Nasze magazyny
Bakterie i toksyczne produkty przemiany materii (głównie kwasy odpowiadające za rozkład i niszczenie szkliwa zębów) gromadzą się w jamie ustnej w postaci płytki nazębnej. Dodatkowo rozkładające się resztki pokarmowe, jeśli zbyt długo zalegają w jamie ustnej, sprzyjają rozwojowi próchnicy, ponieważ stanowią pożywkę dla powodujących ją bakterii.
Dlatego tak istotne jest regularne i prawidłowe usuwanie zarówno płytki nazębnej, jak i resztek pokarmowych. Jako standard i podstawową metodę zapobiegania chorobom jamy ustnej od lat uznaje się szczotkowanie zębów co najmniej 2 razy dziennie, od momentu wyrżnięcia pierwszego mleczaka, do ostatniego własnego zęba1.
Zasady domowej higieny w pigułce
Najnowsze zalecenia dla pacjentów dorosłych obejmują1:
- szczotkowanie zębów 2 razy w ciągu dnia pastą zawierającą 1450 ppm fluoru,
- stosowanie elektrycznej szczoteczki (eliminuje płytkę nazębną skuteczniej niż manualna, ale należy używać jej delikatnie, by nie zedrzeć szkliwa),
- codzienne używanie nici dentystycznej i/lub szczoteczek międzyzębowych,
- czyszczenie języka 2 razy dziennie za pomocą odpowiednich akcesoriów (np. specjalnych skrobaczek),
- płukanie jamy ustnej 2 razy dziennie płynem zawierającym 0,12% chlorkeksydyny (CHX) przez okres 2 tygodni (ale nie u osób z kserostomią),
- aplikację raz dziennie (wieczorem) preparatów zawierających niefluorowe czynniki remineralizacyjne, np. na bazie CPP-ACP,
- kontrolę stanu zdrowia jamy ustnej 4 razy w roku,
- aplikacje lakieru fluorowego (5% NaF) oraz lakierów zawierających 1% CHX 4 razy w roku (w gabinecie dentystycznym),
- wykonywanie zdjęć skrzydłowo-zgryzowych co 6-12 miesięcy.
W przypadku ryzyka próchnicy korzenia należy stosować pastę o podwyższonej zawartości fluoru (5 tys. ppm) oraz preparaty sztucznej śliny i inne środki przeznaczone do higieny jamy ustnej u osób z dysfunkcją gruczołów ślinowych i systemów antybakteryjnych.
Szczotkuj, nie szoruj!
Tak naprawdę niewielu z nas wie, jak wygląda prawidłowa, kompleksowa pielęgnacja jamy ustnej - równoznaczna z profilaktyką próchnicy. Przykładowo w jednym z badań wykazano, że średni czas szczotkowania zębów przez pacjentów wynosi zaledwie... 37 s2! Tymczasem absolutne minimum to 2 min, w dodatku z zastosowaniem odpowiedniej metody (patrz tabela obok) oraz szczoteczki dobranej do wieku i stanu zębów. Zwykle zaleca się te o średniej twardości, które nie grożą zranieniem dziąsła, ale nadal pozwalają dość dokładnie oczyścić jamę ustną.
W ostatnich latach coraz popularniejsze są również szczoteczki elektryczne: obrotowe (wykorzystujące technologię oscylacyjno-rotacyjną) oraz soniczne (łączące szybkie ruchy włókien o częstotliwości dźwiękowej z ruchami wymiatającymi). W porównaniu do manualnych są one skuteczniejsze w redukcji płytki nazębnej, zwłaszcza w trudno dostępnych miejscach3.
Jednak w ubiegłym roku opublikowano wyniki badania, z którego wynika, że powodują większe ścieranie zębów. Po 8,5 roku wykazano duże różnice w grubość warstwy zęba, która zniknęła wskutek eksperymentalnego szczotkowania: przy tradycyjnych szczoteczkach wynosiła ona 2,5-6,13 mm, w przypadku oscylacyjno-rotacyjnej - 15,71 mm, a po użyciu sonicznej - aż 21,03 mm4.
Między innymi dlatego szczoteczka powinna zostać dobrana indywidualnie. Należy też pamiętać, że te elektryczne wymagają mniejszego nacisku na ząb.
|
Akt drugi
Idealnym rozwiązaniem byłoby mycie zębów po każdym posiłku, co zwykle jest niemożliwe. Wówczas warto chociaż przepłukać jamę ustną wodą lub antyseptycznym płynem do higieny jamy ustnej, który ograniczyny negatywny wpływ węglowodanów i zmniejszy ryzyko tworzenia się kwasów odpowiedzialnych za uszkadzanie szkliwa. Można też użyć gumy do żucia z ksylitolem, co - jak udowodniono - zwiększa wydzielanie śliny, neutralizuje kwasy, zapobiega odkładaniu się płytki bakteryjnej, redukuje próchnicotwórczą florę bakteryjną i remineralizuje szkliwo5.
Równie istotnym etapem codziennej higieny jamy ustnej jest nitkowanie zębów. Pozwala ona usunąć resztki pokarmowe z przestrzeni międzyzębowych oraz płytki poddziąsłowej, a dodatkowo może dostarczać substancji o działaniu przeciwpróchnicowym lub antybakteryjnym. Powinno się jej używać przed szczotkowaniem zębów, aby fluor zawarty w paście mógł wniknąć w przestrzenie międzyzębowe.
Zaleca się stosowanie nitki przynajmniej raz dziennie przed wieczornym myciem zębów. Należy pamiętać, by wprowadzać ją pod kątem 45º i nie wykonywać poziomych ruchów piłujących (jedynie góra-dół), aby nie doprowadzić do urażenia dziąsła6.
Resztki pokarmowe gromadzą się również na języku, gdzie stają się źródłem nieprzyjemnego zapachu. Obecnie większość manualnych szczotek do zębów posiada na drugiej stronie główki tarczkę z miękkimi plastikowymi wypustkami do oczyszczania języka. Innymi urządzeniami, przeznaczonymi typowo do tej czynności, są skrobaczki.
Naturalna tarcza
Poranna i wieczorna toaleta to nie wszystko, co możesz zrobić dla swoich zębów. Istnieje cała gama naturalnych sposobów na ich wzmocnienie.
1. Rodzynki
Ostatnie badania przyniosły zaskakujący wniosek: jedzenie rodzynek może chronić przed próchnicą. Jak tłumaczą badacze, suszone winogrona zawierają co prawda cukry proste, ale nie sacharozę, którą uważa się za główną przyczynę ubytków w zębach. Są przy tym bogate w fitochemikalia i antyoksydanty roślinne, w tym kwasy oleanolowe, które pomagają powstrzymać rozwój bakterii powodujących próchnicę7. Naukowcy zalecają, aby spożywać rodzynki w codziennym śniadaniu, ponieważ mogą one wpływać na rozprzestrzenianie się bakterii i zapobiegać ich przywieraniu do szkliwa, choć potwierdzenie tej tezy wymaga dalszych badań.
|
2. Mleko i produkty mleczne
Zawierają składniki przeciwpróchnicowe, takie jak wapń, fosforany, kazeina i lipidy, ale również substancje bioaktywne, które mogą odgrywać pewną rolę w zapobieganiu próchnicy, m.in. przez hamowanie metabolizmu bakterii S. mutans, zmniejszanie przylegania tych drobnoustrojów oraz obniżanie demineralizacji8. Sugeruje się również, że u niektórych pacjentów mleko może być substytutem śliny. Najlepiej jednak sięgać po produkty jak najbardziej naturalne. W jednym z badań zwierzęta karmione samym mlekiem wykazały istotnie mniej próchnicy niż te pojone smakowym lub słodzonym (z wyjątkiem czekoladowego), a dalsza analiza doprowadziła do wniosku, że mleko smakowe zawierające 5% sacharozy ma umiarkowany potencjał próchnicotwórczy9.
Bibliografia
- Adamowicz-Klepalska B., Konsensus grupy eks
- pertów w sprawie promocji zdrowia jamy ustnej i profilaktyki f
- luorkowej próchnicy zębów, PWN,
- Warszawa 2004American Journal of Dentist
- ry 2000, 5A-14A.Am J Dent 2013; 26 (2): 68-74; J Clin Dent 2013; 24 (2): 55-61PLoS O
- ne. 2017; 12 (2): e0172060Clin Cos
- met Investig Dent 2014; 6: 89-94Z. Jańc
- zuk, Profilaktyka profesjonalna w st
- omatologii, PZWL, Warszawa 2001, s. 57-58Contemp Clin Dent 2013; 4 (2): 131Eur J
- Nutr 2012; 51 (suppl. 2): S1
- 5-S25J Contemp Dent Pract 2015;
- 16: 42-47J Food Drug Analysis
- 2012; 20 (suppl. 1): 270274; Pharmacogn Rev 2013; 7: 152-156J Med Food 2011; 14: 907-911Internet J Dent Sci 2009; 7: 2-5J Conserv Dent 2009; 12:
- 17-21J Indian Soc Pedod Prev Dent 2016; 34: 10-16; Bio
- sci Biotechnol Biocem 2003; 67: 2567-2573 Caries Res 2006; 40: 20-27;
- Dent Open 2015; 2: 112-120Carie
- s Res 2006; 40: 20-27; Dent Open 2015; 2: 112-120J Appl Oral Sci 2007; 15: 420-423;
- Ethiop J Health Sci 2015; 25: 9-16Nowa Stomatol 2003; (4): 163-167J Essent Oils Res1988; 1: 119-128; Biofilms 2001; 1: 5-12. J Dent Res 1989; 68: 412.
3. Zielona herbata
Jest bogata w polifenole, które mogą oddziaływać na bytującą w jamie ustnej mikroflorę, powodując hamowanie wzrostu i metabolizmu bakterii próchnicotwórczych i promując rozwój korzystnych gatunków drobnoustrojów. W wielu badaniach wykazano korzystne działanie ekstraktów różnego jej typu.
W warunkach in vitro stwierdzono np. działanie antybakteryjne wyekstrahowanych z czarnej i czerwonej herbaty polifenoli wobec bakterii S. mutans i S. sobrinus oraz zmniejszanie populacji bakterii produkujących kwasy10. Z kolei płukanie jamy ustnej przez tydzień 3 razy dziennie ekstraktem zielonej herbaty powodowało istotne zmniejszenie kolonii S. mutans11. Picie tego napoju po posiłku zawierającym węglowodany może sprzyjać utrzymaniu odczynu płytki powyżej poziomu demineralizującego i zapobiegać rozwojowi próchnicy.
4. Kawa
Zwykle mówi się, że mała czarna może powodować przebarwienia płytki nazębnej. Jednak jednocześnie jest ona źródłem wielu bioaktywnych związków, w tym polifenoli, kofeiny i antyoksydantów. Ekstrakty kawy zielonej i palonej (gatunków Coffea arabica i Coffea rabusta) zakłócają przyleganie próchnicotwórczych bakterii i hamują działanie glukozylotransferazy przenoszącej resztki cukrowe12.
Podobne działanie wykazują gotowane i niegotowane wodne roztwory handlowo dostępnej kawy, zarówno mielonej ziarnistej, jak i rozpuszczalnej. U osób przez wiele lat pijących kawę bez cukru i mleka obserwuje się niższe wartości PUWZ, czyli indywidualną intensywność próchnicy, niż u tych niespożywających jej wcale lub łączących ją z cukrem i mlekiem13. Mała czarna może zatem pomagać w zapobieganiu próchnicy, o ile jest konsumowana bez dodatków.
5. Czekolada
Choć słodycze to jeden z czynników przyczynowych próchnicy, zawarte w niektórych z nich kakao może w pewnej mierze hamować rozwój choroby. Obecne w nim polifenole istotnie redukują powstawanie biofilmu i produkcję kwasów przez bakterie14. Sugeruje to, że dodanie ekstraktu kakao do próchnicotwórczego pożywienia może ułatwić kontrolowanie ubytków.
6. Żurawina
Hamuje przyczepianie się i tworzenie biofilmu przez S. mutans oraz obniża produkcję kwasów. Płukanie jamy ustnej wyizolowaną z niej frakcją po 6 tygodniach powodowało redukcję próchnicotwórczej mikroflory żyjącej w jamie ustnej. W innym badaniu stwierdzono, że również sok żurawinowy blokuje jej przyleganie, a przez to hamuje rozwój biofilmu i produkcję kwasów bakteryjnych15.
7. Propolis
Wykazuje znaczną aktywność antybakteryjną wobec drobnoustrojów jamy ustnej, hamuje przyleganie S. mutans oraz zmniejsza syntezę bakteryjnych glukanów. Płukanie jamy ustnej 3 razy dziennie przez 7 dni roztworem propolisu (bez zmiany nawyków higienicznych i żywieniowych) zmniejszyło liczebność próchnicotwórczych bakterii u ok. 50% badanych16. Również dodanie go do pasty do zębów przyniosło podobny efekt.
8. Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta)
Wyciąg z kłącza tej rośliny silnie hamuje ogólną aktywność glukozylotransferaz odgrywających kluczową rolę w procesie powstawania próchnicy zębów, a także redukuje przyczepność syntetyzowanych przez nie glukanów - szczególnie mutanu - do twardych powierzchni17. Oznacza to, że pięciornik może zmniejszać przyczepność i kolonizację bakterii próchnicotwórczych.
9. Olejki eteryczne
To podstawowy składnik preparatów do płukania ust. Najczęściej stosowane są miętowy, tymiankowy, eukaliptusowy i wintergrinowy - wszystkie o właściwościach przeciwzapalnych i antyseptycznych. Płyny zawierające olejki eteryczne przenikają do głębokich warstw płytki nazębnej, gdzie niszczą ściany komórek bakteryjnych i hamują aktywność niezbędnych enzymów, co powoduje rozluźnienie biofilmu bakteryjnego w miejscach trudno dostępnych dla szczoteczki18.
|
