Ból w klatce piersiowej? To może być zawał serca… albo płuca

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Nagłe wystąpienie w jakimś obszarze ostrego bólu, który nie przemija, a nawet może się utrzymywać kilka dni, to znak, że z organizmem dzieje się coś złego. Jeśli dodatkowo towarzyszą mu nudności lub wymioty, konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarska – być może to zawał. I to niekoniecznie serca, ale też śledziony, płuca, wątroby, a nawet łożyska.

Zawał - co to takiego, komu grozi

Zawały dzielimy na dwie grupy: białe (niedokrwienne), których "winowajcami" są zatkane tętnice, uniemożliwiające dopływ krwi do organu i czerwone (przekrwienne), wywołane przez zatkane żyły i brak możliwości odpływu krwi z organu.

Co prawda zasadniczo każdy z nas jest w grupie ryzyka zatoru naczyń krwionośnych, np. poprzez zbyt długie przebywanie w pozycji siedzącej (wielogodzinny lot samolotem, brak ruchu przy pracy za biurkiem itp.), jednak lekarzom zapala się czerwona lampka, zwłaszcza wtedy, gdy skarżący się na silny ból w jamie brzusznej lub w klatce piersiowej pacjent przyjmuje leki na serce.

Migotanie przedsionków czy problemy z ciśnieniem to jeden z ważniejszych, obok np. zakrzepicy żył głębokich, czynnik ryzyka zawału. Na szczęście, dzięki postępowi medycyny i rozwojowi technologii, coraz szybciej można wykryć martwicę, a w porę podane leki zwiększają szanse na przeżycie i powrót do zdrowia. O ile tylko pacjent nie zbagatelizuje objawów.

Zawał serca

Chyba każdy słyszał o tzw. ataku serca. Wywołuje go zmniejszenie lub zamknięcie przepływu krwi do części tego mięśnia. „Cichy” zawał przechodzi niezauważony i pacjent nierzadko dopiero przy okazji badań dowiaduje się, że go przeszedł.

W wielu przypadkach jednak zawał serca wiąże się z uciskiem w klatce piersiowej, promieniującym nierzadko w kierunku szyi i szczęki, bądź barku i ramienia¹. Wielu pacjentom w przejściu ataku serca towarzyszy uczucie niepokoju i strach przed śmiercią.

Rodzaj terapii zależy od rozległości zawału i długości jego trwania. Często jest to walka z czasem, ponieważ zawał serca stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia¹.

Zawał mózgu

Zawał mózgu to inne, prawie nieużywane już określenie na udar niedokrwienny tego organu. Występuje on o wiele częściej niż udary krwotoczne, zwane wylewami, i jest jedną z najważniejszych przyczyn śmierci oraz niepełnosprawności w globalnej populacji².

Udar niedokrwienny mózgu rozwija się w wyniku miażdżycy naczyń krwionośnych, migotania przedsionków, ale też poparzeń, kiedy to w rany może się wdać infekcja, przechodząca następnie w posocznicę (sepsę) i zakażenie opon mózgowych. U tej grupy pacjentów niechlubny prym wiodą pałeczka ropy błękitnej, Candida i grzyby z rodzaju Aspergillus.

W mediach regularnie pojawiają się materiały przybliżające objawy udaru niedokrwiennego mózgu. Mimo to wciąż wielu pacjentów, zwłaszcza tych, którzy zapadli na zawał mózgu w miejscach publicznych, nie uzyskuje na czas pomocy.

Przyczyną tego jest zwykle podejrzenie, że pozostają oni pod wpływem alkoholu. Tymczasem zawał mózgu objawia się paraliżem jednej strony ciała: obniżeniem kącika ust, nieskładną i niezrozumiałą mową, brakiem władzy w ręce i w nodze. Zwykle jego wystąpienie łączy się z osobami starszymi, jednak udar niedokrwienny mózgu może wystąpić w każdym wieku.

Niezwłocznie udzielona pomoc nie tylko uratuje życie osoby z zawałem mózgu, ale też zwiększy szanse na odzyskanie przez nią pełni władzy nad ciałem – nawet jeśli będzie się to wiązać z ponowną nauką chodzenia i mówienia.

Zawał płuca

Kiedy krew przestaje krążyć w tkance płucnej lub też drastycznie zmniejsza się jej przepływ, mówimy o zawale płuca. Jego przyczyną może być zatorowość płucna (np. skrzep krwi, który przypłynął z serca lub pęcherzyki powietrza) bądź świeży zakrzep powstający właśnie w płucu.

Do zawału płuca może też dojść w przypadku niektórych nowotworów czy problemów z sercem³. Objawia się on między innymi bólem w okolicach żeber, ramion bądź szyi, towarzyszącym zwłaszcza wciąganiu powietrza, trudnościami w oddychaniu, krwioplucieem, kaszlem, gorączką, przyspieszeniem rytmu serca, a nawet wstrząsem⁴. Niektóre zawały płuca nie są bolesne³.

Jeżeli odpowiednio wcześnie udało się rozpoznać zawał płuca i rozpocząć jego leczenie, chory powinien wkrótce wrócić do zdrowia. Martwa tkanka ulega zbliznowaceniu w ciągu kilku do kilkunastu dni4.

Zawał nerki

Skrzep wędrujący z serca lub powstający bezpośrednio w naczyniach nerki może wywołać martwicę tego organu. Zawał nerki zdarza się rzadko, ale muszą na niego uważać pacjenci z problemami kardiologicznymi, zwłaszcza z migotaniem przedsionków, miażdżycą aorty bądź tętnicy nerkowej, tętniakiem aorty czy zaburzeniami krzepliwości krwi.

W grupie ryzyka znajdują się ponadto osoby z chorobami tkanki łącznej i palące papierosy. Również niektóre procedury medyczne, np. angiografia, zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zawału nerki.

Objawy zawału nerki nie są specyficzne i można je pomylić z innymi problemami nefrologicznymi: to ból w brzuchu lub z boku, nudności i wymioty, gorączka, krwiomocz o różnym nasileniu. Czy to faktycznie zawał nerki? A może "tylko" kamica?

Zamiast zastanawiać się, udaj się natychmiast do lekarza, bowiem zawał nerki stanowi śmiertelne niebezpieczeństwo. I nawet leczony, może być zabójczy, a współczynnik umieralności wynosi 11% w ciągu 30 dni od wystąpienia zawału⁵.

Zawał wątroby

Wątroba to jeden z najciężej pracujących organów i przez to jeden z najpodatniejszych na problemy zdrowotne, od niealkoholowego stłuszczenia po wirusowe zapalenie. Zdarza się też, że coś zablokuje jej naczynia krwionośne i spowoduje zawał wątroby. To dość rzadkie schorzenie, ponieważ organ ten ma podwójne ukrwienie.

Przyczyną zawału wątroby może być sama niedrożność tętnicy wątrobowej lub połączenie tego problemu z zakrzepicą żyły wrotnej. Mogą za niego też odpowiadać: przeszczep wątroby, zabiegi chirurgiczne na tym organie, tępy uraz wątroby⁶ i niektóre choroby, w tym stany zapalne sąsiadujących organów⁷.

Objawy obejmują ból w nadbrzuszu z prawej strony, nudności i wymioty, wzdęcie brzucha. Na szczęście odpowiednio szybko podane leki pozwolą wątrobie w ciągu kilku dni powrócić do swojego rytmu pracy6.

Zawał śledziony

Choroby krwi, zwiększona krzepliwość krwinek, niektóre nowotwory czy tępy uraz brzucha to, obok zatorów, główne przyczyny zawału śledziony. Zdarza się też, że jest on wynikiem celowego działania, kiedy to trzeba powstrzymać krwawienie z tego organu.

Najważniejszym objawem zawału śledziony jest silny, nieustający ból z lewej strony brzucha w okolicach dolnych żeber, a także nudności i wymioty.

Splendektomia, czyli wycięcie śledziony, nie zawsze jest terapią z wyboru. Jeśli zawał wynika z innych problemów zdrowotnych, to ich leczenie powinno zahamować postęp martwicy. W takim wypadku objawy zawału powinny ustąpić w ciągu kilku dni^8,9.

Zawał krezki i jelit

Zawał krezki to martwica ściany jelita cienkiego lub grubego (zależnie od tego, która krezka doznała zawału) spowodowana nagłym zmniejszeniem dopływu krwi do niego. Za zator i zawał krezki odpowiada m. inn. miażdżyca naczyń krwionośnych, przepuklina w jamie brzusznej, uraz od uderzenia bądź skręt jelita.

Jednocześnie zawał jelita może być następstwem zawału krezki. Oba mają zresztą bardzo podobne objawy: bardzo silny ból brzucha, nudności i wymioty. W przypadku zawału jelit to również biegunka, zwiększenie obwodu brzucha i symptomy przypominające zapalenie otrzewnej.

W porę wykryty zawał umożliwia wykonanie operacji, która zwiększa szanse na przeżycie. Niestety, ponieważ krezka łączy się z jelitem na długim odcinku, wycięcie martwiczej tkanki zwykle oznacza resekcję niemal całego jelita. Pojawiają się również inne metody leczenia, które pomogą zachować jelito, nie zawsze jednak można je zastosować. Martwica jelita czy krezki jest jednym z najniebezpieczniejszych rodzajów zawału i ryzyko śmierci z jego powodu jest dość wysokie^10,11,12.

Zawał jądra

Możliwość wystąpienia zawału w jądrach pewnie dla niejednego z nas jest sporym zaskoczeniem. To bardzo rzadkie schorzenie, a jego przyczyna najczęściej pozostaje nieznana.

W niektórych przypadkach za zawał w jądrze odpowiadają problemy z krzepliwością krwi, zapalenie naczyń krwionośnych, uraz jądra lub skręt powrózka nasiennego, zakażenie bądź powikłanie leczenia (tzw. przyczyna jatrogenna) oraz niektóre schorzenia. Co ciekawe, na wystąpienie zawału bardziej narażone jest lewe jądro.

Jedynym odczuwanym przez pacjenta objawem jest zwykle ostry ból moszny i chociaż można go połączyć z wieloma męskimi problemami, od stanu zapalnego po skręt jądra, to żadna z tych możliwości nie powinna być bagatelizowana. Dopiero ultrasonografia lub inne badania pozwolą stwierdzić, co konkretnie dolega pacjentowi.

Najprostszą terapią jest oczywiście orchidektomia (wycięcie jądra), jednak istnieje też możliwość leczenia zachowawczego. Zdarzają się bowiem przypadki, kiedy to udaje się wznowić przepływ krwi w obszarze zajętym zawałem. Jednak najważniejsze to powstrzymać postęp martwicy i w miarę możliwości uratować jądro. Taki wynik to już jest zwycięstwo¹³.

Zawał prostaty

Gruczoł krokowy może mieć zawał? Oczywiście, chociaż zdarza się on niezwykle rzadko. Jeśli jednak już do niego dojdzie, to najczęściej jest powikłaniem zabiegów chirurgicznych. Na zawał stercza narażeni są panowie z łagodnym rozrostem prostaty, po operacji bypassów czy tętniaka tętnicy biodrowej, palacze i pacjenci z niektórymi chorobami serca¹⁴. Zawał prostaty może też wystąpić w wyniku rozwinięcia się gruczolaka pęcherza moczowego.

Martwica prostaty może objawiać się zatrzymaniem moczu, powiększeniem gruczołu krokowego i krwiomoczem¹⁵, a także z pojawieniem się guzków na sterczu¹⁶.

Czy zawał prostaty boli? Większość pacjentów, u których on wystąpi, będzie w tym czasie poddana działaniu środków przeciwbólowych ze względu na świeżo przebytą operację. Dlatego to właśnie problemy z oddawaniem moczu są najczęściej wymienianym przez ekspertów objawem, a raczej następstwem zawału prostaty.

Zawał jajnika

To sytuacja podobna do zawału jądra – wywołuje ją skręt więzadła podtrzymującego jajnik. Kiedy jeszcze dołączy do tego jajowód, to mówimy o skręcie przydatków.

Jedno z ważniejszych więzadeł jajnika łączy go z miednicą, inne z macicą. W więzadłach tych znajdują się naczynia krwionośne, które odżywiają jajnik, a ich skręt powoduje odcięcie dopływu krwi, co grozi martwicą, czyli zawałem jajnika.

Przyczyna? Pośrednio genetyka, bo częściej dochodzi do skrętu w przypadku większych i cięższych jajników. Kolejnymi czynnikiem są tkankowi "pasażerowie na gapę", czyli cysty (torbiele) i nowotwory, a także młody wiek (to przypadłość głównie dziewcząt), ciąża oraz staranie się o nią – powiększone z powodu leczenia niepłodności pęcherzyki sprzyjają skrętowi jajnika.

A jak objawia się zawał jajnika? Przede wszystkim bólem, zwykle z prawej strony (być może dlatego, że z tej strony jajnik ma więcej miejsca, żeby wykonać obrót); ból ten pojawia się i znika, często towarzyszą mu nudności i wymioty. Mogą też pojawić się symptomy zapalenia otrzewnej.

Na podstawie badań chirurg ocenia, czy doszło już do martwicy jajnika i należy go wyciąć, czy też jest szansa na ocalenie tego narządu. Jednocześnie, jeżeli na jajniku są widoczne cysty, lekarz może podjąć decyzję o ich nacięciu lub całkowitym usunięciu^17,18.

Zawał łożyska

Mikrozawały łożyska zdarzają się nawet w przebiegu zdrowej ciąży i zwykle nie są powodem do niepokoju. Ich liczba naturalnie zwiększa się wraz z postępującym starzeniem się tego organu¹⁹.

Co innego rozległe zawały łożyska, które nierzadko wiążą się z odklejeniem tego organu i stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia płodu. Jednocześnie w przypadku ciąży zagrożonej, nawet niewielki obszar martwej tkanki łożyska zwiększa ryzyko komplikacji.

Bezpośrednią przyczyną zawału łożyska jest zamknięcie światła tętnic, zwiększone odkładanie fibryny i w związku z tym zniszczenie kosmków łożyskowych, bądź patologiczne zmiany w naczyniach krwionośnych płodu²⁰.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia zawału łożyska? Przede wszystkim nadciśnienie u matki, a jeśli jest ono wywołane ciążą, to łożysku grozi prawdopodobnie wiele takich zawałów²¹. Również stan przedrzucawkowy zwiększa ryzyko martwicy łożyska.

Jak objawia się zawał łożyska? Oprócz silnego bólu w podbrzuszu i możliwych krwawych upławów towarzyszących odklejaniu się tego organu jest to brak wyczuwalnych ruchów dziecka. Zdarza się też, że zawał łożyska przebiega niemal bezobjawowo i dopiero badanie ultrasonograficzne wykrywa małowodzie bądź zatrzymanie rozwoju płodu.

Stan przedrzucawkowy i odklejenie łożyska to wskazanie do (często przedwczesnego) porodu, który ma uratować życie dziecka. Jeżeli jednak w związku z przebytym i niezauważonym zawałem płód się nie rozwija, to praktycznie nie ma szans na jego uratowanie.

Zawał węzłów chłonnych

Zdarza się, że objawami przypomina ropień; jest źródłem silnego, pulsującego bólu. Zawał w węźle chłonnym to często pierwszy widoczny objaw chłoniaka.

Martwica węzła chłonnego może być też powikłaniem biopsji, wynikać z uszkodzenia pobliskich naczyń krwionośnych lub też nie mieć wyraźnej przyczyny.

Jeśli w szyi, pod pachą czy w pachwinie pojawia się ból trwający kilka dni i obrzęk, który się powiększa, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Rodzaj terapii i rokowania są zależne od przyczyny zawału²².

Niektóre z zawałów wymienionych w tym artykule mogą rozwinąć się w wyniku interwencji lekarskiej, w tym chirurgicznej. Są to dość rzadkie powikłania, a specjaliści zdają sobie sprawę z możliwości ich wystąpienia, podejmując tym samym wszelkie działania, by jeszcze bardziej zmniejszyć to ryzyko.

Tym samym obawa przed zawałem nie powinna przekształcać się w strach przed operacją czy inną formą terapii, ponieważ niepodjęcie leczenia ciężkich chorób to nierzadko skazanie siebie na inwalidztwo, podczas gdy skutki wielu zawałów da się w niejednym przypadku ograniczyć do minimum.

Julia Cember-Ogorzałek