Eozynofile, zwane też granulocytami kwasochłonnymi, należą do leukocytów, czyli białych krwinek. Zajmują się zarówno pobudzaniem, jak i wygaszaniem, aktywności układu odpornościowego. Nie zawsze jednak ich działanie jest korzystne dla organizmu.
Eozynofile – co to jest?
Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) to białe krwinki – element układu odpornościowego, które biorą udział w reakcjach zapalnych, zwłaszcza alergicznych, oraz procesach zwalczania pasożytów. Wytwarzają one cytokiny prozapalne i chemokiny. Ponadto granulocyty kwasochłonne niszczą komórki nowotworowe. Eozynofile powstają w szpiku kostnym, następnie zaś przemieszczają się z krwią po całym organizmie. Eozynofile są fagocytami (inna nazwa to komórki żerne), tzn. mają zdolność pochłaniania niebezpiecznych substancji, np. białek obecnych w pasożytach.
Inne prawdopodobne funkcje eozynofili:
- przebudowa tkanek,
- aktywacja pewnych komórek1.
Granulocyty kwasochłonne oraz mastocyty (komórki tuczne) koegzystują oraz komunikują się ze sobą. Wspólnie uczestniczą zarówno w utrzymaniu homeostazy, jak i w odpowiedzi alergicznej. Co więcej, obecność mastocytów wydłuża czas życia eozynofilów2.
Eozynofile – jak i kiedy badać?
Eozynofile we krwi – normy (w liczbie komórek na 1µl krwi):
- noworodki: 200-850 (średnia 400),
- niemowlęta do ukończenia 1. r.ż.: 50-700 (średnia 300)3,
- dzieci 1-10 lat: 50-70,
- dzieci pow. 10. r. ż. i osoby dorosłe: 0-450 (średnia 200)3.
Poziom granulocytów kwasochłonnych warto zbadać w przypadku wystąpienia objawów infekcji bakteryjnej lub wirusowej. Jeżeli podejrzewa się obecność w organizmie robaków płaskich lub obłych, również należy zmierzyć poziom eozynofili we krwi. Te białe krwinki są wyczulone na obecność E. coli, owsików, włośni, Schistosoma5 i innych pasożytów. Również nagłe wystąpienie objawów podobnych do schizofrenii (paranoja, urojenia, agresja) powinno być wskazaniem do oznaczenia poziomu eozynofilów, ponieważ mogą to być objawy pasożytniczego zakażenia mózgu.
Podwyższone eozynofile – co mogą oznaczać?
Wyższe niż normalnie stężenie granulocytów kwasochłonnych, czyli eozynofilia, świadczy o stanie zapalnym. Może być on wynikiem różnych problemów zdrowotnych, od alergii, przez choroby zakaźne, po polipy.
Oto kilka z nich:
- alergie (również astma)6,
- choroby skóry, w tym atopowe zapalenie skóry7,
- choroby autoimmunologiczne, np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego8 czy eozynofilowe zapalenie przełyku (EoE, choroba rozwija się w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej na określony składnik pokarmowy lub, rzadziej, w reakcji na antygen wziewny; EoE leczy się endoskopowo, farmakologicznie oraz poprzez zmianę diety)9,
- choroby szpiku kostnego, zwłaszcza ostra białaczka szpikowa (AML)10 – choroba ta powoduje nieprawidłowe namnażanie się niedojrzałych i niezdolnych do wykonywania swojej roli komórek krwi; AML leczy się chemioterapią i, jeśli jest to konieczne, przeszczepem szpiku kostnego.
- polipy nosa11.
Inne choroby, w których przebiegu wzrasta poziom eozynofilów:
- alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna (zakażenie grzybicze)3,
- ostre i przewlekłe eozynofilowe zapalenie płuc3,
- zespół Churga-Strauss (alergiczne ziarniniakowe zapalenie naczyń objawiające się między innymi gorączką, osłabieniem i stanami zapalnymi w układzie krążenia)3,12,
- eozynofilowe zapalenia jelit i żołądka, - kolagenoza (ogólna nazwa na choroby tkanki łącznej)3,
- sarkoidoza (choroba o niejednoznacznym podłożu, objawiająca się między innymi podwyższoną temperaturą ciała, bólami mięśni i utratą masy ciała oraz ziarniną najczęściej w węzłach chłonnych, płucach, oczach i na skórze)3,13,
- niektóre nowotwory, łącznie z ziarnicą złośliwą, czyli chłoniakiem Hodgkina (w przebiegu tej choroby dochodzi do ziarninowania węzłów chłonnych; pierwsze objawy przypominają zapalenie jamy ustnej lub gardła), a także rakiem jajnika3,10,14,
- reakcje po niektórych lekach,
- zespół idiopatycznej hipereozynofilii (nieznana przyczyna podwyższonego poziomu eozynofilów)3.
Eozynofile i alergia
Jako element układu odpornościowego, granulocyty kwasochłonne są zawsze tam, gdzie organizmowi grozi niebezpieczeństwo. Podejrzewa się, że przy niewielkim narażeniu na alergen eozynofile mają raczej korzystny wpływ – między innymi "wyłączają" histaminę. Jeżeli jednak ekspozycja na alergen jest silna i długotrwała, eozynofile zmieniają strategię: ich nadmierna aktywność może nawet doprowadzić do uszkodzenia tkanki. Tak się dzieje np. w przebiegu astmy5.
Eozynofile poniżej normy - co oznaczają?
Zbyt niski poziom eozynofili, czyli eozynopenia, ma miejsce, jeżeli we krwi znajduje się mniej niż 0,01 * 10^9 / l eozynofili. Bardzo rzadko zdarza się, że nieznane jest podłoże niskiego poziomu eozynofili (eozynopenia idiopatyczna).
Eozynopenia może rozwinąć się w wyniku ostrego stresu, chorób reumatoidalnych (toczeń rumieniowaty układowy), a także schorzeń endokrynologicznych takich jak zespól Cushinga czy akromegalia.
Również niektóre leki mogą obniżać poziom granulocytów kwasochłonnych. Zalicza się do nich kortykoropinę, kortykosterydy, epinefrynę i histaminę. Jeżeli przyjmujesz jeden z tych leków i masz eozynopenię, zgłoś się do lekarza. Eozynopenia polekowa jest zwykle łatwa do wyleczenia. Za niski poziom granulocytów kwasochłonnych może też odpowiadać ostra infekcja lub stan zapalny. W takiej sytuacji liczba znajdujących się we krwi eozynofili gwałtownie spada i utrzymuje się na niskim poziomie w związku z uwolnieniem małych ilości pewnych substancji do krwiobiegu15.
Eozynofile – ciekawostki
- stosunek eozynofilów we krwi do eozynofilów w tkankach wynosi 1:100,
- u zdrowej osoby aktywne eozynofile stanowią ok. 10%, a u astmatyka nawet 60% wszystkich dojrzałych granulocytów kwasochłonnych3,
- jądro komórkowe eozynofili przypomina nieco z wyglądu płuca,
- mimo właściwości żernych eozynofile nie są specjalnie skuteczne jako fagocyty; to zadanie lepiej wykonują inne komórki,
- w cytoplazmie granulocytów kwasochłonnych znajdują się ziarna wydzielnicze (granule), które odgrywają kluczową rolę w przebiegu niektórych chorób powiązanych z eozynofilią, powodując zmiany w tkance,
- ziarna eozynofili pod wpływem kwasu-barwnika zwanego eozyną zmieniają kolor na czerwony – stąd też nazwa grecka eozynofil (gr. phileo to "lubić, kochać") oraz polska: kwasochłonny.
- Middleton’s Allergy (Eighth Edition) Volume 1, 2014, Pages 265-279
- Encyclopedia of Immunobiology Volume 1, 2016, Pages 334-344
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/147817,eozynofile-we-krwi-obwodowej-i-wydzielinach-badanie
- Encyclopedia of Immunology (Second Edition) 1998, Pages 822-825
- Immunologia, red. M. Jakóbisiak, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998-
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3822762/
- https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09540105.2016.1148669
- https://journals.lww.com/jaapa/Citation/2015/10000/Eosinophilia_as_an_initial_manifestation_of.27.aspx
- https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a3101/Dieta-elementarna-w-eozynofilowym-zapaleniu-przelyku--EoE-.html/
- https://www.mayoclinic.org/symptoms/eosinophilia/basics/causes/sym-20050752
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5563888/
- Kardiol Pol 2009; 67: 410-414
- A. Dubaniewicz, „Sarkoidoza — choroba o wielu twarzach”, Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 1, 27–41
- https://www.zwrotnikraka.pl/ziarnica-zlosliwa-chloniak-hodgkina/
- Blood and Bone Marrow Pathology (Second Edition) 2011, Pages 247-261