Stomatolog by je polecił. Te zioła leczą dziąsła i jamę ustną

Jama ustna, podobnie jak inne części przewodu pokarmowego, jest siedliskiem bardzo bogatej i zróżnicowanej flory bakteryjnej, w większości nieszkodliwej, a wręcz pożytecznej. Jednakże przy braku odpo­wiedniej higieny, jak również na skutek pewnych innych czynników, może nastą­pić niekorzystna zmiana składu mikro­bioty, a przerost szkodliwych bakterii może prowadzić do coraz poważniej­szych problemów zdrowotnych, takich jak próchnica, zapalenie dziąseł i zapa­lenie przyzębia (paradontoza).

Jakie są najczęstsze stany zapalne w jamie ustnej?

• Zapalenie dziąseł objawia się zaczerwienieniem, podrażnieniem i bolesnością, obrzękiem, a także krwawieniem śluzówki dziąseł. Najczęstszą jego przyczyną jest nagro­madzenie płytki bakteryjnej na zębach przy granicy dziąseł, ale może też być wywołane niedoborami żywieniowymi, przyjmowaniem pewnych leków lub ura­zami mechanicznymi. Nieleczone może postępować, przeradzając się w zapalenie przyzębia, w którym chore dziąsła mogą odsuwać się od szyjek zębów, w wyniku czego powstają tzw. kieszonki przyzębne między brzegiem dziąsła a zębem. Z bie­giem czasu dochodzi do coraz większego odsłaniania zębów, a w końcu do ich chwiejności, zmiany położenia, a nawet wypadania.
• Paradontoza, w odróżnieniu od zapalenia dziąseł, powoduje nieod­wracalne zmiany.
• Innym powszechnym schorzeniem jamy ustnej są afty, czyli owrzodzenia błony śluzowej, często o charakterze nawracającym. Przyczyny ich powsta­wania wciąż nie są dokładnie wyjaśnio­ne, ale wiadomo, że może składać się na nie wiele czynników, m.in. reakcje immunologiczne.
• W wyniku obniżenia odporności, jak również przyjmowania antybioty­ków lub leków immunosupresyjnych, może wystąpić kandydoza jamy ustnej, czyli zakażenie drożdżakami z rodzaju Candida, widoczne jako zaczerwienione owrzodzenia lub biały nalot (pleśniawki) na błonach śluzowych i języku, powodu­jące uczucie pieczenia i ból.

Do leczenia wymienionych wyżej schorzeń często stosuje się chlorhek­sydynę – syntetyczny środek o silnym działaniu antyseptycznym, dostępny m.in. w postaci płynów do płukania ust lub leczniczych past do zębów i żelów. Choć uznawana jest za stan­dardową metodę leczenia, to jednak jej stosowaniu towarzyszą pewne niepożądane skutki uboczne, takie jak przebarwienia zębów, narastanie kamienia, zaburzenia smaku oraz podrażnienia jamy ustnej. Z powo­dzeniem można ją jednak zastąpić metodami naturalnymi, korzystając z leczniczych własności popularnych ziół. Oto kilka roślin o sprawdzonym działaniu dezynfekującym i gojącym.

Ziołowe sposoby na zdrowe dziąsła

Aloes zwyczajny łagodzi stany zapalne

Ta roślina o szerokim zastosowaniu leczniczym jest bardzo pomocna także w zapaleniu dziąseł i przyzębia. Ma silne wła­sności antyseptyczne i przeciwgrzybicze, łagodzi stany zapal­ne i krwawienie błon śluzowych, pomaga w leczeniu aft oraz pęknięć kącików ust. Gdy porównano skuteczność płukania ust przez minutę 2 razy dziennie przez 30 dni chlorheksydyną lub sokiem z aloesu, nie stwierdzono statystycznie znaczących różnic między obiema grupami pod względem zmniejszenia płytki nazębnej i złagodzenia stanu zapalnego dziąseł¹. Alo­es nie powodował przy tym żadnych skutków ubocznych. Przegląd 4 badań stosowania aloesu w postaci żelu lub płynu do leczenia nawracających aft potwierdził skuteczność tej ro­śliny w przyspieszaniu gojenia owrzodzeń i łagodzeniu bólu².

Szałwia lekarska niszczy bakterie i grzyby

Wywar z tego zioła to znany od dawna lek na wszelkie stany zapalne jamy ustnej, gardła i migdałków. Szałwia ma silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzy­bicze, jak również działanie ściągające oraz przeciwzapalne.

Jak wykazało randomizowane badanie, płukanie ust 5-procen­towym roztworem ekstraktu z szałwii przez 3 tygodnie spowo­dowało znaczące zmniejszenie ilości bakterii Streptococcus mu­tans, odgrywających główną rolę w tworzeniu płytki nazębnej i odpowiedzialnych za procesy próchnicze³. W badaniu in vitro szałwiowy olejek eteryczny działał skutecznie przeciwko droż­dżakom Candida albicans, a także zapobiegał przywieraniu ich komórek do podłoża, co uniemożliwiało im tworzenie biofilmu⁴.

Rumianek pospolity zmniejsza krwawienie dziąseł

Kwiaty tej rośliny obfitują w olejki eteryczne, flawonoidy i terpenoidy. Napary z rumianku są popularnym w medycynie tradycyjnej środkiem przeciwzapalnym i przeciwbak­teryjnym, używanym do leczenia owrzodzeń, podrażnień oraz sta­nów zapalnych. W brazylijskim randomizowanym badaniu z grupą kontrolną płukanie ust ekstraktem z rumianku zmniejszało krwa­wienie w zapaleniu przyzębia, a skuteczność jego działania była porównywalna do 0,12-procento­wego roztworu chlorheksydyny⁵.

Przeciwbakte­ryjne działanie goździkowca korzenego

Olejki eteryczne i ekstrakty zawarte w jego pąkach mają działanie przeciwbakte­ryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwzapalne, a także znieczulające. Ponadto występujące w nich m.in. flawony, kemferol i mirycetyna wykazują silne działanie hamujące wzrost bakterii odpowiedzialnych za choroby przyzębia, takich jak Porphyromonas gingivalis i Prevotelle intermedia⁸.

Bardzo istotne jest też działanie przeciwzapalne, bo wprawdzie to bakterie inicjują zapalenie przy­zębia, ale za postęp choroby i niszczenie przy­czepów przyzębia odpowiada immunologiczna reakcja zapalna gospodarza. Jak wykazano, eugenol zawarty w goździkach blokuje uwal­nianie prozapalnych mediatorów resorpcji tkanek twardych zębów, m.in. interleukiny IL-1β, czynnika martwicy nowotworów TNF-α i prostaglandyny E2⁹. Badanie in vitro wykazało silne działanie zawartego w goździkach eugenolu przeciwko drożdżakom Candida albicans, nawet znajdującym się wewnątrz chroniących je biofilmów¹⁰.

Przeciwzapalne działanie tarczycy bajkalskiej

Jej korzeń zawiera bajkalinę – flawonoid o sil­nych własnościach przeciwzapalnych i przeci­wutleniających, a także przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Badania in vitro potwierdziły bakteriostatyczne i bakteriobójcze działanie wy­waru z niego wobec patogenów jamy ustnej¹⁷.

Bajkalina wykazuje również synergistyczne z bakte­riobójczą chlorheksydyną¹⁸. W eksperymentach prowa­dzonych na szczurach bajkalina hamowała ścieżkę za­palną i zmniejszała utratę kości zębodołów¹⁹. W innym badaniu na szczurach ekstrakt z tarczycy bajkalskiej po­wstrzymywał resorpcję kości zębodołów, hamował eks­presję mRNA cytokin prozapalnych w tkankach dziąseł, a nawet wspomagał odbudowę struktur przyzębia²⁰.

Dąb hamuje rozwój bakterii

Kora z kilku gatunków drzew tego rodzaju (m.in. dębu szypułkowego, bezszypułkowego i omszonego) jest cennym surowcem leczni­czym o działaniu ściągającym, antyseptycznym i przeciwzapalnym. Własności ściągające, które zawdzięcza wysokiej zawartości tanin, zmniej­szają krwawienia i obrzęki dziąseł spowodowane stanem zapalnym. Z kolei występujące w dużym stężeniu w korze dębu kwasy fenolowe (szcze­gólnie kwasy elagowy i galusowy) wykazują silne własności przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwutleniające, a także przeciwgrzybicze²⁶.

Macierzanka tymianek - aromatyczne zioło o działaniu przeciwzapalnym

To aromatyczne zioło obfituje w związki fenolowe (m.in. tymol i karwakrol), dzięki którym ma własności przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne i przeci­wutleniające. Potwierdzono, że wyciąg z tymianku skutecznie działa m.in. przeciwko Porphyromonas gingivalis²¹. Natomiast wodny ekstrakt z zioła zmniej­sza zdolność przywierania bakterii Streptococcus mutans do komórek nabłonka jamy ustnej²². Olejki eteryczne zawarte w roślinie nawet w niewielkim stę­żeniu skutecznie zwalczają Candida albicans, będące częstą przyczyną infekcji grzybiczych jamy ustnej²³.

Rozmaryn lekarski działa bakteriobójczo

W badaniu in vitro roztwory z dodatkiem alkoholowego ekstraktu z tego zioła skutecznie hamowały wzrost głównych mikroorganizmów uczest­niczących w chorobach przyzębia⁶. Ekstrakt z rozmarynu bardzo skutecz­nie przeciwdziałał też tworzeniu początkowego biofilmu bakteryjnego⁷, co może mieć wielkie znaczenie dla zapobiegania zapaleniom przyzębia, gdyż to właśnie w przywierającym do podłoża biofilmie – zorganizowanej i odpornej na niekorzystne czynniki strukturze – bakterie znajdują odpowiednie środowisko do życia i namnażania się. Rozmaryn pomaga również zlikwidować nieświeży oddech – wystarczy na­parem z suszu płukać jamę ustną lub żuć świeże gałązki rośliny.

Herbata chińska hamuje rozwój próchnicy

Polifenole zawarte w zielonej herbacie hamują wzrost drobnoustrojów próchniczych, a także wywołującej zapalenie dziąseł bakterii Porphyromonas gingivalis. Odbierają jej też zdolność przywierania do komórek nabłonka, co może pomóc w zapobieganiu chorobom przyzębia¹¹. U szczurów laboratoryjnych ekstrakt z zielonej herbaty hamował utra­tę przyczepów przyzębia i resorpcję kości zębodołów¹².

Z kolei u pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym zapaleniem przyzębia środek do czysz­czenia zębów, przygotowany na bazie zielonej herbaty, przyniósł po 4 tygodniach stosowania większe złagodzenie stanu zapalnego dziąseł i poprawę parametrów przyzębia niż dostępna w handlu pasta z fluorem i triklosanem¹³. Trwające 3 tygodnie badanie porównawcze wykaza­ło, że 0,5% ekstrakt herbaty lepiej zapobiegał tworzeniu płytki nazębnej i skuteczniej chronił dziąsła niż 0,2% roztwór chlorheksydyny¹⁴. Spoży­wanie zielonej herbaty w postaci naparu lub suplementów również przynosi zna­czącą poprawę parametrów klinicz­nych w zapaleniu przyzębia i może być doskonałym uzupełnieniem leczenia stomatologicznego¹⁵.

Ekstrakt z zielonej herba­ty o stężeniu 0,5%, używany do płukania ust, zwalcza również drożdżaki Candida, a jego działanie jest porównywalne z działaniem leku przeciwgrzybiczego – nystatyny, co wykaza­no w badaniu z udziałem 22 pacjentów z protetycznym zapaleniem jamy ustnej wywołanym przez Candida¹⁶.