Nasze magazyny
Dieta - co jeść, aby wyzdrowieć?
Dieta przeciwzapalna jest dość zbliżona do diety śródziemnomorskiej, składającej się przede wszystkim z ryb, owoców, warzyw, zbóż, fasoli i neutralnych tłuszczów. U osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów wiąże się ją z nawet 56-procentowym zmniejszeniem objawów, takich jak obrzęk, tkliwość i ból stawów, a także z poprawą mobilności i żywotności1. Może to wynikać z faktu, iż dieta ta, oparta w znacznej mierze na produktach roślinnych, bogata jest w pewne związki przeciwzapalne, takie jak niezbędne kwasy tłuszczowe i enzymy.
Zanim jednak rzucisz się w wir radykalnych zmian dietetycznych, pamiętaj, że najskuteczniejszym podejściem jest wprowadzanie zmian stopniowo. Jeżeli wyeliminujesz toksyczne i prozapalne produkty z dnia na dzień, nie tylko możesz wywołać gwałtowną reakcję detoksykacyjną organizmu. Jej symptomy, choć przejściowe, są dość dokuczliwe. Objawy takie jak ból głowy oraz ból i sztywność stawów (które właśnie próbujesz usunąć) sprawią, że prawdopodobnie nie wytrwasz długo na nowej diecie, ponieważ zmiany okażą się zbyt trudne do zrealizowania. Aby nie sabotować własnych wysiłków, daj sobie co najmniej miesiąc na wyeliminowanie fastfoodów i nadmiernie przetworzonych produktów, przeładowanych szkodliwymi tłuszczami, dodatkami spożywczymi, cukrami i pszenicą. Nie daj się oszukać hasłem „pełnoziarnisty” przy wyborze pieczywa i innych produktów z supermarketu, gdyż wiele. „pełnoziarnistych” rodzajów pieczywa zawiera dużą ilość cukru, dodatków i sztucznych składników.
Czarna lista produktów
Unikaj następujących produktów, nasilających stany zapalne w organizmie:
- alkohol, wszystkie gazowane napoje i dodatki do drinków, również dietetyczne,
- sztuczne dodatki, m.in. glutaminian sodu, autolizowane drożdże, hydrolizowane białka roślinne, parabeny, kazeinian sodu i olej mineralny,
- bakłażany, pomidory, soki owocowe (zamiast nich jedz owoce w całości), owoce o dużej zawartości kwasów,
- wszystkie ziarna zawierające gluten,
- słodycze, cukier (biały i brązowy), pieczywo, obwarzanki, herbatniki, krakersy itp.,
- kawa i czarna herbata (zastąp ją herbatą zieloną lub białą),
- kukurydza, olej kukurydziany, syrop kukurydziany, olej szafranowy,
- produkty mleczne, produkty pleśniowe,
- produkty smażone, czerwone mięso, produkty sojowe, drożdże.
- oleje i potrawy zawierające kwasy tłuszczowe omega-6, jak np. olej słonecznikowy: zredukuj ich ilość, zwiększając jednocześnie spożycie kwasów tłuszczowych omega-3.
W miarę postępów zapisuj swoje reakcje. Jak się czujesz? Za jakimi produktami tęsknisz? Jakie objawy znikają? Po 6 tygodniach unikania wszelkich produktów hiperzapalnych, gdy zechcesz ustalić, które składniki szczególnie szkodzą Twemu organizmowi, możesz zacząć ponownie wprowadzać je pojedynczo do menu. Obserwuj reakcje swego organizmu na wprowadzenie nowego produktu. Czy, np. po ponownym włączeniu mleka zaatakował Cię potężny katar? Jeżeli tak, to jest bardzo prawdopodobne, że nie tolerujesz laktozy. Podobnych odkryć możesz dokonać po przywróceniu do diety ziemniaków, pomidorów i innych psiankowatych. Czy nie powróciły nagle drobne dolegliwości bólowe?
Mieszaj produkty i staraj się codziennie jeść coś innego. Dzięki temu łatwiej zapewnisz organizmowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze, a sobie ułatwisz przestrzeganie nowej diety, przygotowując zawsze ciekawe posiłki. Zjadaj z każdym posiłkiem kilka rodzajów warzyw, pamiętając, że większość z nich powoduje wzrost alkaliczności organizmu, co pomaga zmniejszać stany zapalne.
Nie zapominaj o wypijaniu dużych ilości czystej (filtrowanej) wody.
Jeżeli któryś z produktów mlecznych jest bardziej niezbędny niż inne, to jest nim masło, a to ze względu na prozdrowotne tłuszcze nasycone. Z kolei domowego wyrobu kefiry i jogurty, bogate w probiotyki, wpływają doskonale na zdrowie jelit, a są przy tym niezwykle łatwe do przygotowania. Niestety, tylko gorzka czekolada, a nie mleczna, i to spożywana w rozsądnych ilościach i słodzona miodem lub innymi słodzikami niewywołującymi stanu zapalnego, nie nasila stanów zapalnych i będzie dla Ciebie dobra.
Wciąż rośnie liczba dowodów na to, że dieta wegetariańska lub wegańska mogą pomagać w leczeniu dny moczanowej. Bardzo wymowne jest dokonane przez naukowców odkrycie, że dieta wegańska, bezglutenowa, może prowadzić do 10-krotnego wzrostu odsetka pacjentów, chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów, którzy wykazują złagodzenie objawów choroby2.
Dieta - zakazane napoje
Oprócz pewnych rodzajów żywności musisz unikać też szeregu napojów o działaniu prozapalnym. Jednym z największych winowajców są te gazowane.
Po przeanalizowaniu diety i stylu życia 2 149 osób ze zwyrodnieniowym zapaleniem stawu kolanowego badacze odkryli, że napoje gazowane przyspieszają postępy choroby, szczególnie u mężczyzn.
Wszystko wskazuje na to, że wypijanie nawet 1 słodzonego cukrem napoju gazowanego dziennie powoduje przyspieszenie choroby i pogorszenie objawów, zwłaszcza u mężczyzn, którzy nie są otyli.
Naukowcy z Brigham and Women’s Hospital i Tufts Medical Center w Bostonie w stanie Massachusetts oraz z Brown University w stanie Rhode Island stwierdzili, że im więcej gazowanych napojów wypijają nieotyli mężczyźni, tym bardziej nasilają się u nich objawy choroby3. Miłośnicy kawy również mogą zmierzyć się w późniejszym życiu z podwyższonym ryzykiem reumatoidalnego zapalenia stawów, jak stwierdzili fińscy naukowcy po 15-letnim badaniu obserwacyjnym, obejmującym 26 tys. uczestników.
Osoby wypijające 4 lub więcej filiżanek kawy dziennie dwukrotnie częściej wykazują w testach cechy artretyzmu niż te, które piją kawę tylko okazjonalnie. U pacjentów pijących codziennie 11 lub więcej filiżanek kawy niemal 15 razy częściej stwierdzano we krwi wysoki poziom czynnika reumatoidalnego - charakterystycznego wczesnego objawu reumatoidalnego zapalenia stawów4.
Dieta - unikaj wody z kranu
Przyrządzanie kawy lub herbaty na wodzie z kranu jest również potencjalną drogą do artretyzmu. Do wody z wodociągów dodawany jest bowiem fluor.
Po przebadaniu 112 osób z fluorozą naukowcy zestawili listę objawów wczesnych stadiów zatrucia fluorem5, poprzedzających na ogół uszkodzenie kości. Na liście tej pojawiły się również dolegliwości mięśniowo-szkieletowe, takie jak: artretyzm (kręgosłup szyjny i lędźwiowy), ból mięśni, mrowienie, niezdolność do kontrolowania kończyn.
Ogólne objawy fluorozy obejmują: kaszel, nadmiar śluzu, trudności z oddychaniem, owrzodzenia jamy ustnej, krwawienie z dziąseł, palpitacje serca, zawroty głowy, problemy ze snem, nadmierne pragnienie, nadmierne oddawanie moczu, bóle stawów, wysypkę, zaniki pamięci, ciągłe dzwonienie w uszach oraz zmęczenie.
Dieta - co należy jeść?
Szczególnie jedno z warzyw okazało się mistrzem w zwalczaniu artretyzmu. Jak dowiodły badania, codzienne spożywanie porcji brokułów może zapobiegać zwyrodnieniowej chorobie stawów i jej rozwojowi. Zawarty w tej roślinie sulforafan spowalnia uszkodzenia chrząstki stawowej poprzez blokowanie enzymów i zakłócanie procesów zapalnych związanych z chorobą zwyrodnieniową. Sulforafan występuje również w brukselce i kapuście.
Badacze z University of East England obliczyli, że zjadając codziennie 100 g brokułów, co odpowiada mniej więcej garści, możemy zapobiec chorobie zwyrodnieniowej, a nawet spowolnić jej postęp, jeżeli już została zdiagnozowana.
W związku z korzystnym wpływem sulforafanu wykazanym w badaniach laboratoryjnych i w doświadczeniach na zwierzętach6, naukowcy rozważają obecnie podawanie pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów specjalnie wyhodowanej odmiany warzywa - będącej krzyżówką zwykłych i dzikich brokułów rosnących na Sycylii7. Miałoby ono zwolnić postęp choroby i uruchomić procesy naprawy stawów.
Przyprawy o najsilniejszym działaniu przeciwzapalnym to:
- kurkuma i jej substancja czynna kurkumina,
- cynamon oraz
- imbir.
Dieta uboga w puryny
W przypadku osób cierpiących na dnę moczanową ważne jest przestrzeganie diety o niskiej zawartości kwasów i unikanie produktów bogatych w puryny, czyli związki przetwarzane w organizmie w kwas moczowy, co prowadzi z kolei do tworzenia kryształów w stawach, a w rezultacie bólu i stanu zapalnego.
W jednym z badań stwierdzono, że zastąpienie na okres kilku dni zwykłego menu dietą bezpurynową spowodowało obniżenie poziomu kwasu moczowego we krwi zdrowych mężczyzn z wartości średniej 5 mg/dl do 3 mg/dl9. Może to zapobiegać nawrotom ataków podagry. Wskazane będzie również wypijanie 6-8 szklanek wody dziennie, gdyż spowoduje ona rozcieńczenie stężenia kwasu moczowego we krwi.
Tradycyjnym środkiem zaradczym na dnę moczanową jest codzienne spożywanie ok. 225-250 g czereśni.
Wprawdzie amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) nie jest przekonana co do zalet zdrowotnych tych owoców, jednak przeprowadzone niedawno niewielkie badanie potwierdziło przypisywaną im zdolność przeciwdziałania dnie moczanowej10. Sok z selera (lub jego nasion) to inne ludowe lekarstwo na szeroko stosowane w Australii.
Dieta - zastosuj post
Stosowanie przerywanych postów będzie końcową zmianą w Twojej diecie, która może stać się skutecznym sposobem złagodzenia objawów artretycznych.
Badania prowadzone na uniwersytecie w Oslo wykazały, że krótkotrwały post z następującymi po nim zmianami w diecie przynosi korzyści w postaci zmniejszenia objawów reumatoidalnego zapalenia stawów11. W trwającym 2 lata badaniu odnotowano poprawę u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, którzy po odbyciu postu stosowali przez rok indywidualnie dopasowaną dietę wegetariańską. Kolejna kontrola, przeprowadzona rok później, wykazała, że korzyści te były nadal widoczne u tych spośród uczestników, którzy pozostali przy diecie wegetariańskiej12.
Powstrzymanie się od jedzenia przez 2-4 dni zabija starsze i uszkodzone komórki odpornościowe, powodując jednocześnie wytwarzanie nowych.
Zaledwie dwudniowy post może uaktywnić układ odpornościowy i odwrócić schorzenia autoimmunologiczne, takie jak artretyzm. Powstrzymanie się od jedzenia przez 2-4 dni zabija starsze i uszkodzone komórki odpornościowe, powodując jednocześnie wytwarzanie nowych. W początkowym okresie postu giną białe krwinki, po czym następuje „regeneracyjny zwrot”, zmieniający ścieżki sygnalizacji komórek macierzystych, odpowiedzialnych za produkcję krwinek i komórek układu odpornościowego.
Badania dotyczyły również innych rozległych zmian dietetycznych wprowadzanych po okresie postu, a szczególnie - wyłączenia z jadłospisu mięsa. Przegląd 4 badań, analizujący skutki krótkotrwałego postu i następujących po nim co najmniej 3 miesięcy diety wegetariańskiej, wykazał „statystycznie i klinicznie znaczący, korzystny i długotrwały efekt”13.
Post poprzedzający dietę wegańską może wywierać również pozytywny wpływ na mikrobiotę, czyli populację mikroorganizmów w jelicie. W pewnym norweskim badaniu obserwowano pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, których poproszono o zachowanie postu przez 7-10 dni, następnie o przestrzeganie diety wegańskiej przez 3,5 miesiąca, a wreszcie - o stosowanie diety mleczno-wegetariańskiej przez dalszych 9 miesięcy. Badacze stwierdzili poprawę stanu pacjentów, której nie dało się wyjaśnić jakimikolwiek zmianami funkcjonowania układu odpornościowego. Jednakże, jak zauważyli naukowcy, „flora fekalna wykazywała znaczne różnice między próbkami pobieranymi w tych punktach czasowych, w których następowała znacząca poprawa kliniczna”, co sugeruje, że stan naszego mikrobiomu odgrywa istotną rolę w zaostrzaniu lub łagodzeniu schorzeń artretycznych14.
Naukowcy z zakładu gerontologii University of Southern California twierdzą, że post może być ważną strategią dla każdej osoby z zaburzeniami immunologicznymi, włącznie z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak artretyzm. Badacze byli zaskoczeni korzyściami zdrowotnymi, jakie obserwowali po 2-, 3- i 4-dniowych postach. Przypuszczają, że mogą one wywierać dobroczynny wpływ na wszystkie narządy naszego organizmu, a nie tylko układ odpornościowy15.
Można pościć, spożywając tylko soki (przygotowane z dozwolonych owoców lub warzyw) albo zwykłą wodę. Jeżeli zdecydujesz się zastosować post, nie odstawiaj nagle wszystkiego. Najpierw postaraj się powoli ograniczyć pożywienie do lekkich białek, warzyw i pełnych ziaren, a wychodząc z postu, postępuj podobnie, tyle że w odwrotnej kolejności. Jeżeli zamierzasz pościć dłużej niż przez 3-4 dni, zrób to pod okiem doświadczonego i wykwalifikowanego profesjonalisty, który będzie mógł monitorować Twoje postępy.
Dieta, która leczy artretyzm
W latach 80. ubiegłego wieku, gdy dr Collin H. Dong opracował prostą dietę zbliżoną do sposobu odżywiania dawnych chłopów chińskich, wykluczył z niej mięso, owoce, produkty mleczne, ocet i inne kwasy, paprykę, ostre przyprawy, czekoladę, prażone orzechy, alkohol i napoje bezalkoholowe. Za to jego jadłospis był bogaty w ryby i oleje rybne.
W swej książce pt. „Kuchnia dla artretyków”16 Mary Laver, mieszkająca w Anglii pacjentka dr. Collina H. Donga, opisuje, jak pokonała artretyzm dzięki ścisłemu przestrzeganiu tego programu żywieniowego. Jak twierdzi, przynosi on efekty po upływie 3-6 tygodni. - Gdy dieta zaczyna działać - opowiada Mary Laver - w ustach pojawia się nieprzyjemny smak, spowodowany usuwaniem toksyn z organizmu.
Jak przyznaje autorka, ten sposób żywienia nie wyleczył artretyzmu (badania krwi wciąż dają wynik pozytywny), ale usunął jego objawy, takie jak sztywność i ból.
Artykuł ukazał się pod nazwą "Rola diety" w wydaniu papierowym ARTRETYZM.
Bibliografia
- Ann Rheumatic Dis, 2003; 62: 208–14
- Rheumatol, 2001; 40: 1175–9
- BMJ Open, 2013 (19 Jul); 3(7): pii: e002993
- Ann Rheum Dis, 2000; 59: 631–5
- Fluoride, 1998; 31: 13–20
- Arthritis Rheum, 2013; 65: 3130–40
- Theor Appl Genet, 2003; 106(4): 727–34
- Proc Nutr Soc. 2014; 73(2): 278–88; Int J Mol Sci, 2013; 14(11): 23063–85
- Arthritis Res Ther, 2006; 8 (Suppl 1): S2; Epub 2006 Apr 12; Adv Exp Med Biol, 1974; 41: 443–449; J Chronic Dis, 1976; 29: 793–800
- Arthritis Rheum, 2012; 64(12): 4004–11; J Nutr,2003; 133: 1826–9
- Lancet, 1991; 338: 899–902; Scand J Rheumatol,1995; 24: 85–93
- Clin Rheumatol, 1994; 13: 475–82
- Scand J Rheumatol, 2001; 30(1): 1–10
- Am J Clin Nutr. 1999; 70(3 Suppl): 594S–600S
- Cell Stem Cell, 2014; 14: 810–23
- Laver, M. Diet for Life. Pan, 1981
