Nasze magazyny
Rak to bardzo delikatny temat. Oczywiste jest, że zrobimy wszystko, by go uniknąć lub też pokonać. Badania profilaktyczne odgrywają tu bardzo istotną rolę: jak zapewniają nas lekarze, wczesne wykrycie choroby może wręcz uratować nam życie. W środowisku medycznym istnieje jednak niewielka, choć powoli zyskująca zwolenników grupa lekarzy i specjalistów, którzy nie są tego tacy pewni.
W pewnym sensie problem polega na tym, że pacjenci postrzegają raka inaczej niż lekarze. Ci ostatni mogą do woli zapewniać nas o wadze badań profilaktycznych, lecz jedyne pytanie pacjenta brzmi zawsze "ale czy ja będę żyć?".
Jak zwykle cała prawda kryje się w statystykach. Prof. Vinay Prasad z Oregon Health and Science University w amerykańskim mieście Portland przeprowadził szczegółową analizę historii pacjentów poddających się badaniom profilaktycznym. Chciał się przekonać, co działo się z nimi przez 30 lat po wykonaniu badań.
Okazało się, że zarówno wśród nich, jak i wśród ludzi niebadających się profilaktycznie, odsetek zgonów wywołanych nowotworem był dokładnie taki sam¹.
Pewne badanie, którego wynikom przyjrzał się prof. Prasad (związane z rakiem okrężnicy, przeprowadzone w stanie Minnesota), polegało na obserwacji 46 551 ludzi przez 30 lat.
W tym czasie na raka umarło 128 pacjentów spośród 10 tys., którzy się badali, oraz 192 spośród pacjentów niepilnujących profilaktyki.
Gdy prof. Prasad rozpatrzył dane statystyczne dotyczące ogólnej umieralności (uwzględniające wszystkie przyczyny śmierci), odkrył, że w grupie badającej się doszło do 7 109 zgonów, zaś w grupie niepoddającej się badaniom było ich 7 111.
Czy w takim razie badania profilaktyczne rzeczywiście ratują nam życie? Niekoniecznie. Jak zwraca uwagę prof. Prasad, nie wolno zapominać o wynikach fałszywie pozytywnych (błędnie wskazujących obecność komórek nowotworowych), w związku z którymi pacjenci niepotrzebnie poddają się inwazyjnym terapiom rujnującym zdrowie.
Prof. Gerd Gigerenzer z Instytutu Biologii Rozwoju im. Maxa Plancka w Berlinie twierdzi wręcz, że powszechne przekonanie o zbawiennym wpływie badań profilaktycznych jest mocno naciągane. Nawet lekarze zapominają, iż ryzyko z nimi związane często przewyższa płynące z nich korzyści.
W pewnym badaniu 47% spośród 412 lekarzy uznało fakt, iż dzięki badaniom profilaktycznym można wykryć raka, za równoznaczny z ratowaniem przez nie życia - myląc w ten sposób wykrycie nowotworu z jego skutecznym wyleczeniem².
Liczba zgonów wywołanych rakiem piersi, liczba zgonów wywołanych wszystkimi odmianami raka, liczba zgonów ze wszystkich przyczyn łącznie
| 1.000 kobiet niebadających się | 1.000 kobiet badających się | |
| Korzyści | ||
| Zgony wywołane rakiem piersi | 5 | 4 |
| Zgony wywołane wszystkimi odmianami raka | 21 | 21 |
| Zgony z jakiejkolwiek przyczyny | 84 | 84 |
| Straty | ||
| Wyniki fałszywie pozytywne | 0 | 50-200 |
| Nieuzasadnione operacje usunięcia piersi | 0 | 2-10 |
Prawda ukryta w liczbach
Mammografia ratuje kobietom życie, czyż nie? Okazuje się, że niekoniecznie. Badania profilaktyczne dają niewielką przewagę w kontekście umieralności na raka piersi - na każdy tysiąc badających się kobiet umiera o jedną mniej niż wśród niebadających się. Przewaga ta znika, gdy weźmiemy pod uwagę, jak wiele kobiet umiera z powodu wszystkich nowotworów łącznie oraz z pozostałych przyczyn. W obu grupach umieralność utrzymuje się na takim samym poziomie, czego powodem są najpewniej inwazyjne terapie stosowane u kobiet z fałszywie pozytywnym wynikiem badań. Zdarza się on nawet w co piątej mammografii.
Bibliografia
- BMJ, 2016; 352: h6080
- BMJ, 2016; 352: h6967
