Czym jest szkarlatyna?
Płonica, znana powszechnie jako szkarlatyna, to choroba wywoływana przez paciorkowce ze szczepu Streptococcus pyogenes. Jest to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych, a największy okres zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy.
Czy na szkarlatynę chorują tylko dzieci?
Szkarlatyna kojarzona jest jako jedna z chorób wieku dziecięcego, może jednak wystąpić również u dorosłych. Choroba ta budzi ogólny lęk, zwłaszcza u rodziców dziecka, u którego ją zdiagnozowano. Ale również u bezdzietnych dorosłych szkarlatyna wywołuje niepokój i nerwowe wyszukiwanie w Internecie pytań typu: do kiedy zaraża szkarlatyna (albo: od kiedy zaraża), jak długo się rozwija, jak długo trwa zakażenie? Czy cały ten lęk jest uzasadniony?
Czy szkarlatyna jest groźna?
Kiedyś szkarlatyna była chorobą śmiertelną, jednak dziś jest już stosunkowo niegroźna. Najważniejsza jest szybka diagnoza, która pozwoli wdrożyć odpowiednie leczenie, a to z kolei pozwoli uniknąć powikłań. Diagnostyka przy płonicy jest dość łatwa, ponieważ jednym z pierwszych objawów tej choroby jest charakterystyczna wysypka.
Objawy szkarlatyny
- wysoka gorączka (nawet do 40°C),
- ból gardła i biały nalot na języku (te pierwsze objawy mogą przypominać anginę),
- ból brzucha, wymioty, biegunka, dreszcze,
- w drugiej dobie choroby, po 12-36 godzinach od wystąpienia pierwszych objawów, pojawia się wysypka: na początku na tułowiu, potem może objąć resztę ciała, rumień na twarzy, który, tak jak wysypka, pojawia się w drugiej dobie choroby.
Wysypka przy szkarlatynie to czerwone lub różowe kropki na policzkach i szorstkie, drobne plamki na reszcie ciała. Po około 7 dniach wysypka zaczyna się stopniowo złuszczać. Szkarlatyna u dorosłych występuje rzadziej niż u dzieci i może mieć ostry przebieg, dlatego tak ważna jest szybka diagnostyka. Ponieważ płonicę łatwo można pomylić z anginą, lekarz powinien zlecić wymaz z gardła na obecność paciorkowców. Przebieg szkarlatyny u dzieci bywa indywidualny, ale z reguły jest dość lekki. W leczeniu objawowym najważniejsze jest zbijanie gorączki i łagodzenie bólu gardła.
Szkarlatyna - jak długo trwa zakażenie?
Okres wylęgania choroby trwa od 2 do 5 dni. Oznacza to, że po kontakcie z zarażoną osobą sami możemy zachorować na szkarlatynę w przeciągu kolejnych kilku dni. Z kolei leczenie płonicy trwa zazwyczaj 10 dni. Po wdrożeniu leczenia chory przestaje być niebezpieczny dla otoczenia, ponieważ antybiotyk wstrzymuje wytwarzanie toksyn przez szczepy bakterii i sprawia, że chory przestaje zarażać.
Przyczyny zachorowań na szkarlatynę
Paciorkowce Streptococcus pyogenes, odpowiedzialne za powstawanie płonicy, wytwarzają erytogenną toksynę. To właśnie ta toksyna wywołuje szkarlatynę – ale tylko u osób, których organizmy są na nią wrażliwe. U osób niewrażliwych na tę toksynę szkarlatyna się nie rozwinie. Jednak zakażenie paciorkowcami może doprowadzić do rozwinięcia się anginy paciorkowcowej.
Czy są szczepionki na szkarlatynę?
Niestety, na płonicę nie ma szczepionki. Aby uniknąć zarażenia, należy postawić na profilaktykę, zwiększyć odporność organizmu i, jeśli tylko to możliwe, unikać źródeł zakażenia.
Domowe sposoby leczenia szkarlatyny
Szkarlatyny nie należy leczyć samodzielnie, jest to choroba, która wymaga nadzoru lekarza. Można jednak wspomagać leczenie domowymi sposobami. Przy płonicy bardzo ważne jest przyjmowanie dużej ilości płynów. Również jedzenie powinno być podawane choremu w postaci płynnej lub półpłynnej. Nawadnianie organizmu przy wysokiej gorączce jest ogromnie istotnie, ale należy też pamiętać o bólu gardła, towarzyszącym szkarlatynie.
Jedzenie w postaci stałej może ten ból jeszcze zaostrzać, dlatego warto zadbać o komfort chorego. Świetnym domowym środkiem na wsparcie w chorobie jest syrop z cebuli.
Szkarlatyna w ciąży
Leczenie płonicy w ciąży nie zagraża płodowi. Dlatego ciężarna, u której pojawiły się pierwsze objawy szkarlatyny, powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który dobierze bezpieczną metodę leczenia. Najgroźniejsze w szkarlatynie są powikłania, powstające na skutek zaniedbania, niewłaściwego leczenia lub niedoleczenia. Należy więc postępować zgodnie z zaleceniami lekarza, pić dużo płynów i wzmacniać się domowymi sposobami, a wtedy szkarlatyna przestanie być groźna również w ciąży.
- Center for Disease Control and Prevention, Scarlet Fever, cdc.gov [dostęp: 7 stycznia 2021], https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-hcp/scarlet-fever.html.
- Epidemiological Review / Przegląd Epidemiologiczny, Staszewska-Jakubik E., Czarkowski M., Kondej B., Scarlet fever in Poland in 2014 / Płonica w Polsce w 2014 roku, przeglepidemiol.pzh.gov.pl [dostęp: 7 stycznia 2021],
- http://www.przeglepidemiol.pzh.gov.pl/files/peissues/PE_nr_2_2016_TOP_www_srodek_caly.pdf#page=31.
- Focus Gesundheit, Peters M., Scharlach, focus-arztsuche.de [dostęp: 7 stycznia 2021], https://focus-arztsuche.de/magazin/krankheiten/infektionskrankheiten/scharlach-anzeichen-einer-hoch-ansteckenden-krankheit.
- Infektionsschutz, Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung, Scharlach. Informationen über Krankheitserreger beim Menschen, infektionsschutz.de [dostęp: 7 stycznia 2021], https://www.infektionsschutz.de/erregersteckbriefe/scharlach.html
- KidsHealth, Murren-Boezem J., Scarlet Fever, kidshealth.org [dostep: 7 stycznia 2021], https://kidshealth.org/en/parents/scarlet-fever.html.
- Mayo Clinic, Scarlet Fever, mayoclinic.org [dostęp: 7 stycznia 2021], https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/scarlet-fever/symptoms-causes/syc-20377406.
- National Center for Biotechnology Information, Wessels M. R., Pharyngitis and Scarlet Fever, ncbi.nlm.nih.gov/books [dostęp: 7 stycznia 2021], https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK333418/pdf/Bookshelf_NBK333418.pdf.
- NHS, Scarlet fever, nhs.uk [dostęp: 7 stycznia 2021], https://www.nhs.uk/conditions/scarlet-fever/.
- Olszyńska-Krowicka M., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.