Przedwczesne siwienie - jakie są przyczyny i jak mu zapobiec?

Od czego przedwcześnie siwieją włosy? 

Odpowiedź: Naukowcy z Columbia University zbadali prawdziwość powszechnej opinii, że włosy siwieją nam ze stresu. I twierdzą, że proces ten można cofnąć. Chodzi jednak tylko o włosy, które dopiero niedawno zmieniły barwę¹. Jednak po kolei.

Siwienie jest jedną z naturalnych oznak starzenia się organizmu i jest sprawą osobniczą - u jednych zaczyna się ok. 30. r.ż. u innych po 40. r.ż. Czasem zdarza się jednak, że włosy tracą kolor dużo wcześniej, niż moglibyśmy się tego spodziewać. Przyczyną tego stanu rzeczy może być zarówno nieprawidłowo zbilansowana dieta, jak i stres, a także różne choroby. W niektórych rodzinach siwienie bywa uwarunkowane genetycznie.

Pigmentacja włosów jest ściśle powiązana z procesem ich rozwoju. Za ich kolor odpowiada melanina, czyli endogenny biopolimer, którego synteza przebiega w melanocytach w fazie wzrostu, czyli anagenie².

Istostną rolę w tym procesie, zwanym melanogenezą, odgrywają enzymy: tyrozynaza, TRP1 (tyrosinase-related protein 1) i TRP2. Pigment przenoszony jest głównie do kory włosa, w niewielkim stopniu do rdzenia i bardzo rzadko do powłoczki. Wraz z końcem fazy anagenu zatrzymuje się proces syntezy melaniny, która w fazie przejściowej rozwoju włosa (katagenie) jest usuwana przez fagocyty i komórki Langerhansa oraz keratynocyty zewnętrznej pochewki korzenia włosa3.

Ponieważ cykl włosowy nie jest zsynchronizowany, część komórek odpowiadających za pigmentację wędruje wówczas do tych mieszków włosowych, które aktualnie znajdują się w fazie anagenu. Każdy mieszek włosowy przechodzi 7-15 cykli wzrostu. Włosy siwe rozwijają się w tym samym trybie (anagen, katagen, telogen, egzogen), jednak charakteryzują się szybszym wzrostem.

Siwienie może pojawiać się zatem jako genetycznie regulowane wyczerpanie rezerwuaru melanocytów, redukcja aktywności tyrozynazy bądź defekt w aktywacji i migracji komórek⁴. Ponieważ ze starzeniem się organizmu w naturalny sposób spada ilość melaniny, już po 30. r.ż. rośnie prawdopodobieństwo pojawienia się większej ilości siwych włosów. Wraz z wiekiem obniża się w organizmie poziom wielu składników mineralnych, co jest związane z ich gorszą przyswajalnością i częstszym występowaniem przewlekłych schorzeń. Spada np. poziom krzemu, którego niedobór znacząco wpływa na siwienie włosów oraz większą ich łamliwość.

Z upływem lat ciało, jego metabolizm oraz gospodarka hormonalna ulegają zmianom. Hormony wyznaczają nasze fazy życia, pokwitanie, czas płodności i menopauzę. Część badaczy uważa, że to właśnie one korzystnie oddziałują na włosy, wydłużając fazę anagenu. Ich zdaniem związany z menopauzą niedobór estrogenów doprowadza do rozlanego przerzedzenia włosów z tendencją do siwienia⁵. To dlatego u kobiet w okresie okołomenopauzalnym bardzo charakterystyczne jest cofanie się czołowej linii owłosienia. Te naturalne procesy starzenia nie są jednak jedyną możliwą przyczyną siwienia włosów.

Często pojawia się ono u młodych osób, co może być objawem innych schorzeń. Wykazano związek przedwczesnego siwienia z różnymi zaburzeniami autoimmunologicznymi jak bielactwo, niedokrwistość złośliwa, choroby tarczycy czy uwarunkowany genetycznie zespół Wernera, charakteryzujący się przedwczesnym starzeniem całego organizmu⁶.

Spośród tych przyczyn szczególnie istotne są zaburzenia tarczycy. U osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy obserwuje się nadmierną utratę włosów w mechanizmie telogenowym, a w chorobie Hashimoto także przedwczesne siwienie i łysienie plackowate⁷. Przyspieszona depigmentacja może pojawiać się również w chorobie Gravesa-Basedowa⁸.

Naukowcy wciąż spierają się, czy w tych przypadkach utrata naturalnego koloru włosów jest efektem złożonych mechanizmów immunopatologicznych, czy też bezpośredniego wpływu hormonów. Wiadomo jednak, że receptory dla hormonów tarczycy zlokalizowane są na fibroblastach i keratynocytach mieszka włosowego, przez co odpowiadają za tempo wzrostu i jakość włosa.

Ponadto hormony te regulują także metabolizm i podaż tlenu, a zaburzenie tych procesów powoduje, że do mieszka dociera mniej substancji odżywczych niezbędnych dla jego rozwoju. Dlatego poszukując przyczyn przedwczesnego siwienia, warto oznaczyć poziom hormonów tarczycy (TSH, FT3 i FT4).

Istnieje również cały szereg czynników środowiskowych, które mogą zaburzać pigmentację włosów. Wyeliminowanie tych szkodliwych i wprowadzenie kilku zmian do codziennego trybu życia może opóźnić albo spowolnić siwienie.

Ogranicz używki be nie siwieć

Często to właśnie one stoją za utratą koloru włosów w młodym wieku. Niedawne badania na młodych dorosłych w Turcji wykazały, że przedwczesne siwienie jest ściśle powiązane z czynnikami wywołującymi stres oksydacyjny - m.in. spożywanie alkoholu⁹.

Regularne palenie przyspiesza procesy starzenia się organizmu, powodując szarzenie cery, szybsze pojawienie się zmarszczek czy właśnie siwienie⁸.

W jednym z badań, w którym uczestniczyło ponad 600 pacjentów w wieku powyżej 30 lat, porównywano stan włosów palaczy z osobami bez tego nałogu. U obu płci we wszystkich grupach wiekowych wykazano związek między paleniem a występowaniem siwych włosów, a u mężczyzn także z łysiną⁹!

Przewlekły stres powoduje siwienie

Naukowcy z Columbia University wskazują na fakt, iż na nasze owłosienie negatywnie wpływają zmiany zachodzące w szlakach metabolicznych odpowiedzialnych za budowę białek w organizmie (anabolizm, synteza białek z aminokwasów), do których dochodzi na skutek wzmożonego wydzielania hormonów stresu. Postanowili więc prześledzić, jak przebiegało odbarwianie się 400 poszczególnych włosów u 14 różnych osób i zestawić z odpowiadającymi im sygnaturami białek.

Zauważyli przy tym, że we włosach zapisane są ślady dramatycznych wydarzeń ich właścicieli - można je dostrzec, badając przyrost ich długości.

Wiedząc mniej więcej, jak szybko rosną, można było zestawić dany ich fragment z określonymi wydarzeniami w życiu badanej osoby. Siwienie następowało w okresie zwiększonego napięcia, a powrót naturalnej barwy związany był z eliminacją czynników stresogennych.

Oceniając włosy uczestników eksperymentu, uczeni skupiali się na poziomie melaniny oraz typach białek obecnych w różnych ich partiach. Ku swojemu zaskoczeniu, zamiast włosów odbarwionych u nasady, znaleźli coś odwrotnego - siwe końcówki. Okazuje się, że kosmyki mogą siwieć przez chwilę, a gdy stres przeminie, są w stanie wrócić do normalnego koloru. Co więcej, procesowi odwracającemu skutki siwienia można poddać wszystkie włosy niezależnie od ich umiejscowienia na ciele. Warto więc nauczyć się relaksować oraz ograniczyć liczbę stresorów¹.

Czy niedobór antyoksydantów może powodować siwienie?

Przyjęło się, że starzenie się organizmu w dużym stopniu powiązane jest z aktywnością wolnych rodników i stresem oksydacyjnym. Rzadziej już jednak mówi się o drugiej stronie medalu - otóż stres oksydacyjny może być wynikiem zanieczyszczeń środowiskowych, działania promieni ultrafioletowych (UV), stanów zapalnych, jak również czynników emocjonalnych.

Bez względu na to, co jest jego przyczyną, okazuje się, że wpływa on bezpośrednio na kondycję włosów¹¹. Analiza mikroskopowa siwych mieszków włosowych w fazie anagenu pokazała, że stres oksydacyjny powoduje w nich apoptozę (zaprogramowaną śmierć) melanocytów¹². Również hodowane pigmentowe mieszki włosowe narażone na stres oksydacyjny wykazywały zwiększoną apoptozę melanocytów w cebulkach włosów.

Zdaniem autorów tego badania wysoki stres oksydacyjny prowadzi do selektywnego, przedwczesnego siwienia. Z drugiej strony zmiana koloru włosów może wynikać z niedoborów antyoksydantów, które powinny neutralizować aktywność wolnych rodników.

Badania przeprowadzone wśród pacjentów cierpiących na bielactwo - będące jedną z przyczyn siwienia - wykazały u nich niskie stężenia przeciwutleniaczy enzymatycznych i nieenzymatycznych, przede wszystkim ubichinolu i witaminy E (która opóźnia proces starzenia)¹³.

Z kolei inni badacze na podstawie swoich obserwacji doszli do wniosku, że główną przyczyną uszkodzeń oksydacyjnych melanocytów w siwych włosach jest niedobór katalazy - enzymu katalizującego proces rozkładu nadtlenku wodoru do wody i tlenu.

Zespół dermatologów z Wuhan University wykazał obniżoną aktywność przeciwutleniaczy w mieszkach siwych włosów. Ich eksperyment ujawnił, że ekspresja białka katalazy i zdolność do zmiatania rodników hydroksylowych są silnie tłumione w niepigmentowanych mieszkach włosowych¹⁴.

Wszystkie te eksperymenty i badania sugerują, że kluczowe jest unikanie stresu oksydacyjnego - najlepiej poprzez dostarczenie organizmowi dużej ilości przeciwutleniaczy zwalczających wolne rodniki. Zdecydowanym liderem jest tu witamina C, która wyłapuje i neutralizuje wolne rodniki, zanim te zdążą uszkodzić komórki. Znajdziesz ją w dzikiej róży, aceroli, papryce, pomarańczach, papai, jarmużu i brukselce.

Do wymiataczy wolnych rodników należy również beta-karoten (prowitamina A). By dostarczyć go organizmowi w odpowiedniej ilości, sięgaj po bataty, marchewkę, suszone morele, sałatę, dynię piżmową i szczypiorek.

Mikro- i makro elementy i ich wpływ na siwienie

W licznych próbach klinicznych naukowcy sprawdzają, czy przedwczesne siwienie może mieć związek z niedoborami określonych składników mineralnych. W jednym z badań określano poziom żelaza, miedzi i cynku u pacjentów poniżej 20. r.ż., którzy zmagali się z przedwczesnym siwieniem (wprowadzono kryterium co najmniej 10 siwych pasm)¹⁵. Ich wyniki porównano z grupą kontrolną dopasowaną pod względem wieku i płci.

Okazało się, że u osób cierpiących na przedwczesne siwienie odnotowano znacząco niższe stężenie miedzi w surowicy krwi w porównaniu do grupy kontrolnej. Z kolei zupełnie odwrotne wyniki odnotowano w przypadku poziomu żelaza: to zdrowe osoby miały dużo mniej tego pierwiastka. Nie wykazano za to istotnych różnic w przypadku stężenia cynku.

Choć badanie to nie dowiodło, że przedwczesnemu siwieniu towarzyszy niedobór żelaza, inni naukowcy donoszą, że poziom tego pierwiastka wpływa jednak na pigmentację włosów. Żelazo uczestniczy bowiem w aktywacji tyrozynazy - metaloenzymu niezbędnego w procesie melanogenezy¹⁶.

W innym doświadczeniu wykazano, że regularne przyjmowanie suplementu krzemu (przez 9 miesięcy) powoduje znaczną poprawę kondycji włosów, które stają się grubsze, mocniejsze i bardziej elastyczne17. Dzięki temu pierwiastek ten pośrednio wpływa również na aktywność komórek odpowiedzialnych za pigmentację.

Pojawiają się również doniesienia o tym, że w pewne etapy melanogenezy zaangażowany jest wapń¹⁸. Niektórzy uczeni sugerują, że na przedwczesne siwienie narażone są osoby z osteopenią, u których notuje się obniżony poziom wapnia i witaminy D3.

Nie przeprowadzono co prawda badań klinicznych na temat ewentualnej roli słonecznej witaminy w procesach pigmentacji włosów, jednak badania epidemiologiczne wykazują, że osoby cierpiące na przedwczesne siwienie rzeczywiście mają obniżone poziomy zarówno wapnia, jak i słonecznej witaminy¹⁹.

Prawdopodobnie zatem na kolor naszych włosów wpływa utrzymanie zarówno odpowiednich poziomów witamin (D3, E, A, z grupy B), jak i minerałów. Oznacza to, że zbilansowana dieta stanowi podstawę pielęgnacji włosów.

Witaminy z grupy B spowalniają siwienie

Kobalamina, czyli witamina B12, ma kluczowe znaczenie dla kondycji cery i włosów. Jej przewlekły niedobór może powodować rozjaśnienie włosów. Ponadto jak wykazują badania, stabilizuje ona przebieg początkowej fazy anagenu²⁰.

Z kolei witamina B5 (pantotenian wapnia) może cofać przedwczesne siwienie. We wstępnej próbie klinicznej u 7 młodych kobiet, które stosowały 200 mg tej witaminy, udało się zredukować łączną liczbę siwych włosów z 512 do 213²¹.

Co więcej, oba te związki przyczyniają się do wzrostu większej ilości włosów poprzez stymulowanie wchłaniania witamin przez organizm i poprawę rozwoju komórek. Podobną rolę odgrywa również biotyna, czyli witamina B7. Warto tu wspomnieć, że jej niedobór skutkuje wypadaniem włosów.

Najlepszymi źródłami kobalaminy w diecie są mięso wołowe, jajka, ryby, mleko i żółte sery. Z kolei pantotenian wapnia i biotynę znajdziesz w wątrobie, otrębach pszennych, orzechach, mleku i jego przetworach.

Drożdże mogą mieć wpływ na włosy

Warto zwrócić uwagę na ten niepozorny składnik tradycyjnej kuchni. Drożdże są nie tylko doskonałym źródłem łatwo przyswajalnego białka, ale również prawdziwą witaminową bombą. Zawierają duże ilości witamin z grupy B oraz kwas pantotenowy, który m.in. poprawia pigmentację i stan włosów.

Objawami jego niedoboru są zaburzenia układu nerwowego, omdlenia, wypadanie włosów, przedwczesna siwizna, łysienie i zmiany skórne²².

Co jeść, by opóźnić siwienie?

W Twoim codziennym menu powinny znaleźć się produkty zbożowe (pełnoziarniste pieczywo, makarony, płatki owsiane, jęczmienne i żytnie, ryż dziki i brązowy), nabiał (jaja, mleko, jogurty i kefiry), warzywa (głównie pomidory, kalafior, rzepa, kapusta, seler, koper, cukinia, patisony, natka pietruszki, buraki, szparagi) oraz zarodki i kiełki. Wyklucz natomiast cukier rafinowany, sól oczyszczaną i ocet spirytusowy, które stymulują proces siwienia.

Wypróbuj olejki na włosy

Olej goździkowy

Ma zdolność przyciemniania włosów. Wcieraj go w skórę głowy oraz we włosy wieczorem. Owiń głowę ręcznikiem i zostaw tak na noc. Rano umyj włosy.

Olej kokosowy

Zmieszaj go z sokiem cytryny i nanieś na włosy. Po godzinie umyj głowę szamponem i dokładnie spłucz. Zabieg ten pozwala na zahamowanie procesu siwienia, a niekiedy nawet przywraca naturalny kolor włosów. Kurację należy stosować co najmniej przez tydzień. Podobne działanie ma mikstura przygotowana z oleju kokosowego i świeżych liści kurkumy.

Fitoterapia na poprawę kondycji włosów

Poza racjonalną dietą kondycję włosów można poprawić dzięki herbatkom ziołowym. Skrzyp polny działa regenerująco i remineralizująco, a jako bogate źródło krzemu, potasu i flawonoidów korzystnie wpływa na tkanki szybko rosnące, w tym włosy, paznokcie i skórę.

Picie naparów lub odwarów z ziela skrzypu wzmacnia włosy i zapobiega ich wypadaniu, przetłuszczaniu oraz łupieżowi²³.

Herbatka z pokrzywy regularnie używana jako płukanka do włosów pomoże je przyciemnić. Zalać 4-5 saszetek lub odpowiadającą im ilość suszonych liści wrzątkiem. Zostaw do zaparzenia pod przykryciem na 10 min. Możesz dolać chłodnej wody lub używać po ostudzeniu. Najlepiej nie tylko spłukać głowę i włosy, ale wręcz zanurzyć je w naparze na 2 min.

Sok z aloesu wpływa na poprawę dotlenienia komórek skóry głowy oraz stanowi bogate źródło witamin i składników mineralnych, a ponadto doskonale nawilża i regeneruje pasma.

Orzech włoski - naturalny środek do koloryzacji włosów

Jego zielona łuska jest źródłem juglonu - naturalnego barwnika. Badacze przetestowali właściwości ekstraktu z niej, jako naturalnego środka do koloryzacji. Okazało się, że włosy farbowane tym wyciągiem wykazywały dobrą odporność na mycie i światło dzienne. Farba nie podrażniała skóry.

Dodatkowo ekstrakt wykazywał maksymalną aktywność przeciwdrobnoustrojową w porównaniu z półsyntetycznymi i komercyjnymi farbami do włosów²⁴.

Zbierz zielone owocnie, rozdrobnij je i wysusz. Następnie zmiel w młynku. 2 łyżki proszku, zalej 10 ml wrzątku, zostaw do ostygnięcia. Potem dodaj żółtko i łyżkę oleju kokosowego. Wszystko dokładnie wymieszaj.

Powstałą pastę wcieraj w kosmki na całej długości. Następnie zostaw na 15-30 min. Dokładnie umyj głowę szamponem. Jeżeli masz półdługie lub długie włosy, odpowiednio zwiększ ilość składników.

Macerat z amli wpływa pozytywnie na włosy

Owoc agrestu indyjskiego (Emblica officinalis) dodaje włosom blasku i grubości, zmiękcza je, pogłębia i ożywia naturalny kolor, jednocześnie opóźniając przedwczesne siwienie²⁵.

Garść owoców amli umyj i osusz. Wsyp do słoika i zalej szklanką oleju słonecznikowego. Zamknij naczynie. Odstaw w ciemne miejsce na 3-4 tygodnie. W tym czasie wszystkie składniki odżywcze w nim zawarte przenikną do oleju, dzięki czemu stanie się on doskonałą, naturalną odżywką do włosów. Regularne stosowanie takiego preparatu wzmacnia cebulki włosów, stymuluje ich wzrost, a także pogłębia ich naturalny kolor. Dowiedli tego badacze z Korei²⁶.

Co więcej, dzięki wysokiej zawartości tanin zmniejsza również przetłuszczanie się fryzury.

Zamiast owoców możesz też użyć agrestu indyjskiego w proszku. Wtedy 4 łyżeczki proszku zalej 150 ml oleju ryżowego. Odstaw w szczelnie zamkniętym słoiku na 3-4 tygodnie w ciemne miejsce. Codziennie wstrząsaj naczyniem. Po upływie miesiąca macerat jest gotowy. Wcieraj go w skórę głowy i włosy najlepiej przed snem. Rano umyj głowę.

Maskujące płukanki do przyciemniania włosów

Naturalne napary przyciemniające włosy, np. z czarnej herbaty, szałwii, tymianku, rozmarynu lub lawendy, ukrywają siwiznę, dlatego warto stosować je miejscowo, kiedy już pojawią się szare pasma. Podobne działanie ma płukanka z łupin orzechów włoskich. Pamiętaj jednak, że efekty pojawią się wyłącznie wtedy, gdy będziesz działała regularnie.

Przykładowo, aby uzyskać widoczny efekt, płukankę z czarnej herbaty trzeba przygotowywać 2-3 razy tygodniowo.

Zaparz 2 łyżki czarnej herbaty z łyżeczką soli, gotuj przez 2 min i usuń z ognia. Przecedź i wystudź napar, a następnie umyj nim włosy. Poczekaj, aż wyschną i tego dnia nie myj ich już szamponem.

Ochrona siwych włosów

Siwe lub siwiejące włosy są dużo słabsze, zatem bardziej podatne na czynniki zewnętrzne. Dlatego ogranicz korzystanie z suszarek, prostownic i lokówek, by nie narażać czupryny na działanie wysokiej temperatury. Unikaj też ekspozycji głowy na słońce. Promienie UV mogą wpływać na przyspieszenie procesu siwienia. Na wiosnę i w lecie w godzinach między 11 a 15 chroń włosy pod kapeluszem, chustką lub czapką z daszkiem.

Wybierz naturalną farbę do włosów?

Jeśli zdecydujesz się na koloryzację, szukaj preparatów naturalnych lub bioorganicznych, które nie tylko nadadzą barwę Twoim włosom, ale również wzmocnią je i odżywią.

Naturalne ziołowe farby powinny być wolne od amoniaku, parabenów, rezorcyny, alkoholu, metali ciężkich, laurylosiarczanu sodu (SLS), glutenu. Powinny też mieć jak najmniej barwnika syntetycznego (p-Fenylenodiamina, PPD), bowiem dowiedziono, że ta sztuczna henna ma działanie silnie uczulające.

Obecnie można już znaleźć na rynku organiczne w 100% farby do włosów, bez pestycydów i metali ciężkich, sztucznych barwników, pikramatu sodu, talku, piasku oraz innych zanieczyszczeń. Ich receptura oparta jest na ajurwedyjskich ekstraktach roślinnych wspartych rumiankiem i burakiem.