Budowa i funkcja krwinek czerwonych
„Erytrocyty” to słowo pochodzące z języka greckiego: erythros, czyli czerwony i kytos, czyli komórka – stąd nazwa „czerwone krwinki”. Erytrocyty odpowiedzialne są za przenoszenie tlenu z płuc do całego organizmu. Są dwuwklęsłe i nie mają jądra komórkowego, co oznacza, że nie są w stanie dzielić się ani samonaprawiać. Organizm musi zatem nieustannie produkować nowe erytrocyty, bowiem te „zużyte” ulegają zniszczeniu w śledzionie. Czerwone krwinki produkowane są w szpiku kostnym, a dzięki zawartości hemoglobiny są zdolne pobierać z płuc tlen, a następnie dostarczać go do wszystkich tkanek organizmu.
Zaburzenia ilości erytrocytów
- Erytrocytopenia – oznacza, że erytrocyty są za niskie
- Erytrocytoza – oznacza, że erytrocyty są podwyższone
Przyczyny, dla których krwinki czerwone są poniżej lub powyżej normy, najczęściej związane są z anemią, niedotlenieniem lub odwodnieniem organizmu.
Erytrocytopenia (erytrocyty poniżej normy) - przyczyny
- Anemia (niedokrwistość): bladość, osłabienie, szybkie męczenie się lub ciągłe przemęczenie, senność, problemy z koncentracją.
Niedokrwistość powstaje zwykle na skutek niedoboru składników koniecznych do produkcji erytrocytów: żelaza, kwasu foliowego, wit. B12. Innymi przyczynami anemii mogą być: znaczna utrata krwi, wady wrodzone, choroby przewlekłe lub przewodnienie organizmu. Anemia może także powstać z przetrenowania
Erytrocytoza (erytrocyty podwyższone) - przyczyny
- niedotlenienie,
- odwodnienie organizmu,
- wada serca,
- bezdech senny.
Do podwyższenia poziomu erytrocytów może również przyczyniać się palenie papierosów (w tym e-papierosów). Zdarza się jednak, że za zaburzenia w ilości erytrocytów odpowiadają znacznie poważniejsze choroby.
Czerwienica prawdziwa (nadprodukcja erytrocytów)
Choroba Vaqueza-Oslera, czyli czerwienica prawdziwa, to choroba nowotworowa szpiku kostnego. Choroba ta może przekształcić się w ostrą białaczkę szpikową. W jej przebiegu dochodzi do nadprodukcji erytrocytów, przez co organizm jest zatruwany nadmiarem krwinek czerwonych.
Pierwsze objawy czerwienicy prawdziwej są niejednoznaczne, należą do nich bowiem:
- osłabienie,
- bóle i zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia.
Z czasem dochodzą: sinoczerwone zabarwienie stóp i dłoni, objawy choroby wrzodowej lub dny moczanowej, a także zakrzepica żylna. Czerwienica prawdziwa leczy się poprzez upusty krwi i leki przeciwpłytkowe, a rozpoznawana jest w badaniu krwi.
Anemia sierpowata (deformacja erytrocytów)
Jest to choroba wrodzona. Polega na upośledzonej budowie hemoglobiny, na skutek czego erytrocyty mają problem z transportowaniem tlenu z płuc do pozostałych tkanek organizmu. U niemowląt pierwszymi objawami anemii sierpowatej są obrzęk dłoni i stóp oraz fakt, że dziecko wolno rośnie i ma niedobory wzrostu i masy ciała. Ponadto ten rodzaj anemii wiąże się z epizodami bólu. Na tę chorobę nie ma lekarstwa. Terapia opiera się na transfuzjach krwi oraz podawaniu antybiotyków i środków przeciwbólowych.
Jaka jest norma dla erytrocytów?
- Norma na erytrocyty dla kobiet 3,5 - 5,2 mln/mm3
- Norma na erytrocyty dla mężczyzn 4,5 - 5,4 mln/mm3
Warto też pamiętać o tym, że norma dla erytrocytów jest inna dla dzieci. Noworodek ma ok. 7 mln/mm3 krwinek czerwonych, a ich ilość zmienia się z wiekiem dziecka.
Erytrocyty – jak się badać?
Badanie krwi zwykle wykonuje się w godzinach porannych i na czczo. Dzień przed badaniem warto zadbać o prawidłowe przygotowanie. Należy pić wodę, unikać kawy i napojów alkoholowych oraz papierosów, a także ograniczyć aktywność fizyczną. Nie zaleca się badania poziomu erytrocytów kobietom w trakcie menstruacji. Przy zachowaniu tych środków przygotowawczych oznaczenie poziomu krwinek czerwonych jest najbardziej miarodajne.
Erytrocyty w moczu
Jeśli w badaniu moczu pojawią się czerwone krwinki, z reguły wskazuje to na jakieś schorzenie, np.:
- infekcja w układzie moczowym,
- kamica nerkowa lub inne schorzenia nerek,
- żylaki odbytu.
Przyczyną pojawienia się w moczu erytrocytów może być także miesiączka – wówczas nie ma powodu do obaw.
Jak wspomagać proces powstawania erytrocytów?
Aby utrzymać czerwone krwinki na prawidłowym poziomie i nie dopuszczać ani do erytrocytopenii, ani do erytrocytozy, warto przede wszystkim zadbać o prawidłową dietę, bogatą w żelazo i witaminę C, kwas foliowy i witaminy z grupy B. W razie wahań w poziomie erytrocytów można sięgnąć po suplementy wspierające produkcję krwi – warto jednak pamiętać o tym, że jeśli badanie morfologiczne wskaże na nieprawidłowość w ilości czerwonych krwinek, przede wszystkim dobrze jest skorzystać z porady lekarza i z to z nim ustalić ewentualną suplementację.
- AMBOSS, Erythrocyte morphology and hemoglobin, amboss.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.amboss.com/us/knowledge/Erythrocyte_morphology_and_hemoglobin.
- BMJ, Keohane C., McMullin M. F., Harrison C., The diagnosis and management of erythrocytosis, bmj.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.bmj.com/content/347/bmj.f6667.
- Cancer Therapy Advisor, Spivak J., Hematology. Erythrocytosis, cancertherapyadvisor.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.cancertherapyadvisor.com/home/decision-support-in-medicine/hematology/erythrocytosis/.
- Castoldi G. L., del Senno L., Erythrocyte, Encyclopedia of Immunology Second Edition 1998, ISBN 978-0-12-226765-9.
- eMedicine Health, Shiel W. C., Stöppler M. C., What Does a High Sedimetation Rate Mean?, emedicinehealth.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.emedicinehealth.com/sedimentation_rate/article_em.htm.
- Encyclopedia Britannica, Red blood cells (erythrocytes), britannica.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.britannica.com/science/blood-biochemistry/Red-blood-cells-erythrocytes.
- gov.uk Publci Health England, Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa i talasemia, gov.uk [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.gov.uk/government/publications/screening-tests-for-you-and-your-baby/4835881.
- Góra-Tybor J., Czerwienica prawdziwa, onkologia.zalecenia.med.pl [dostęp: 26 lutego 2021], http://onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom2_1.4.Czerwienica_prawdziwa_200520.pdf.
- Healthline, Holm G., Sampson S., Erytthrocyte Sedimentation Rate Test (ESR Test), healthline.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.healthline.com/health/esr.
- Ingley E., Klinken S. P., Erythrocytes, Encyclopedia of Respiratory Medicine 2006, ISBN 978-0-12-370879-3.
- Ken Hub, Vasković J., Mytilinaios D., Erythrocytes, kenhub.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.kenhub.com/en/library/anatomy/erythrocytes.
- MSD MANUAL Consumer Version, Liesveld J., Wilmot J. P., Erythrocytosis (Secondary Polycythemaia), msdmanuals.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.msdmanuals.com/en-kr/home/blood-disorders/myeloproliferative-disorders/erythrocytosis.
- National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine, Harrison M., Erythrocyte sedimentation rate and C-reactive protein, ncbi.nlm.nih.gov [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4653962/.
- National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine, Tishkowski K., Gupta V., Erythrocyte Sedimentation Rate, ncbi.nlm.nih.gov [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557485/.
- Navaneethan U., Diagnosis of Pouch Disorders: Laboratory Tests, Puchitis and Ileal Puch Disorders. A Multidisciplinary Approach for Diagnosis and Management 2019, ISBN 978-0-12-809402-0.
- OER Services, Anatomy and Physioloy II, , Module 2: The Cardiovascular System: Blood, Erythrocytes, courses.lumenlearning.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://courses.lumenlearning.com/suny-ap2/chapter/erythrocytes/.
- Quora, What is the difference between erythrocytopenia and anemia?, quora.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.quora.com/What-is-the-difference-between-erythrocytopenia-and-anemia.
- WebMD, Felson S., What Is Your Sedimentation Rate?, webmd.com [dostęp: 26 lutego 2021], https://www.webmd.com/a-to-z-guides/your-sedimentation-rate.