To, co dobre dla tarczycy

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Tarczyca jest ważnym gruczołem, ponieważ pełni zarówno funkcje wydzielnicze, jak i regulacyjne. Do jej prawidłowego działania potrzebne są trzy hormony: trójjodotyronina (T3), tyroksyna (T4) oraz hormon tyreotropowy (TSH). Pierwsze dwa są wytwarzane przez samą tarczycę, przy czym do syntezy T4 potrzebny jest jod. Co jednak ważne, większość T3 powstaje z T4 w komórkach docelowych, do czego z kolei niezbędny jest selen. Sekrecja hormonu TSH, pobudzającego tarczycę do wydzielania własnych, odbywa się w komórkach przysadki mózgowej¹. Jego wytwarzanie jest hamowane na zasadzie ujemnej pętli sprzężenia zwrotnego przez hormony tarczycy. Dlatego przy ich nadmiarze stężenie TSH maleje, przy niedoborze rośnie.

Hormony wytwarzane przez tarczycę kontrolują podstawową aktywność wszystkich komórek w ludzkim ciele, przyczyniają się do prawidłowego rozwoju dziecka już w życiu płodowym, warunkują m.in. wzrost, przemianę materii i gospodarkę energetyczną organizmu^1,2, a także wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego i sprawność umysłu. Zła praca tarczycy przekłada się niekorzystnie na stan naszych narządów i układów. Dlatego bardzo często nieswoiste objawy związane ze schorzeniami tarczycy są nie tylko błędnie interpretowane, lecz również źle leczone. Problemy z tarczycą są zwykle spowodowane jej niedoczynnością (tzw. hipotyreoza, czyli wytwarzanie zbyt małych ilości hormonów) lub nadczynnością (tzw. hipertyreoza, czyli wytwarzanie zbyt dużych ilości hormonów). Wśród pozostałych schorzeń wyróżnia się przede wszystkim wole, związane z nadmiernym rozrostem gruczołu tarczycy, oraz guzki tarczycy (cysty lub gruczolaki) i nowotwory.

Tarczyca: najważniejsza jest diagnoza

Do prawidłowej diagnozy niezbędne jest badanie krwi służące określeniu poziomu hormonów TSH, T3 oraz T4. Większość hormonów tarczycy jest związana z nieczynnymi białkami, a ponieważ stężenie tych białek może być różne, najczęściej oznacza się w badaniach wolną tyroksynę FT4 i wolną trójjodotyroninę FT3. Obecnie sugeruje się zmianę normy dla TSH, która wynosi 0,3-4,0 mlU/l, na 0,3-2,5 mlU/l (milli-International Unit per litr), ponieważ zaobserwowano, że w przypadku pacjentów z wynikiem TSH powyżej 3,0 mlU/l występuje już zwiększone ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy oraz choroby Hashimoto^3,4.

Bardzo przydatne jest również badanie ultrasonograficzne (USG). Na jego podstawie ocenia się wielkość gruczołu tarczowego, stwierdza obecność guzków oraz ich wielkość i liczbę, a także ewentualne powiększenie węzłów chłonnych. Nie można jednak w ten sposób sprawdzić, czy guzki mają postać złośliwą. Do tego celu służą metody analizy radioizotopowej oraz biopsji cienkoigłowej. W ramach profilaktyki można wykonać samobadanie gruczołu w warunkach domowych. Jak wykonać samobadanie tarczycy? Polega ono na obserwacji gruczołu podczas prostego ćwiczenia z wykorzystaniem wody i lusterka:

1. Przygotuj szklankę wody, a następnie ustaw lusterko przed sobą tak, aby widzieć szyję; tarczyca znajduje się pomiędzy jabłkiem Adama i obojczykiem.

2. Delikatnie odchylając głowę do tyłu, obserwuj wskazane miejsce.

3. Weź łyk wody i powoli ją przełknij.

4. Obserwuj szyję podczas przełykania - jeśli zauważysz zgrubienia lub wybrzuszenia, powtórz czynność kilkakrotnie. Ewentualny guzek w tarczycy będzie się poruszał w trakcie przełykania.

5. Jeżeli zauważysz guzek, natychmiast zgłoś się do lekarza.

Co szkodzi tarczycy?

Tarczyca to bardzo wrażliwy organ, dlatego na jej funkcjonowanie może mieć wpływ wiele czynników środowiskowych oraz dietetycznych, które w dłuższym czasie przyczyniają się do wystąpienia niedoczynności lub nadczynności tego gruczołu oraz pojawienia się guzków. W grupie substancji szkodliwych dla tarczycy znajduje się wiele leków, a także zalicza się do nich środki chemiczne obecne w chemii gospodarczej i akcesoriach kuchennych, pestycydy, metale ciężkie i liczne produkty spożywcze^2,5. Oto niektóre z nich:

• lit - składnik określonych leków o działaniu przeciwdepresyjnym. Gromadzi się w tarczycy, co uniemożliwia jej wchłanianie jodu. Hamuje także wydzielanie przez ten gruczoł hormonów. Może powodować rozwój wola;
• jod - występuje w niektórych preparatach witaminowych lub środkach na kaszel i przeziębienie zawierających morszczyn pęcherzykowaty. Niewskazany dla osób z nadczynnością tarczycy;
• interferon - jest obecny w lekach wykorzystywanych w terapii zapalenia wątroby typu C, stwardnienia rozsianego i niektórych nowotworów, a także w chorobach autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto i choroba Gravesa-Basedowa. Przyczynia się do niedoczynności lub nadczynności tarczycy;

sterydy (glukokortykoidy) - to kolejne substancje nieprzyjazne tarczycy używane w leczeniu astmy, stanów zapalnych płuc lub stawów, wątroby oraz schorzeń autoimmunologicznych. Przyjmowanie sterydów przyczynia się do zaburzeń w przemianie T4 do T3 oraz zmniejsza wytwarzanie TSH przez przysadkę mózgową. Powoduje ponadto rozwój kandydozy, ponieważ związki te wykazują wtórnie negatywny wpływ na odporność;

• aspiryna - badania naukowe potwierdziły, że przyjmowanie aspiryny może mieć wpływ na zmniejszenie stężenia hormonów tarczycy w organizmie;
• amiodaron - lek stosowany przy arytmii serca, zawiera dużą dawkę jodu. Odkłada się w tkance tłuszczowej, wpływając na tarczycę przez długi czas, nawet po odstawieniu leku, co przyczynia się do nadczynności tego gruczołu;
• gluten - spożycie glutenu wiąże się z ryzykiem rozwoju chorób autoimmunologicznych, w tym także zapalenia tarczycy, ponieważ u niektórych osób pobudza on układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał (patrz Webinarium).
• nabiał - mleko i jego przetwory należą do najbardziej alergizujących produktów ze względu na obecność kazeiny i laktozy. Może przyczyniać się do wytwarzania zbyt dużych ilości histaminy, powodującej rozwój zapaleń alergicznych, a także nadprodukcji śluzu.

Związki chemiczne szkodzące tarczycy to przede wszystkim fluor (dodawany do wody pitnej oraz past do zębów), pestycydy (środki owadobójcze stosowane w uprawie roślin) oraz chlor i dioksyny obecne w wielu środkach chemii gospodarczej. Na funkcje tarczycy oddziałują też negatywnie metale ciężkie, a zwłaszcza rtęć, kadm i ołów. Wśród pozostałych czynników podnoszących ryzyko schorzeń tarczycy wymienia się palenie papierosów, promieniowanie rentgenowskie oraz zaburzenia w produkcji hormonów nadnerczy.

A może to już Hashimoto?

Coraz częściej obserwuje się współzależność pomiędzy problemami z tarczycą a takimi schorzeniami jak choroby układu krążenia, osteoporoza i fibromialgia. Ze stanem tarczycy powiązane jest także występowanie bezpłodności, depresji, choroby Hodgkina oraz zapalenia wątroby typu C2. Najczęstszym powikłaniem przewlekłego zapalenia tarczycy są dziś choroby autoimmunologiczne. Współczesna medycyna nadal nie ma na nie skutecznego lekarstwa.

Najbardziej rozpowszechnionym i dotkliwym schorzeniem o podłożu autoimmunologicznym powiązanym z tarczycą jest obecnie choroba Hashimoto, czyli przewlekłe limfocytowe zapalenie gruczołu tarczowego. Dotyka ona blisko 14% dorosłej populacji. W jej rozwoju istotne są zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe (m.in. nadmiar jodu, niedobór selenu, choroby zakaźne, stres oraz chemikalia)⁶. Schorzeniem tym mogą być dotknięte osoby w różnym wieku, niezależnie od płci.

Przez wiele lat leczenie ograniczało się jednak do podawania pacjentom leków uzupełniających niedobory hormonów tarczycy, co nie rozwiązywało problemu, ponieważ układ immunologiczny nadal niszczył gruczoł tarczycowy. Obecne standardy leczenia chorób autoagresywnych, także w przypadku choroby Hashimoto, zakładają stosowanie leków przeciwzapalnych oraz immunosupresyjnych. Ich długotrwałe przyjmowanie powoduje negatywne, udowodnione w wielu badaniach, skutki zdrowotne. Dlatego w terapii choroby Hashimoto coraz większą wagę przywiązuje się do żywienia oraz stosowania terapii holistycznych.

Problemy z tarczycą: poważne skutki

Długotrwałe atakowanie tarczycy przez przeciwciała wytwarzane w organizmie powoduje niedostateczne uwalnianie hormonów T3 i T4. Niedobór tych hormonów może spowodować spowolnienie metabolizmu, więc energia dostarczona wraz z pożywieniem jest odkładana w postaci tkanki tłuszczowej, co wpływa na zwiększenie masy ciała. Jednak nie zawsze niedoczynność tarczycy wiąże się z otyłością.

Niektóre osoby pomimo zdiagnozowanej choroby pozostają szczupłe, czego medycyna nie potrafi wyjaśnić i co świadczy o wciąż niedostatecznym poziomie wiedzy na temat podłoża dysfunkcji gruczołu tarczycy. U chorych można zauważyć ponadto objawy skórne, takie jak okresowy lub chroniczny obrzęk skóry, szczególnie w okolicach twarzy, szyi lub kończyn. Skóra bywa sucha, ziemista lub żółknie. Charakterystycznym objawem jest wypadanie włosów oraz ich łamliwość.

W niektórych przypadkach problem ten dotyczy także brwi i rzęs. Głos osób ze schorzeniem Hashimoto staje się ochrypły, często także niski. Paznokcie są łamliwe, a zęby osłabione i wrażliwe na zimno⁷. Pacjentki skarżą się czasem na trudności w oddychaniu lub mają zaburzenia słyszenia. Gwałtownie spada także poziom hemoglobiny, dlatego rozwija się niedokrwistość (anemia). U kobiet chorujących na Hashimoto niemal zawsze diagnozuje się zespół zimnych dłoni oraz stóp, powiązany ze stałym poczuciem zimna w ciele.

Konsekwencją tej choroby jest również zaburzenie czynności gruczołów płciowych, co wiąże się z nieregularnym miesiączkowaniem, spadkiem libido, niepłodnością oraz trudnościami w utrzymaniu ciąży. Chorobie Hashimoto równie często współtowarzyszą depresja i insulinooporność prowadząca do rozwoju cukrzycy typu 2. Konsekwencją tej autoimmunologicznej choroby może być także miażdżyca i osteoporoza. Nierzadkie są problemy z układem sercowo-naczyniowym.

Tarczyca: jak sobie pomóc?

Gdy medycyna konwencjonalna zawodzi, osoby z chorobą Hashimoto szukają coraz częściej rozwiązań dietetycznych. Niestety, mimo że nieustannie są podejmowane badania nad rolą diety w hamowaniu rozwoju choroby, nie ma jeszcze opracowanych standardów żywieniowych. Wielu lekarzy przyznaje, że to priorytetowe zadanie dla środowisk naukowych. Obecnie stosowaną metodą jest tzw. protokół autoimmunologiczny (AIP), czyli sposób odżywiania, który ma wpływać na poprawę wskaźników biochemicznych w przebiegu chorób autoimmunologicznych oraz na polepszenie kondycji psychofizycznej osób z chorobą Hashimoto.

Wspomniana dieta ma charakter przeciwzapalny i eliminuje potencjalne antygeny pokarmowe. Dlatego z menu wyłącza się w pierwszej kolejności gluten, kazeinę oraz laktozę. Protokół autoimmunologiczny zakłada także rezygnację ze zbóż, pseudo-zbóż (quinoa, amarantus czy gryka), roślin strączkowych oraz roślin psiankowatych. Zabronione są kakao, karob, oleje roślinne (poza kokosowym), orzechy, jajka i alkohol. Praktyka wielu dietetyków dowodzi, że istnieją liczne przesłanki sugerujące, iż zastosowanie protokołu autoimmunologicznego zarówno w celu zahamowania procesów zapalnych tarczycy, jak i lepszego samopoczucia jest skuteczne.

Z kolei zdaniem dr Amy Myers, specjalistki w zakresie chorób autoagresywnych, dyrektorki ośrodka medycyny funkcjonalnej Austin UltraHealth, a także autorki książki pt. "I ty możesz wyleczyć chorobę autoimmunologiczną", kompleksowa diagnoza powinna być przeprowadzona za pomocą "modelu autoimmunologicznego spektrum". Pokazuje on, jak objawy zmieniają się w zależności od środowiska i stylu życia chorego. Najważniejsze dla pacjenta, by mógł rozpocząć skuteczne leczenie, jest określenie poziomu zaawansowania choroby oraz poznanie przyczyn swojej autoimmunizacji. Myers zalicza do nich nieszczelne jelito, złą dietę, toksyny, infekcje oraz stres. Wszystkie przyczyny są związane ze stanem zapalnym organizmu. I wszystkie zostały uwzględnione w czterostopniowym holistycznym podejściu do leczenia chorób autoagresywnych.

Karolina Smoderek