Nasze magazyny
Długie siedzenie za biurkiem, na kanapie, w samochodzie lub podczas lotu, zwiększa ryzyko zakrzepicy żył głębokich (nazywanej także żylną chorobą zakrzepowo-zatorową), czyli powstania skrzepu. Zazwyczaj powstaje on w żyle głębokiej w nodze i wędrując może spowodować powstanie zatoru w płucach (to tzw. zatorowość płucna), co stanowi śmiertelne zagrożenie1,2. Problem może dotknąć praktycznie każdego z nas, a statystyki są przerażające.
Według Amerykańskiego Towarzystwa Kardiologicznego ryzyko zgonu z powodu zakrzepów (skrzepów) powstałych w żyłach wzrasta o 48% u osób, które siedzą dłużej niż cztery godziny dziennie. Dzięki serii dobrze zaprojektowanych badań, naukowcy zgłębiający właściwości naturalnych ekstraktów roślinnych odkryli, że niektóre z nich mogą blokować tworzenie się skrzepów i pomagać w rozpuszczaniu małych skrzeplin, zanim zlepiając się ze sobą, stworzą one duże zakrzepy. Odkryli oni również, że ekstrakty te w bezpieczny sposób pobudzają naturalne mechanizmy przeciwzakrzepowe, dzięki czemu ryzyko powstania niebezpiecznego skrzepu ulega obniżeniu, a jeśli już on powstanie, przyczyniają się do jego rozpuszczenia.
W badaniu kontrolowanym placebo, przeprowadzonym z udziałem ludzi wykazano, że u osób przyjmujących ekstrakty roślinne nie zaobserwowano żadnych przypadków zakrzepicy żył głębokich w porównaniu z 5,4% przypadków w grupie kontrolnej.
Każdego roku, według amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC), żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, prowadząca do powstania skrzeplin, może dotykać aż 900 tysięcy Amerykanów (w Polsce co roku diagnozuje się około 60 tysięcy przypadków DVT i jest ona czwartą przyczyną zgonów– przyp. tłum.). Warto tę liczbę porównać z danymi dotyczącymi śmiertelności Amerykanów na nowotwory – rocznie rak zabija około 570 tysięcy Amerykanów.
W miarę upowszechniania się siedzącego trybu życia, ryzyko zakrzepicy żył głębokich stale rośnie i pochłania coraz większą liczbę ofiar śmiertelnych. Badania przeprowadzone przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne wykazały, że u osób, które spędzały cztery godziny lub więcej dziennie w pozycji siedzącej, w porównaniu do osób, które spędzały w ten sposób mniej niż 2 godziny, ryzyko zdarzeń sercowo-naczyniowych wzrastało o około 125%. Związek pomiędzy siedzeniem, a zakrzepicą był przy tym niezależny od tradycyjnych czynników ryzyka dla tej choroby, takich jak palenie, nadciśnienie tętnicze, aktywność fizyczna i wskaźnik masy ciała. Niektórzy uważają nawet, że długotrwałe siedzenie jest gorsze palenie!
Objawy zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich często przebiega bezobjawowo. Jeśli jednak zauważysz którekolwiek z poniższych symptomów, skontaktuj się z lekarzem:
- Obrzęk jednej lub obu nóg
- Tkliwość lub ból w jednej lub obu nogach, nawet jeśli występuje tylko podczas stania lub chodzenia
- Zwiększenie ciepłoty skóry na nodze
- Zaczerwienienie lub przebarwienie skóry na nodze
- Uwidocznienie żył pod skórą
- Uczucie ciężkości nóg
Jak rozwija się choroba zakrzepowo-zatorowa?
Zakrzepica żył głębokich może rozwinąć się bardzo szybko, często nie dając objawów ostrzegawczych. Ale kiedy powstały w żyle skrzep rozpadnie na mniejsze skrzepliny, objawy pojawiają się z zabójczą siłą. Fragmenty skrzepu mogą przemieszczać się niepostrzeżenie w układzie krążenia i po dotarciu do płuc zablokować przepływ krwi. To nagłe zdarzenie nazywamy zatorowością płucną – dochodzi w jej przebiegu do drastycznego zmniejszenia lub całkowitego zablokowania napływu krwi do płuc, które zwykle kończy się śmiercią w ciągu kilku minut. Około 30% osób z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową umrze w ciągu miesiąca od zdiagnozowania choroby, a około 25% tych zgonów nastąpi w postaci nagłej śmierci. A u około 33% osób, które przeżyły, w ciągu 10 lat dojdzie do nawrotu choroby. Szacuje się, że żylna choroba zakrzepowo-zatorowa zabija rocznie do 100 tysięcy Amerykanów.
Zmiany stylu życia, takie jak rzucenie palenia, regularne ćwiczenia i zdrowa dieta, mogą zmniejszyć ryzyko, ale często nie są one wystarczające, aby zapobiec śmiertelnemu zagrożeniu. Z kolei przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych wiąże się z ryzykiem wystąpienia niepożądanego krwawienia, a pończochy uciskowe mają ograniczoną skuteczność. Powodem, dla którego te metody dają jedynie ograniczoną ochronę, jest to, że w przypadku zastoju krwi, naturalne mechanizmy, służące do rozpuszczania skrzepów, stają się niewydolne i przewagę nad nimi uzyskują procesy tworzenia skrzeplin. Z tego powodu potrzeba było znaleźć sposób na skuteczną obronę przed zakrzepicą. Naukowcy przebadali zatem ekstrakty z dwóch roślin pod kątem ich zdolności do jednoczesnego hamowania tworzenia się skrzepów żylnych i utrzymania elastyczności ścian naczyń żylnych.
Czynniki ryzyka zakrzepicy żył głębokich
Zakrzepica żył głębokich (DVT) i zatorowość płucna, którą może wywołać żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, często są wynikiem długiego siedzenia lub stania. Ale inne czynniki także mogą zwiększać ryzyko zachorowania. Są to:
- stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
- zaawansowany wiek,
- palenie papierosów,
- ciąża,
- otyłość,
- ograniczona mobilność,
- niedawno przebyta operacja lub uraz,
- loty długodystansowe i dalekie podróże samochodem/autokarem,
- nowotwory.
Jak zwalczać zakrzepicę żył głębokich?
Poszukując naturalnych substancji hamujących rozwój zakrzepicy żył głębokich naukowcy zidentyfikowali dwa składniki, które wykazały silne działanie zapobiegawcze: nattokinazę, czyli enzym ekstrahowany z nasion soi, fermentowanych przy użyciu bakterii Bacillus natto i bogaty w polifenole ekstrakt z kory francuskiej sosny morskiej.
W badaniach wykazano, że nattokinaza rozkłada fibrynę – długie nitkowate cząsteczki białkowe, tworzące rusztowanie skrzepu i jej prekursora, fibrynogen, który bierze udział w tworzeniu skrzepów. Nattokinaza obniża także poziom innych czynników w tzw. kaskadzie krzepnięcia krwi (czyli szeregu reakcji zachodzących w celu zatamowania krwawienia i wytworzenia skrzepu – przyp. tłum.), jednocześnie zwiększając stężenie czynników zapobiegających krzepnięciu. W szczególności nattokinaza zmniejsza aktywność dwóch białek (czynnika VIII i czynnika VII), których nadaktywność może powodować powstawanie skrzepów wewnątrznaczyniowych. Co ważne, podczas trwania badań nie zgłoszono żadnych działań niepożądanych i patologicznych krwawień.
Co do drugiej badanej substancji, czyli ekstraktu z kory francuskiej sosny morskiej, dowiedziono, że zmniejsza ona agregację płytek krwi, jednocześnie pobudzając aktywność enzymu zwiększającego przepływ krwi poprzez wytwarzanie tlenku azotu w naczyniach krwionośnych. Warto przy tym wiedzieć, że tlenek azotu odgrywa kluczową rolę w regulacji funkcji naczyń, zatem prawidłowe jego wydzielanie zmniejsza ryzyko zakrzepicy. Wykazano także, że nattokinaza i ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej, przyjmowane jednocześnie, współdziałają ze sobą i skutecznie zapobiegają powstawaniu zakrzepów oraz poprawiają mikrokrążenie w nogach.
Nattokinaza rozpuszcza skrzepliny
Przed zaprojektowaniem badań z udziałem ludzi, naukowcy przeprowadzili eksperymenty na zwierzętach, które wyraźnie wykazały korzystne działanie nattokinazy na układ krążenia. Badania na psach dowiodły, że nattokinaza powoduje łagodny, ale stały wzrost szybkości degradacji, czyli rozpadu fibryny we krwi. Zapobiega to powstawaniu skrzepów oraz zmniejsza rozmiar i wytrzymałość już istniejących (ułatwia to ich rozpuszczenie – przyp. tłum.)
Kiedy zaś nattokinazę podawano psom z doświadczalnie wywołaną zakrzepicą, badacze byli w stanie, z pomocą technologii rentgenowskiej zwanej angiografią, dosłownie obserwować rozpad skrzepów w czasie rzeczywistym. Następnie u szczurów z samoistnym nadciśnieniem – to standardowy model do badań wysokiego ciśnienia krwi u ludzi – wykazano, że nattokinaza rozkłada fibrynogen (prekursor fibryny) we krwi. Ponadto enzym ten obniżał ciśnienie krwi, hamując przemianę angiotensyny, hormonu biorącego udział w regulacji ciśnienia tętniczego, w jego aktywną formę, podnoszącą ciśnienie krwi.
Badanie z udziałem ludzi, którego celem była ocena działanie nattokinazy wykazało z kolei, że reguluje ona także poziom markerów krzepnięcia. Do tego badania naukowcy zrekrutowali zdrowych ochotników, pacjentów z chorobami układu krążenia i pacjentów dializowanych. Codziennie przez dwa miesiące badani przyjmowali dwie kapsułki nattokinazy, a każda z nich zawierała 2000 jednostek fibrynolitycznych. Naukowcy odkryli, że we wszystkich trzech grupach doszło do znacznego spadku poziomu czynników krzepnięcia VII i VIII oraz fibrynogenu, w porównaniu z wartością wyjściową, co sugeruje, że nattokinaza działa równie dobrze u osób z prawidłowymi, jak i upośledzonymi funkcjami śródbłonka i mechanizmami krzepnięcia4. W badaniu tym, co ważne, nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych, a przeprowadzone testy bezpieczeństwa dotyczące nattokinazy potwierdziły jej status niskiego ryzyka20.
Ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej zapobiega zakrzepicy
Naukowcy przeprowadzili także badania z udziałem ludzi, których celem była ocena wpływu ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej, na ryzyko rozwoju zakrzepicy. Do badania włączono 198 osób zagrożonych zakrzepicą żył głębokich lub powierzchownych z powodu odbywania lotów trwających od 7 do 12 godzin, przy średnim czasie lotu wynoszącym 8,25 godziny Osoby badane zostały losowo przydzielone do grupy kontrolnej lub testowej. Grupa testowa przyjmowała dwie kapsułki zawierające 100 mg ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej, dwie do trzech godzin przed lotem, dwie kolejne kapsułki na sześć godzin przed lotem i jedną kapsułkę następnego dnia, po dotarciu do celu.
Grupa kontrolna przyjmowała placebo w tych samych odstępach czasu. W celu wykrycia skrzepów u wszystkich ochotników, wykonano badanie ultrasonograficzne żył nóg na 90 minut przed lotem i po nim. W grupie leczonej ekstraktem z kory francuskiej sosny nadmorskiej nie stwierdzono żadnych skrzepów krwi, zatem częstość występowania zdarzeń wyniosła 0%. Jednak w grupie placebo stwierdzono cztery przypadki wystąpienia powierzchownych zakrzepów i jeden przypadek zakrzepicy żył głębokich, co odpowiada częstości występowania zdarzeń wynoszącej 5,15%. Nie zaobserwowano ponadto żadnych działań niepożądanych. Badanie dowiodło zatem, że ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej może zapobiegać niebezpiecznym zakrzepom krwi, powstającym podczas długotrwałego siedzenia.
Ochrona przed obrzękiem nóg
Ten sam zespół naukowy przeprowadził podobne badanie, aby ocenić wpływ ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej na tworzenie się obrzęków wokół kostek podczas długodystansowych lotów. Oprócz tego, że są one źródłem dyskomfortu, to także doskonały wskaźnik osłabienia krążenia w żyłach nóg, co czyni go doskonałym sposobem oceny ryzyka zakrzepicy żył głębokich. Do zespołu zwerbowano 169 ochotników, którzy byli narażeni na zakrzepicę żył głębokich, spowodowaną siedzeniem podczas długiego lotu. Tę samą dawkę, 200 mg ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej, podawano w takich samych odstępach czasu, jak we wcześniejszym badaniu. Stosując standardowe metody pomiaru, zmierzono obrzęk przed lotem i po wylądowaniu, oceniano także tempo jego narastania.
Oba eksperymenty wykazały zatem zdolność ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej do zmniejszania ryzyka zakrzepicy żył głębokich, bez żadnych skutków ubocznych, które występują u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe. Pozostało jednak pytanie, czy ekstrakt ten jest lepszy od pończoch uciskowych, o których wiadomo, że są bezpieczne, ale niekoniecznie skuteczne w łagodzeniu zespołu pozakrzepowego. Zespół pozakrzepowy jest częstym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich, w którym gromadzenie się krwi, która nie może wrócić do serca, powoduje obrzęk, ścieńczenie i przebarwienie skóry, a czasami bolesne, podatne na infekcje owrzodzenia nóg.
Aby rozstrzygnąć tę kwestię, naukowcy przeprowadzili badanie porównujące działanie ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej z pończochami uciskowymi, pod kątem ich zdolności do zapobiegania zespołowi pozakrzepowemu. W tym badaniu 156 pacjentów, którzy doświadczyli pojedynczego, poważnego epizodu zakrzepicy żył głębokich, podzielono na trzy grupy. Przez 12 miesięcy pierwsza grupa stosowała pończochy uciskowe, druga przyjmowała 50 mg ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej trzy razy dziennie, a trzecia stosowała zarówno pończochy, jak i ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej w takiej samej dawce, jak grupa druga. Naukowcy zmierzyli u uczestników wielkość obrzęków, obwód kostki i objętość nogi dotkniętej wcześniej zakrzepicą żył głębokich oraz porównali wyniki z drugą nogą. Badanie to dobitnie potwierdziło doskonałą skuteczność ekstraktu z kory sosny w walce z zakrzepicą.
W grupie stosującej wyłącznie pończochy uciskowe, w ciągu pierwszych sześciu miesięcy, wystąpiły dwa nowe przypadki zakrzepicy żył głębokich, w porównaniu z brakiem nowych przypadków zakrzepicy żył głębokich grupach stosujących badany ekstrakt. Po pierwszych sześciu miesiącach sam ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej okazał się znacznie skuteczniejszy w łagodzeniu obrzęków niż samo stosowanie pończoch uciskowych, chociaż połączenie obu metod dało jeszcze lepsze efekty – pomiary objętości nóg i obwodu kostki wykazały, że ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej i pończochy, stosowane razem, dają lepsze rezultaty niż same pończochy. W odniesieniu do mikrokrążenia, czyli przepływu krwi w najmniejszych naczyniach, ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej podnosił poziom tlenu w krążącej krwi, a zmniejszał poziom dwutlenku węgla, co korzystnie wpływało na funkcjonowanie naczyń. Efektu tego nie zaobserwowano w przypadku pończoch uciskowych.
Jak działa nattokinaza i ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej?
Naukowcy postanowili przetestować także preparat łączący w sobie nattokinazę i ekstrakt z kory francuskiej sosny nadmorskiej, zatem przeprowadzili randomizowane, kontrolowane placebo badanie z udziałem ludzi6. Wszystkich 204 pasażerów lotu z Nowego Jorku do Londynu zostało przeszkolonych w zakresie technik zapobiegania zakrzepicy żył głębokich, w tym ćwiczeń izometrycznych, wykonywanych w pozycji stojącej i podczas poruszania się, w seriach trwających pięć do dziesięciu minut oraz konieczności odpowiedniego nawodnienia organizmu. Pasażerowie zostali następnie losowo przydzieleni do grupy otrzymującej kapsułki placebo lub kapsułki zawierające mieszankę nattokinazy i ekstraktu z kory francuskiej sosny nadmorskiej. Wszyscy badani przyjęli preparat dwie godziny przed wylotem i ponownie, sześć godzin później. Przed lotem i po wylądowaniu wykonano pasażerom badania ultrasonograficzne w celu wykrycia skrzepów.
U osób przyjmujących suplement nie stwierdzono żadnych przypadków zakrzepicy żył głębokich. Jednakże u pięciu pasażerów z grupy kontrolnej rozwinęła się zakrzepica żył głębokich, a u dwóch innych zakrzepy powierzchowne, co dało w sumie siedem zdarzeń – wskaźnik częstości występowania DVT wyniósł zatem 5,4% wśród grupy kontrolnej, w porównaniu z 0% u osób z grupy badanej. Naukowcy zmierzyli także obrzęki nóg – przed wylotem były one takiej samej wielkości w obu grupach. Podczas podróży, w grupie kontrolnej, obrzęk wzrósł o 12%, ale u pasażerów otrzymujących suplementację obrzęki zmniejszyły się o 15%. Odkrycia te potwierdzają, że ekstrakty, zastosowane razem, pomagają zapobiegać zakrzepicy żył głębokich u osób spędzających długi czas w pozycji siedzącej i zmniejszają ryzyko nagłej śmierci w wyniku zatorowości płucnej. Nie zgłoszono przy tym żadnych niepożądanych skutków ubocznych po zastosowaniu badanych suplementów.
Konsultacja medyczna, dr Gary Gonzales
Copyright 2023. All rights reserved.
Reprinted with exclusive permission of Life Extension®
https://www.lifeextension.com/magazine/2017/1/natural-prevention-of-deep-vein-thrombosis
- https://www.lifeextension.com/magazine/2017/1/natural-prevention-of-deep-vein-thrombosis
