Nasze magazyny
Zioło znane było już starożytnym. Stosował je i polecał sam ojciec medycyny - Hipokrates. Do dziś ceni się jego właściwości zarówno w medycynie ludowej, jak i akademickiej. Zielarze i farmaceuci do przygotowania swoich leków wykorzystują korzenie (Althaeae radix) oraz liście rośliny (Althaeae folium), które są bogate w substancje śluzowe, złożone z polisacharydów zawierających m.in. glukozę, laktozę, kwasy galakturonowy i glukuronowy, galaktozę, arabinozę, ramnozę, a w liściach również ksylozę.
To jednocześnie bogate źródło m.in. pektyn, betainy, soli mineralnych - cynku, selenu, wapnia, fosforu, żelaza, skrobi, aminokwasów oraz flawonoidów, będących naturalnymi antyoksydantami, a także kwasów organicznych, kumaryny i witamin A, C, E i z grupy B1.
Najwięcej śluzu, który ma działanie osłonowe i przeciwzapalne, zawiera korzeń (nawet do 35%) i to właśnie ta część rośliny jest najczęściej wykorzystywana w produkcji popularnego syropu prawoślazowego. Jako że ma on przyjemny smak, często jest przepisywany dzieciom.
Zaleca się go osłonowo przy poparzeniach błon śluzowych np. gorącymi płynami lub żrącymi substancjami (trzeba to jednak zawsze skonsultować z lekarzem!).
Zewnętrznie pomaga w leczeniu trudno gojących się ran, oparzeniach, owrzodzeniach oraz zapaleniu i świądzie skóry. Przyspiesza ziarninowanie i działa przeciwzapalnie.
Badania laboratoryjne potwierdziły, że ekstrakt z liści rośliny wykazuje znaczące działanie antybakteryjne wobec bakterii Gram-dodatnich, natomiast ekstrakt z jej korzeni hamuje wzrost licznych patogenów bytujących w jamie ustnej2. Właściwości przeciwdrobnoustrojowe prawoślazu wykorzystuje się też w stanach zapalnych powiek i spojówek.
Prawoślaz na kaszel
Zioło stosowane jest jako antidotum w leczeniu uciążliwego, mokrego i suchego kaszlu3. Śluz zawarty w roślinie nawilża oraz osłania gardło, łagodzi podrażnienia oraz rozcieńcza wydzielinę zalegającą w oskrzelach i płucach. Ułatwia to odksztuszanie, co pomaga w wydaleniu flegmy z organizmu.
Wyniki badań nie tylko potwierdziły skuteczność polisacharydów pozyskiwanych z korzeni prawoślazu, ale też wykazały, że jego efekt przeciwkaszlowy porównywalny jest ze stosowaną w takich przypadkach kodeiną4.
Prawoślaz osłania gardło
Prawoślaz sprawdza się przy wszelkiego rodzaju nieżytach gardła, zapaleniach krtani, strun głosowych, anginie i chrypce. Działa powlekająco i ochraniająco na błony śluzowe, dodatkowo łagodzi podrażnienia i nawilża śluzówkę. Profilaktycznie warto spożywać korzeń rośliny, jeśli często i intensywnie mówimy, bądź dłużej przebywamy w klimatyzowanych wnętrzach lub miejscach z przesuszonym powietrzem.
Prawoślaz działa przeciwwrzodowo
Jak się okazuje, ekstrakty z Althaea officinalis wykazują znaczące działanie przeciwwrzodowe in vivo na modelach zwierzęcych w porównaniu z lekami referencyjnymi. Uczeni sprawdzili to na szczurach cierpiących z powodu owrzodzeń żołądka. Gryzonie, którym przez 14 dni podawano wyciąg z rośliny, miały mniej owrzodzeń5.
Ponadto prawoślaz lekarski pomaga w leczeniu uszkodzeń śluzówki przełyku, nieżytu żołądka, zgagi, nadkwaśności oraz problemach z dwunastnicą. Stosowany jest także przy problemach jelitowych, gdyż poprawia trawienie i perystaltykę, co ma duże znaczenie w przypadku zaparć.
Prawoślaz jest dobry dla skóry i włosów
Napar z korzeni rośliny wykorzystywany jest do robienia ciepłych okładów we wszelkiego rodzaju podrażnieniach skóry oraz w stanach zapalnych, oparzeniach, owrzodzeniach, ropniach, czyrakach, odparzeniach, a nawet po ukąszeniach owadów6. Działa na nie łagodząco.
Ze względu na jego właściwości antyseptyczne można przemywać nim trudno gojące się rany, by przyspieszyć ich gojenie się. Co więcej, wyciąg z korzenia prawoślazu poprawia witalność komórek nabłonkowych.
Warto przy tym wspomnieć, że jego właściwości łagodzące, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, wykorzystywane są także w pielęgnacji skóry głowy i włosów - nawilża je, zapobiega puszeniu się oraz reguluje wydzielanie sebum.
Prawoślaz zwalcza wolne rodniki
Właściwości antyoksydacyjne prawoślazu lekarskiego to przede wszystkim domena substancji zawartych w kwiatach. Badania laboratoryjne wykazały ich bardzo dużą zdolność do wymiatania reaktywnych form tlenu oraz chelatowania metali. Ich aktywność antyoksydacyjna jest porównywalna z działaniem standardowych przeciwutleniaczy7.
Co ciekawe, dowiedziono również, że kolor kwiatów ma wpływ na moc antyoksydantów zawartych w roślinie. Te pochodzące z kwiatów ciemnoróżowych i czerwonych charakteryzują się większą aktywnością niż związki wyekstrahowane z białych. Zdaniem uczonych ma to związek ze zwiększonym poziomem antocyjanów w ciemnych płatkach8.
Prawoślaz łagodzi zapalenie pęcherza
Wywar z prawoślazu ma lekkie działanie moczopędne i antyseptyczne. Dodatkowo osłania ściany dróg moczowych, dzięki czemu pozwala zredukować odczuwany ból i dyskomfort podczas infekcji tego układu. Ulgę przynoszą też nasiadówki w naparze z zioła.
Naturopaci zalecają je zwłaszcza w czasie zapalenia pęcherza oraz gdy problemem jest zbyt częste oddawaniem moczu.
Zastosowanie prawoślazu - przepisy
Odwar z korzeni lub liści
Łyżkę wysuszonego i rozdrobnionego korzenia albo liści zalej szklanką letniej wody. Odstaw na minimum godzinę do namoczenia, a następnie zagotuj w tej samej wodzie. Przestudź i przecedź. Pij 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie, nie więcej niż 3 filiżanki dziennie.
Nalewka z korzeni
Posiekaj 100 g korzeni i zalej 500 ml 40% czystej wódki. Szczelnie zamknij. Odstaw w ciepłe i ciemne miejsce na 2 tygodnie, potrząsaj 2 razy dziennie. Po zlaniu nalewki osad przecedź przez czystą, bawełnianą szmatkę i wyciśnij z niego dokładnie resztę płynu, następnie dołącz do wcześniej zlanej nalewki. Całość wlej do ciemnej butelki. Przechowuj w lodówce. Pij po łyżeczce 3 razy dziennie.
Pomaga zaburzeniach trawiennych i żołądkowych oraz nieżycie górnych dróg oddechowych i suchym kaszlu.
Okład z prawoślazu
3 łyżki sproszkowanego korzenia zalej szklanką ciepłej wody i gotuj na wolnym ogniu do otrzymania gęstej papki. Stosuj w leczeniu schorzeń dermatologicznych, nakładając ją na rany i stany zapalne skóry.
Informacje ogólne na temat prawoślazu lekarskiego (Althaea Officinalis)
Występowanie:
Pochodzi z terenów Morza Śródziemnego, obecnie uprawiany jest w Europie, Ameryce Północnej i Azji Mniejszej. W Polsce w stanie naturalnym rośnie w rowach, mokrych łąkach i na pastwiskach, głównie na Kujawach oraz w Wielkopolsce.
Surowiec:
Kłącze, liście i kwiaty. Kwitnie od lipca do sierpnia. Korzenie zbiera się jesienią lub wiosną w drugim roku uprawy, a następnie suszy w temp. ok. 40°C. Liście zrywa się w czasie kwitnienia, potem suszy w warunkach naturalnych, w zacienionym i przewiewnym miejscu.
Uprawa prawoślazu:
wymaga gleby dobrze nawożonej i wilgotnej.
Ważne:
Nie należy przyjmować prawoślazu przez zbyt długi czas ze względu na to, że śluz tej rośliny hamuje wchłanianie witamin i minerałów w przewodzie pokarmowym. Jeżeli przyjmujesz leki, zachowaj godzinny odstęp między nimi a syropem zawierającym prawoślaz, gdyż preparat może opóźnić ich wchłanianie.
- H. Strzelecka, J. Kowalski Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: PWN, 2000
- PharmTech Res. 2013; 5(3): 1378-85
- Bratisl Lek Listy 2011; 112(12): 670-5
- Biol Macromol. 2009 Jul 1; 45(1): 27-32
- Antioxidants (Basel). 2019 Nov; 8(11): 512
- Med Plants Res. 2011, 5: 5662-6.
- Ethnopharmacol. 2010 Jan 8; 127(1): 62-9
- Biol Pharm Bull. 2002 Feb; 25(2): 229-34
