Grupy krwi i ich znaczenie

Krew to płyn ustrojowy, który transportuje tlen i dwutlenek węgla, substancje odżywcze, hormony i inne substancje niezbędne do życia. Chroni organizm i zapewnia jego stałą temperaturę. O tym, że krew różnych osób ma różne cechy, wiemy dzięki austriackiemu lekarzowi Karlowi Landsteinerowi, który na początku ubiegłego wieku odkrył, że na krwinkach czerwonych są różne antygeny, od których zależy proces zlepiania się komórek krwi.

Dalsze badania w tym kierunku prowadzili Ludwik Hirszfeld i Emil von Dungern, którzy wprowadzili, obowiązujący do dziś, podział na grupy krwi w układzie AB0. Wyodrębnili grupy krwi A, B, AB oraz 0 – to układ grup głównych. Grupę krwi dziedziczymy, jest ona wrodzona i nie zmienia się przez całe życie.

A i B to antygeny. Jeśli na powierzchni krwinki znajduje się antygen A, mówimy o grupie krwi A, jeśli B – grupie B, zaś jeśli występują jednocześnie, mamy do czynienia z grupą AB. W sytuacji, gdy na komórce nie ma żadnego antygenu, jest to grupa krwi 0.

Poza głównym układem AB0, oznacza się także układ Rh. Tu za grupę Rh+ lub Rh- odpowiada antygen D – jeśli jest we krwi, grupę określa się jako Rh+, jeśli nie – Rh-. Ten czynnik jest bardzo istotny w ciąży z powodu możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego.

Obydwa układy – AB0 oraz Rh – zaczynają kształtować się wcześnie, bo już w szóstym tygodniu życia płodowego. Jednak układ AB0 w pełni rozwinięty i dojrzały jest dopiero w 18. miesiącu życia dziecka, dlatego grupę krwi określa się dopiero w tym wieku lub nieco później. Układ Rh dojrzewa o wiele szybciej, w pełni rozwinięty jest już w życiu płodowym.

Konflikt serologiczny - na czym polega?

Istotnym i potencjalnie niebezpiecznym zjawiskiem jest tzw. konflikt serologiczny, który może wystąpić, jeśli matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+. Jeśli w trakcie porodu krew dziecka znajdzie się w organizmie matki, ciało kobiety zacznie produkować przeciwciała. Jeśli te przeciwciała powstaną w czasie porodu, dziecku nie będzie nic groziło, ale zagrożenie może powstać w przypadku kolejnej ciąży.

Jeśli dziecko dziedziczy grupę krwi po ojcu (Rh+), przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi D (nieobecnemu w krwi matki Rh-) przedostają się przez łożysko i niszczą czerwone krwinki dziecka, co daje efekt w postaci choroby hemolitycznej noworodka. Jeśli wiadomo, że może pojawić się konflikt serologiczny, matce podaje się immunoglobulinę. Czynnik Rh jest także kluczowy przy transfuzjach krwi – musi być zgodny u dawcy i biorcy, by nie doszło do niebezpiecznych powikłań.

Dziedziczenie grup krwi jest dość skomplikowane. Jeśli matka lub ojciec przekaże dziecku kodujący antygen D, wówczas dziecko będzie miało grupę krwi Rh dodatnią. Jeśli oboje rodzice mają układ Rh ujemny, czyli żadne z nich nie ma antygenu D, dziecko będzie miało grupę Rh ujemną. Jeśli rodzice mają grupę krwi 0, taką samą będzie miało dziecko, zaś jeśli matka ma grupę A, a ojciec – B, możliwe są cztery warianty. Na stronach klinik prenatalnych i położniczych istnieją kalkulatory grup krwi, z których można skorzystać, chcąc dowiedzieć się, jaką grupę krwi może mieć dziecko.

Najrzadsza i najbardziej popularna grupa krwi

W Polsce najwięcej osób, ok. 32 proc. populacji, ma grupę krwi A Rh+. Drugą najpowszechniej występującą grupą jest 0 Rh+ (31 proc.), na kolejnym miejscu jest B Rh+ (ok. 15 proc.), następnie: AB Rh+ (7 proc.), 0 Rh- (6 proc.), A Rh- (6 proc.), B Rh- (2 proc.) oraz AB Rh- (zaledwie 1 proc.).

Grupa Rh+ występuje o wiele częściej niż grupa Rh-, bo u 85 proc. osób. Ponieważ tylko 15 proc. polskiej populacji ma grupę krwi RH ujemną, centra krwiodawstwa apelują do osób o takiej grupie krwi o systematyczne oddawanie. Na pytanie, ile warta jest taka krew (i inne rodzaje) odpowiedź jest jedna: jest bezcenna, bo ratuje życie.

Krew powinno się przetaczać zgodnie z układami AB0 i Rh. Jak informują organizacje zajmujące się krwiodawstwem, przetaczanie krwi innej grupy, np. uniwersalnej 0 Rh-, jest dopuszczane wyłącznie w nagłych przypadkach. Osoby z grupą krwi 0 Rh- i są uniwersalnymi dawcami, zaś osoby z grupy AB – uniwersalnymi biorcami.

Pochodzenie grup krwi

Grupy krwi mają różne pochodzenie. Uczeni uważają, że za łączenie się konkretnych genów i powstanie określonych grup krwi odpowiedzialne są migracje ludności. Za najstarszą grupę krwi uważana jest grupa 0, która miała powstać około 40 tysięcy lat temu. Grupa A miała pojawić się około 20 tysięcy lat temu. Uważa się, że pojawiła się w Skandynawii.

Grupa B powstała 13 tysięcy lat temu, a badacze są zdania, że pochodzi z Azji Centralnej. Najmłodszą grupą krwi jest grupa AB, która pojawić się miała zaledwie tysiąc lat temu. Naukowcy uważają, że pochodzi od ludów semickich lub plemion Wizygotów i Wandalów.