Czym jest anoreksja? Przyczyny, objawy i porady.

Osoba z anoreksją celowo ogranicza ilość spożywanych pokarmów, co - jak wierzy - ma jej pomóc w radzeniu sobie z problemami emocjonalnymi, które często obejmują przekonanie o nadwadze lub lęk przed przytyciem. U wielu osób z tym zaburzeniem występuje zniekształcony obraz własnego ciała.

Jakie są objawy anoreksji?

Objawy emocjonalno-behawioralne jadłowstrętu psychicznego:

» noszenie kilku warstw ubrań, by ukryć utratę masy ciała i zapewnić sobie ciepło,
» zainteresowanie masą ciała, potrawami, liczeniem kalorii, gramami tłuszczu, dietami,
» odmowa spożywania niektórych pokarmów, wykluczanie z jadłospisu całych kategorii produktów (np. "zero węglowodanów"),
» częste uwagi o poczuciu bycia "grubym" lub martwienie się o nadwagę mimo utraty wagi,
» narzekania na zaparcia, bóle brzucha, zimno, ospałość i/lub nadmiar energii,
» zaprzeczanie uczuciu głodu (lub "brak apetytu"),
» tworzenie rytuałów (np. jadanie produktów spożywczych w konkretnej kolejności, nadmierne przeżuwanie, zmienianie ułożenia produktów na talerzu),
» gotowanie potraw dla innych i nie jadanie ich samemu,
» ciągłe wynajdowanie wymówek, by uniknąć obecności na posiłku czy sytuacji związanych z jedzeniem,
» wyrażanie potrzeby "spalenia" przyjętych kalorii,
» realizacja sztywnego programu ciężkich treningów - mimo pogody, zmęczenia, choroby czy urazów,
» wycofanie się z dotychczasowych kontaktów z przyjaciółmi, izolowanie się i tajemniczość,
» niechęć do jadania przy innych osobach,
» ograniczona spontaniczność społeczna,
» niemożność lub niechęć do utrzymywania właściwej masy ciała,
» intensywny lęk przed przybraniem na wadze czy byciem "grubym", nawet mimo niedowagi,
» zaburzone postrzeganie masy lub kształtu ciała, nadmierny wpływ masy ciała lub sylwetki na samoocenę lub zaprzeczanie poważnej utracie masy ciała,
» poczucie własnej nieskuteczności,
» silna potrzeba kontroli,
» brak elastyczności w myśleniu,
» problemy z koncentracją,
» nadmiernie ograniczona inicjatywa lub wyrażanie emocji.

Objawy fizyczne anoreksji to:

» duża utrata masy ciała (lub nieprawidłowy przyrost masy ciała u rosnących dzieci),
» u kobiet i dziewcząt zaburzenia miesiączkowania (lub całkowity zanik miesiączek); miesiączki wywołane tabletkami antykoncepcyjnymi nie są w takiej sytuacji uważane za "prawdziwe" miesiączki,
» skurcze żołądka, inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego (zaparcia, refluks, itp.),
» nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych (anemia, niski poziom hormonów tarczycy i innych, niski poziom potasu, mała liczba czerwonych krwinek),
» zawroty głowy,
» niskie tętno,
» omdlenia, ciągłe odczucie zimna,
» problemy ze snem,
» zgrubienia i rany na stawach palców u rąk (w wyniku wywoływania wymiotów),
» problemy z zębami (uszkodzenia szkliwa, próchnica, nadwrażliwość zębów),
» sucha skóra, suche i kruche paznokcie,
» delikatny meszek pojawiającej się na ciele,
» opuchlizna w okolicy ślinianek, suchość i kruchość włosów na głowie, wypadanie włosów,
» osłabienie mięśni,
» zażółcenie skóry (jeśli chory spożywa duże ilości marchewki),
» zimne dłonie i stopy lub opuchlizna stóp, problemy z gojeniem się ran,
» obniżona odporność.

Jakie są czynniki zwiększające ryzyko anoreksji?

Na anoreksję częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Najwięcej zachorowań obserwuje się wśród nastolatków, najprawdopodobniej ze względu na zmiany zachodzące w ciele podczas dojrzewania, a także presję środowiska, która jest wówczas bardziej istotna niż w innych okresach życia. Zachorować można w każdym wieku, ale bardzo rzadko zdarza się to osobom po czterdziestce.

Do czynników zwiększających ryzyko zachorowania należą:

- krewny pierwszego stopnia chorujący na anoreksję (obciążenie dziedziczne),
- częste diety lub głodzenie się,
- okresy przejścia (zmiana szkoły, rozwód rodziców, rozpad własnego związku, utrata lub ciężka choroba osoby bliskiej).

Jakie są przyczyny anoreksji?

Przyczyny jadłowstrętu psychicznego nie są znane. Najprawdopodobniej do tego zaburzenia przyczyniają się czynniki psychologiczne (perfekcjonizm, lęki, osobowość obsesyjno-kompulsywna), środowiskowe (presja na bycie szczupłym) i biologiczne (genetyczna skłonność do perfekcjonizmu i wrażliwości).

Jakie są powikłania anoreksji?

Najpoważniejszym zagrożeniem jadłowstrętu psychicznego jest możliwość zagłodzenia się na śmierć. Nawet w mniej drastycznych przypadkach anoreksja może wiązać się z ciężkimi powikłaniami:

a) kardiologicznymi:
pozbawiony pożywienia organizm zaczyna zużywać własne mięśnie, w tym mięsień serca,
jako pożywienie,
spada tętno i ciśnienie,
wymioty doprowadzają do spadku poziomu elektrolitów, a ten z kolei może prowadzić do zaburzeń rytmu serca, a w konsekwencji nawet do niewydolności tego organu,

b) gastrologicznymi:
spowolnienie trawienia,
mogące prowadzić do infekcji bakteryjnych i innych problemów,
zaparcia,
uszkodzenia przełyku (w tym zagrażające życiu) spowodowane wymiotowaniem,
zapalenie trzustki,

c) nerwowymi:
niedożywienie mózgu powodujące problemy z koncentracją,
mrowienie kończyn,
skurcze i drgawki wywołane zaburzonym poziomem elektrolitów,

d) hormonalnymi:
zbyt niski poziom hormonów tarczycy i hormonów płciowych,
utrata masy kostnej (z powodu zbyt niskiego poziomu hormonów płciowych) i zwiększone ryzyko złamań,
spowolniony metabolizm spoczynkowy,
ryzyko hipotermii (zbyt niskiej temperatury ciała),
zbyt wysoki poziom cholesterolu (warto dodać, że w przypadku anoreksji nie jest on wskazaniem do zmniejszenia spożycia tłuszczów).

Anoreksja wiąże się także z ryzykiem odwodnienia.

Jak radzić sobie z anoreksją?

Leczenie jadłowstrętu psychicznego należy wdrożyć najszybciej, jak to możliwe, by zminimalizować powikłania i by terapia była jak najskuteczniejsza (wcześnie rozpoczęte leczenie daje bardzo dobre rokowania). Główne elementy terapii to psychoterapia oraz nadzorowane przybieranie na wadze.

Leczenie dorosłych i nastolatków nieco się różni. Dorosłym oferowana jest przede wszystkim psychoterapia indywidualna (np. w nurcie poznawczo-behawioralnym, psychodynamicznym lub metodą Maudsley) w celu zrozumienia, na czym polega ich problem z jedzeniem i sprawienia, by jedzenie nie wywoływało u nich dyskomfortu psychicznego. Do tego pomocne mogą być rozmowy z dietetykiem lub lekarzem na temat wartości odżywczych pożywienia. Leczenie nastolatków to najczęściej terapia rodzinna lub indywidualna psychoterapia oraz porady dietetyczne (mające na celu zapobiegnięcie wyniszczeniu organizmu).

Jeśli jadłowstrętowi towarzyszy lęk, zaburzenia nastroju lub fobia społeczna, psychoterapii może towarzyszyć farmakoterapia z zastosowaniem leków antydepresyjnych. Takie leki bardzo rzadko przepisuje się nastolatkom z anoreksją.

Jako że anoreksja zwiększa ryzyko osteoporozy, lekarz może zalecić badanie gęstości kości oraz leki na jej poprawę.

W przypadku poważnego stanu pacjenta (powikłania, poważne niedożywienie) zaleca się leczenie szpitalne.