Przepuklina pępkowa – przyczyny u dzieci i dorosłych

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Suplementy diety

Koenzym Q10

Suplementy diety

Kolagen UC-II®

Suplementy diety

Kurkuma BCM-95®

Suplementy diety

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Co to jest przepuklina pępkowa?

Przepukliny powstają wskutek przemieszczenia narządu poza jego prawidłowe położenie. Dokładniej definiuje się je jako nieprawidłowe przemieszczenie zawartości jamy brzusznej poza jej anatomiczne ograniczenia przez nabyte lub naturalne otwory w powłokach. Inaczej mówiąc, przepuklina powstaje wtedy, gdy część narządów z wnętrza brzucha wystaje na zewnątrz przez dziurę w mięśniach.

Przepuklina pępkowa jest schorzeniem zaliczanym do grupy przepuklin brzusznych. Tym określeniem nazywa się przepuklinę, której wrota zlokalizowane są w obrębie pierścienia pępkowego. Może ona występować zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Dochodzi do niej, gdy elementy jamy brzusznej przedostają się przez jej powłokę oraz niedomknięty pierścień pępkowy. W okolicy pępka możemy wówczas zaobserwować pojawienie się wybrzuszenia, określanego jako worek przepuklinowy, w którym może znajdować się nawet część jelita. U niemowląt przepuklina pojawia się zwykle w miejscu pępka, natomiast dorośli częściej cierpią na przepukliną okołopępkową.

Typy przepukliny pępkowej

Pod względem etiopatogenezy, czyli czynników wywołujących chorobę, przepukliny pępkowe dzielimy na wrodzone, które występują u noworodków oraz nabyte, dolegające pacjentom w wieku dojrzałym. Warto wiedzieć, iż przepukliny pępkowe stanowią około 11 proc. wszystkich przepuklin brzusznych, a typ wrodzony można spotkać nawet u ok. 17 proc. noworodków. Częściej obserwowana jest u wcześniaków niż u dzieci urodzonych we właściwym czasie.

Z kolei w populacji dorosłych częstość występowania przepukliny pępkowej wynosi ok. 2 proc. i aż 90 proc. z nich ma charakter nabyty – okazuje się, że jedynie 10 proc. dorosłych pacjentów operowanych z powodu przepukliny pępkowej miało podobne dolegliwości w dzieciństwie.

Ponadto, pod względem możliwych komplikacji, przepukliny możemy podzielić na odprowadzalne i nieodprowadzalne, a także uwięźnięte i zadzierzgnięte. Różnica między dwoma pierwszymi polega na tym, że odprowadzalne często udaje się odprowadzić z powrotem do wnętrza jamy brzusznej, natomiast nieodprowadzalne uniemożliwiają przeprowadzenie tego zabiegu m.in. ze względu na zbyt dużą zawartość lub wytworzenie zrostów ze ścianą worka przepuklinowego.

Z kolei przepukliny uwięźnięte, polegają na tym, że ich zbyt wąskie wrota zaburzają pasaż jelitowy pacjenta, prowadząc do rozwoju niedrożności, ale nie powodują one zaburzeń ukrwienia. Natomiast zadzierzgnięte to przepukliny nieodprowadzalne, posiadające dodatkowo zaburzenia ukrwienia zawartości, spowodowane zaciskaniem się pierścienia wokół worka. Uważa się je za najbardziej niebezpieczne i prowadzą często do rozwoju stanu zapalnego oraz martwicy.

Objawy przepukliny pępkowej

Objawy przepukliny pępkowej u dzieci

Przepuklina pępkowa u niemowląt objawia się się głównie wybrzuszeniem, które najczęściej w przeciągu roku od narodzin dziecka mija samo. Jednakże, niekiedy zdarza się, że schorzenie to ‒ zamiast ustępować – rozwija się. Pojawia się wówczas guzek, powodujący uwypuklenie pępka, łatwiej zauważalny po napięciu mięśni brzucha w trakcie wypróżnienia czy kaszlu. Towarzyszyć mu może ból i dyskomfort odczuwany w okolicy pępka oraz nadbrzusza.

Przepuklina pępkowa u niemowląt może nie być widoczna przy urodzeniu, ale pojawić się później. Jest ona zazwyczaj miękka i łatwo daje się odprowadzić z powrotem w głąb brzucha. W miarę rozwoju dziecka i wzmacniania mięśni, w jego brzuchu powstaje coraz większe ciśnienie, które może wypychać przepuklinę na zewnątrz. Dodatkowo, na jej rozwój mają negatywny wpływ kolki, gazy, wzdęcia, a także zaparcia, które pojawiają się dość często u niemowląt około 2-3 miesiąca życia. Nasilenie tych objawów występuje również w okresie zwiększania objętości karmień lub rozpoczęcia rozszerzania diety.

Czasami dziecko może odczuwać dyskomfort związany z obecnością przepukliny, choć taka postać bólowa jest bardzo rzadka i z reguły po uregulowaniu wypróżnień, gazów oraz delikatnej zmianie diety ustępuje. Jednakże zdarza się, że wraz z upływem czasu guzek zaczyna twardnieć, co sugeruje odcięty dopływ krwi oraz obecność w worku przepuklinowym wnętrzności, a na skórze dziecka mogą pojawić się przebarwienia. Niekiedy występuje przy tym opuchlizna i ból, który maluch sygnalizuje płaczem i krzykiem. Wówczas niezbędny jest zabieg chirurgiczny. Zlekceważenie objawów przepukliny może zakończyć się niedrożnością jelit, a ich martwica prowadzić w konsekwencji nawet do śmierci.

Objawy przepukliny pępkowej u dorosłych

Przepuklina pępkowa u dorosłych również ma zazwyczaj postać niewielkiego uwypuklenia w okolicy pępka, które powiększa się podczas kaszlu. Niekiedy pacjenci skarżą się także na dolegliwości bólowe brzucha, wzdęcia lub zaparcia. Gdy przepuklina jest niewielka, może nie powodować żadnych dolegliwości. Z czasem jednak pierścień pępka może ulec poszerzeniu, wrota przepukliny powiększają się, a w zawartości worka przepuklinowego może znaleźć się nie tylko tkanka tłuszczowa, ale również fragment jelita.

Długotrwała obecność przepukliny może powodować powstawanie zrostów między ścianą jamy brzusznej a workiem przepuklinowym i w ten sposób doprowadzić do nieodprowadzalności lub uwięźnięcia oraz powiększenia się worka przepuklinowego – objawów skutkujących pojawieniem się owrzodzeń lub ścieńczeń skóry w okolicy pępka.

Przyczyny występowania przepukliny pępkowej

Przyczyny występowania przepukliny pępkowej u dzieci

Przepuklina pępkowa u niemowląt jest wynikiem wrodzonej wady anatomicznej, którą jest niezrośnięcie się pierścienia pępkowego. Może ona spowodować, że pępek staje się miejscem zmniejszonej sprężystości tkanek i w konsekwencji doprowadzić do powstania przepukliny.

Specjaliści przypuszczają, że przyczyna tej nieprawidłowości powstaje jeszcze w życiu płodowym, gdy rozwijające się jelita nie mają wystarczająco miejsca w jamie brzusznej, dlatego “wychodzą” przez pierścień pępkowy do sznura pępowinowego. U dzieci dość często dochodzi do samoistnego ustąpienia tej dolegliwości, co wynika z zarastania pierścienia ścięgnistego pępka w pierwszych miesiącach życia.

Przyczyny występowania przepukliny pępkowej u dorosłych

U dorosłych mechanizm powstawania przepukliny pępkowej jest nieco inny. Najczęściej jest ona skutkiem zmniejszenia wytrzymałości powłok brzusznych i zwykle do jej pojawienia się dochodzi w wyniku stopniowego poszerzania się pierścienia pępka na skutek wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej. Może ono powstać w czasie ciąży, przy występowaniu wodobrzusza lub guzów w obrębie jamy brzusznej, a także na skutek otyłości. Stany wzmożonego ciśnienia w jamie brzusznej powodują rozciąganie mięśni brzucha i osłabienie tkanki łącznej, co sprzyja powstawaniu przepuklin.

Warto zdawać sobie sprawę, iż prawdopodobieństwo wystąpienia przepukliny pępkowej wzrasta u osób zmagających się z chorobami, w przebiegu których dochodzi do podwyższenia ciśnienia wewnątrzbrzusznego, takich jak:

• nadwaga,
• kaszel,
• zaparcia i problemy z oddawaniem moczu,
• marskość wątroby,
• wodobrzusze.

Ponadto, schorzenie może wystąpić u osób ciężko pracujących fizycznie oraz kobiet w ciąży.

Przepuklina pępkowa a ciąża

Przepuklina pępkowa w czasie ciąży pojawia się najczęściej w okolicach trzeciego trymestru. Dotyka głównie kobiety zmagające się z nadmierną masą ciała, a jej pojawienie się to efekt utraty wytrzymałości włókien kolagenowych, wywołany przez rozwijający się płód, który naciskając na ściany brzucha, powoduje nadmierne rozciąganie powłok brzusznych z równoczesnym wypychaniem przepukliny.

Profilaktyka przepukliny pępkowej

Profilaktyka przepukliny brzusznej u dorosłych polega na:

• stosowaniu lekkostrawnej diety obfitującej w błonnik w celu zapobiegania zaparciom,
• utrzymywaniu właściwej masy ciała,
• wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha,
• unikaniu stałego dźwigania dużych ciężarów,
• unikaniu palenia papierosów.

Do jakiego lekarza zgłosić się w przypadku przepukliny pępkowej?

Jeżeli przepuklinie pępkowej nie towarzyszą dodatkowo żadne dolegliwości bólowe, po jej zaobserwowaniu należy zgłosić się po prostu do lekarza rodzinnego lub pediatry, który na podstawie wywiadu medycznego oraz badania pacjenta postawi odpowiednią diagnozę i zaproponuje ewentualne leczenie. Jednakże, należy pamiętać, że osoby z przepukliną pępkową powinny być pod stałą kontrolą lekarza prowadzącego. Jeśli uzna on, że przepuklina się powiększa, a związane z nią dolegliwości się nasilają, może skierować chorego do szpitala na operację.

Jeżeli natomiast mamy do czynienia z przepukliną uwięźniętą, która charakteryzuje się twardością, bolesnością, czerwoną barwą lub napięciem, należy niezwłocznie zgłosić się na izbę przyjęć, gdyż może okazać się konieczne jak najszybsze wykonanie zabiegu operacyjnego.

Diagnozowanie przepukliny pępkowej

W większości przypadków przepuklinę pępkową można zdiagnozować podczas badania fizykalnego pacjenta. Jednakże, w szczególności u osób otyłych, konieczne może okazać się wykonanie dodatkowo badań obrazowych. W przypadku przepuklin o dużych rozmiarach ich zawartość jest niemalże zawsze widoczna przez mniej bądź bardziej napięte powłoki, charakterystyczne jest też powstawanie wielokomorowego worka przepuklinowego. Przy małych przepuklinach rzadko obserwowane są dolegliwości, natomiast podczas ich badania w pozycji stojącej wyczuwalny jest tkliwy, napięty oraz nieprzesuwalny guz w okolicy pępka. W pozycji leżącej, guz ten ma konsystencję mniej twardą. Często zgłaszanym symptomem, występującym przy trudno zauważalnych przepuklinach, jest kłujący ból w okolicy pępka, odczuwany nawet po niewielkim wysiłku fizycznym.

Leczenie przepukliny pępkowej

Jeżeli przepuklina nie przejdzie samoistnie, konieczna bywa interwencja chirurga, w większości przypadków należy bowiem wykonać zabieg operacyjny. Najczęściej odbywa się to w trybie chirurgii jednego dnia. Operacja ma na celu zapobieganie uwięźnięciu przepukliny oraz poprawę wyglądu pępka.

Leczenie przepukliny u dzieci

Ok. 90 proc. przypadków przepuklin pępkowych u dzieci nie wymaga leczenia chirurgicznego i zamyka się samoistnie do ukończenia 5. roku życia. Jednakże leczenie małej przepukliny pępkowej u dziecka może wymagać:

• wzmacniania mięśni brzucha niemowlęcia,
• niedopuszczania do częstego płaczu i krzyku,
• dbania o dietę dziecka.

Mięśnie brzucha u dziecka wzmacnia się poprzez częste kładzenie go na nim. Oprócz wzmacniania mięśni, taka pozycja dodatkowo uciska powłoki brzuszne, przez co zapobiega wydostawaniu się przepukliny na zewnątrz. W przypadku wystąpienia większej przepukliny pępkowej u niemowlęcia można zastosować także leczenie plastrami, podtrzymującymi mięśnie brzucha. Przepuklinę odprowadza się wówczas do wnętrza jamy brzusznej, a na okres około dwóch tygodni nakleja się specjalny plaster. Jednakże, od tej metody zaczyna się odchodzić ze względu na niską skuteczność oraz występowanie reakcji alergicznych na skórze dziecka. Jeśli jednak przepuklina powiększa się, bezwzględnie należy udać się do chirurga dziecięcego. Wskazaniem do przeprowadzenia zabiegu operacyjnego u dziecka jest przepuklina o dużych rozmiarach lub nieulegająca samoistnemu zamknięciu, a także występująca wraz z chorobami tkanki łącznej.

Leczenie przepukliny u dorosłych

Ze względu na możliwość pojawienia się potencjalnych powikłań, każda przepuklina pępkowa występująca u osoby dorosłej jest wskazaniem do leczenia. Objawowa przepuklina pępkowa bywa najczęściej wskazaniem do leczenia operacyjnego, zabieg ten nazywamy hernioplastyką. Stosuje się w nim metodę Mayo, czyli zamknięcie wrót przepukliny na zakładkę. Metoda ta polega na cofnięciu wszystkich elementów, które dostały się do worka przepuklinowego i odprowadzeniu go do jamy brzusznej oraz zamknięciu ubytku w powięzi przy użyciu siatki z tworzywa sztucznego. Lekarz może również umieścić kawałek siatki bezpośrednio pod otrzewną i zamocować ją za pomocą szwów lub zszywek.

W ten sposób osłabiona część jamy brzusznej zostaje wzmocniona, a ryzyko nawrotu dolegliwości zmniejszone. Podczas operacji przepukliny, cięcie operacyjne wykonuje się łukowato w dolnej części pępka, a następnie zakłada szwy, którymi zamyka się pierścień pępkowy. Rzadko konieczne jest także wykonanie plastyki skóry. Zabieg przeważnie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, trwa on około pół godziny i można go przeprowadzić metodą laparoskopową lub otwartą. Nawracającą przepuklinę pępkową leczy się na ogół metodą laparoskopową. Przebiega ona tak samo jak tradycyjny zabieg, jednak unika się przy niej otwierania jamy brzusznej i dzięki temu rekonwalescencja jest szybsza. Decyzje o rodzaju operacji podejmuje chirurg prowadzący. Ryzyko nawrotu przepukliny pępkowej jest większe przy stosowaniu podczas zabiegu metody klasycznej, czyli laparotomii, po której osiąga ono ok. 20 proc.

Przy operacji laparoskopowej ryzyko to szacuje się na tylko 10 proc. Kobiety z przepukliną brzuszną, które planują kolejne ciąże, powinny wstrzymać się z operacją przepukliny do momentu ich zakończenia. W przeciwnym wypadku każda kolejna ciąża zwiększa ryzyko nawrotu schorzenia. Jeżeli z jakichkolwiek względów zabieg usuwania przepukliny nie może u pacjenta zostać odroczony, preferuje się jej naprawę za pomocą szwów. Natomiast jeżeli chory z jakichkolwiek przyczyn nie może zostać poddany operacji, stosuje się u niego tzw. pasy przepuklinowe. Są to specjalnie skonstruowane przyrządy ortopedyczne, które po założeniu uciskają wrota przepukliny z zewnątrz i zapobiegają w ten sposób wydostawaniu się jej zawartości z brzucha.

Jakie powikłania mogą się pojawić w przebiegu przepukliny pępkowej? Nieleczona przepuklina pępkowa w niesprzyjających okolicznościach może, na skutek zaburzeń ukrwienia, stać się przyczyną niedrożności przewodu pokarmowego lub obumarcia fragmentu jelita. Natomiast, biorąc pod uwagę możliwe powikłania pooperacyjne, należy zdawać sobie sprawę, iż istnieje ryzyko zaburzenia gojenia rany, zakażenia miejsca operacji, krwiaków oraz surowiczaków. Mogą także pojawić się powikłania wynikające z samego zabiegu operacyjnego oraz towarzyszącego mu unieruchomienia i znieczulenia.

Należy pamiętać, że pozostawienie nieleczonej przepukliny może prowadzić do wystąpienia wielu poważnych, często niebezpiecznych dla życia powikłań. Dlatego bardzo istotne jest odpowiednio szybkie wykonanie zabiegu przywracającego ciągłość przedniej ściany jamy brzusznej.

Rekonwalescencja po operacji przepukliny

Po wykonanym zabiegu i wypisaniu pacjenta do domu chirurg wyznacza termin wizyty kontrolnej. Najczęściej wymagana jest tylko jedna wizyta, jednakże zawsze należy się zgłosić do lekarza, jeśli przepuklina nawróci. Po zabiegu naprawczym przepukliny przez wiele tygodni mogą być wyczuwalne pod skórą pacjenta szwy zamykające pierścień pępkowy. Po jakimś czasie w tym miejscu może pozostać blizna.

W okresie pozabiegowym należy przede wszystkim zwrócić szczególną uwagę na:

• Właściwe odżywianie i nawadnianie chorego. W powrocie do zdrowia ważna jest też bowiem dieta, która powinna zawierać dużo błonnika. Istotne jest również właściwe nawadnianie organizmu poprzez wypijanie przynajmniej 1,5 l wody dziennie.
• Pielęgnację rany pooperacyjnej. Aby uniknąć zakażenia, ranę należy chronić przed zabrudzeniem lub urazem za pomocą opatrunku, a także przez kilka pierwszych dni przed zamoczeniem. Opatrunki należy zmieniać codziennie przemywając rany środkami odkażającymi i utrzymywać je w czystości.
• Ograniczenie podnoszenia ciężkich przedmiotów, ponieważ dźwiganie powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, co może przyczynić się do nawrotu przepukliny.