algi morskie - udowodniono, że spożywanie kelpu przez 4 tygodnie zmniejsza wytwarzanie hormonu TSH, którego wysokie stężenie wiąże się z niedoczynnością tarczycy2
 
Kobietom ciężarnym i planującym ciążę, u których stężenie hormonu TSH przekracza górną granicę normy, zaleca się wykonanie badania sprawdzającego w organizmie poziom jodu. Jeśli jest on za niski, wskazane jest przyjmowanie 290-1100 μg tego pierwiastka dziennie. Jego źródłem powinny być produkty spożywcze, ale można również zażywać odpowiednie suplementy1.
W przypadku ostrej niedoczynności tarczycy lekarz przepisuje lewotyroksynę (terapia hormonalna). Nie należy jej przyjmować bezpośrednio po zażyciu suplementów diety zawierających wapń i żelazo oraz leków obniżających poziom cholesterolu, a także po spożyciu produktów bogatych w białko sojowe (gotowe koktajle wyszczuplające, kaszki dla niemowląt), błonnik rozpuszczalny i orzechy włoskie, gdyż utrudniają one absorpcję leku3
Hormony powiązane z pracą tarczycy
- Tyreotropina (TSH) - powstaje w przysadce mózgowej i wpływa na aktywność tarczycy. Jej wysoki poziom wiąże się z niedoczynnością tego gruczołu, a niski - z nadczynnością
 - Trijodotyronina (T3) - powstaje w tarczycy; odpowiada przede wszystkim za prawidłowy rozwój organizmu, w tym układu nerwowego
 - Tyroksyna (T4) - powstaje w tarczycy i jest odpowiedzialna m.in. za prawidłowy metabolizm tłuszczów i glukozy oraz pracę gruczołów płciowych
 
Nadczynność tarczycy
W przypadku tego schorzenia dochodzi do nadmiernego wytwarzania hormonów tarczycy. Częstą przyczyną jest autoimmunologiczna choroba Gravesa-Basedowa, która dotyka 10 razy więcej kobiet niż mężczyzn.
| OBJAWY NADCZYNNOŚCI TARCZYCY | ||
| CZĘSTE | RZADKIE | |
| nagłe zmniejszenie masy ciała mimo dobrego apetytu | częstoskurcz lub arytmia serca, tętno sięgające nawet 150 uderzeń na minutę | |
| nerwowość, drażliwość, uczucie niepokoju | przełom nadciśnieniowy | |
| drżenie dłoni, pocenie się | zaburzenia libido i wzwodu u mężczyzn | |
| gorsza tolerancja wysokich temperatur | zaczerwienienie spojówek, podwójne widzenie | |
| wzmożona perystaltyka jelit | światłowstręt | |
| powiększenie tarczycy (wole) | rzadkie mruganie | |
| bezsenność | uczucie duszności | |
| ciepła, cienka i wilgotna skóra | wzmożone pragnienie | |
| kruche, łamliwe włosy ze skłonnością do wypadania | częste stany podgorączkowe | |
| orbitopatia tarczycowa (wytrzeszcz oczu) | słaby uścisk dłoni9 | |
Co zapobiega nadczynności tarczycy?
- Suplementacja witaminą D - niedobór witaminy D może zaostrzać lub wywoływać objawy choroby Gravesa-Basedowa, a wyrównanie niedoborów łagodzi je; należy podkreślić, że nieprawidłowa podaż witaminy D powoduje prawdopodobnie rozwój guzów tarczycy. Amerykański Instytut Medycyny zaleca następujące dawki niezależnie od płci:
 
- 600 j.m. witaminy D dziennie: osoby w wieku 19-70 lat
- 800 j.m. witaminy D dziennie: osoby powyżej 71. roku życia
- Ćwiczenia fizyczne - poprawiają wydolność oddechową, która u osób z nadczynnością tarczycy bywa upośledzona nawet w 50%10
 - Techniki relaksacji - ważnym elementem terapii jest wyciszenie organizmu, które daje m.in. joga. Zaleca się takie asany jak salamba sarvangasana (pozycja świecy) czy viparita karani (leżąc na plecach, unosimy nogi i opieramy je o ścianę)11
 - Dieta niskowęglowodanowa - poprawiają wzrok w przebiegu orbitopatii tarczycowej (wytrzeszcz oczu) towarzyszącej chorobie Gravesa-Basedowa12
 - Stosowanie leków - przepisuje je lekarz, służą m.in. hamowaniu aktywności hormonalnej tarczycy
 
Nadczynność czy niedoczynność?
Niektóre objawy mogą wskazywać zarówno na nadmierne, jak i niedostateczne wytwarzanie hormonów tarczycy. Co powinno zwrócić naszą uwagę?
- osłabienie mięśni, męczliwość, potliwość
 - problemy z włosami i paznokciami
 - zaburzenia miesiączkowania
 - kołatanie serca
 - występowanie wola13
 - tycie, chudnięcie
 
Naukowcy podkreślają, że…
- co najmniej 5% światowej populacji cierpi z powodu wola,
 - w jednym z badań stwierdzono obecność wola u 15% kobiet ze zdiagnozowaną chorobą Hashimoto,
 - łagodne wole nie podlega leczeniu, jeśli poziom hormonu TSH nie przekracza górnej granicy normy,
 - leczenie nadzwyczajnie rozrośniętego wola wymaga terapii hormonalnej14,
 - farmakoterapia jest stosowana u ponad 90% pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa15.
 
Zapamiętaj!
Objawów niedoczynności lub nadczynności tarczycy nie można bagatelizować, zwłaszcza że niektóre z nich stwierdza się w przebiegu obu schorzeń. W przypadku wystąpienia symptomów należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny problemu i wdrożenia właściwej terapii
Julia Cember
Bibliografia
- https://www.bmj.com/content/356/bmj.i6865/rr-1
 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/14583417
 - https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothyroidism/diagnosis-treatment/drc-20350289
 - https://ard.bmj.com/content/69/Suppl_2/A62.1
 - https://www.researchgate.net/Vitamin-D-supplementation-in-healthy-population-and-risk-groups-of-vitamin-D-deficiency-practice-guidelines-for-Central-Europe-2013
 - https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs00018-012-1217-9
 - https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothyroidism/expert-answers/hypothyroidism-diet/faq-20058554
 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18655403
 - goo.gl/zDXVxn
 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3255983
 - https://www.asanajournal.com/yoga-therapy-thyroid-disorder/
 - https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/diagnosis-treatment/drc-20373665
 - https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/goiter/symptoms-causes/syc-20351829
 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK285557/
 - https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2031356