Ziele krwawnika już w starożytności stosowano do opatrywania i leczenia ran odniesionych przez wojowników. Później, w XIX w., odkryto, że działa ono rozkurczowo na mięśnie gładkie, silnie stymuluje procesy trawienne i pobudza wydzielanie soków.
Młode listki krwawnika zjadano wiosną, by wzmocnić i odtruć organizm. Stosowano je także przy schorzeniach wątroby, trzustki, śledziony, żołądka oraz jelit.
Dziś wiemy już, że silne i wielokierunkowe działanie krwawnika jest po prostu kwestią jego skomplikowanego składu chemicznego. Choć jakość surowca oceniana jest przede wszystkim na podstawie zawartości i składu olejku eterycznego oraz związków fenolowych, nie można zapominać, że obfituje on również w kwasy tłuszczowe (palmitynowy, linolenowy i olejowy), kwasy fenolowe (kawowy i salicylowy), flawonoidy, garbniki, saponiny, sterole i kumaryny.
Układ pokarmowy
Jak stosować ziele krwawnika?
Napar 1 łyżkę suszonego ziela zalej szklanką wrzątku i zaparzaj 15 min. Pij kilka razy dziennie po 100 ml, by poprawić trawienie lub płucz naparem włosy, by zapobiec ich wypadaniu i przetłuszczaniu.
Macerat Pół szklanki świeżego, zmielonego ziela zalej szklanką letniej, przegotowanej wody i odstaw na 8 godz. Przez 3-5 dni pij 2 razy dziennie ok. 100 ml maceratu, by wzmocnić organizm i oczyścić go z toksyn.
Ziołomiód Łyżeczkę zmielonych świeżych listków zalej łyżeczką wódki lub rumu i łyżką miodu. Wymieszaj. Zażywaj raz dziennie po łyżce jako środek wzmacniający odporność i trawienie. Jeśli już jesteś przeziębiony lub osłabiony - zwiększ dawkę do 3 łyżek dziennie.
Nalewka Zapełnij butelkę świeżymi, rozdrobnionymi w moździerzu kwiatami krwawnika (luźno - bez ugniatania) po samą szyjkę. Następnie zalej wódką owocową lub zwykłą (38-40%). Szczelnie zamkniętą butelkę odstaw w ciepłe, nasłonecznione miejsce na 14 dni. Po tym czasie przefiltruj i zlej do nowej butelki lub słoika. W przypadku niestrawności, skrętów jelit lub bólu na tle nerwowym zażywaj 1-2 łyżki nalewki co kilka godzin.
Maseczka Garść świeżego, posiekanego ziela wymieszaj z ubitym na sztywno białkiem z 1 jaja. Rozsmaruj na twarzy i zmyj po 20 min ciepłą wodą. Taka maseczka oczyszcza cerę tłustą i trądzikową.
Podstawowym tradycyjnym zastosowaniem Achillea millefolium jest leczenie niestrawności, braku apetytu i innych dolegliwości układu pokarmowego. Badania naukowe potwierdzają, że wyciągi z ziela krwawnika działają rozkurczająco na mięśnie gładkie oraz wpływają na motorykę żołądka, stymulując jego opróżnianie i skutecznie zwalczając niestrawność1. Przy czym w eksperymentach na myszach wyciąg z kwitnących szczytów ziela krwawnika nasilał opróżnianie zarówno żołądka zdrowego, jak i uszkodzonego przez cisplatynę.
Właściwości przeciwzapalne
W przypadku łagodzenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych dużą rolę odgrywają również przeciwzapalne właściwości krwawnika, wykorzystywane także w leczeniu uszkodzeń skóry i błon śluzowych.
W różnych badaniach wykazano, że wyciągi wodne i wodno-alkoholowe ziela m.in. hamują aktywność proteaz związanych z powstawaniem stanu zapalnego2.
Innym istotnym mechanizmem jest aktywność antyoksydacyjna: wyciąg z ziela krwawnika silnie wymiata wolne rodniki, zmniejszając stan zapalny i uszkodzenia komórek żołądka u zwierząt zakażonych Helicobacter pylori3.
Zbadano również skuteczność destylatu z Millefolii herba w łagodzeniu zapalenia śluzówki ust u 56 pacjentów z chorobą nowotworową. Ochotnicy, którzy przez 2 tygodnie płukali nim usta 4 razy dziennie, uzyskali dużo lepsze efekty niż ci stosujący roztwór rutyny4.
Działanie żółciotwórcze
To kolejny mechanizm, dzięki któremu krwawnik sprzyja poprawie trawienia. W jednym z badań frakcja wyciągu z ziela zawierająca głównie kwas dikawoilochinowy i glukuronid luteoliny powodowała znaczny wzrost wydzielania żółci przez izolowaną wątrobę szczura5. W porównaniu z żółciotwórczą i żółciopędną cynaryną (związkiem chemicznym wyizolowanym z liści karczocha) krwawnik działał nawet 3 razy silniej.
Sprzymierzeniec kobiet
W randomizowanym badaniu oceniono efekt stosowania wodnego wyciągu przy bolesnym miesiączkowaniu. Grupa studentek przyjmowała ziele krwawnika lub placebo 3 razy dziennie przez 3 dni w 2 cyklach miesięcznych. Leczenie krwawnikiem wyraźnie zmniejszało nasilenie bólu zarówno po 1, jak 2 miesiącach jego stosowania6.
Achillea millefolium poleca się również kobietom zmagającym się z przewlekłym zapaleniem przymacicza tylnego - schorzeniem związanym ze wzmożonym napięciem i skurczami mięśni miednicy na podłożu zaburzeń neuro-wegetatywnych. Krwawnik skutecznie łagodzi jego objawy (przede wszystkim usuwa skurcze) dzięki właściwościom spazmolitycznym i przeciwzapalnym, a zawarte w nim goryczki działają jednocześnie tonizująco7. Wyciągi z ziela można stosować również jako dodatek do kąpieli w przypadku zaburzeń funkcjonowania narządów rodnych u kobiet.
Na choroby nerek
Obecne w roślinie związki chemiczne wpływają na pracę układu moczowego, a wyciąg wodno-etanolowy z ziela krwawnika zwiększa wydalanie moczu i elektrolitów (sodu i potasu) oraz obniża poziom szczawianów w moczu. W badaniach klinicznych 31 pacjentów z chronicznymi chorobami nerek podzielono na 2 grupy. Przez 2 miesiące jedna z nich stosowała 3 razy dziennie 1,5 g kwiatów krwawnika, a druga - placebo. U członków grupy kontrolnej wzrósł poziom tlenku azotu, którego nadmierna produkcja sprzyja rozwojowi chorób nerek i towarzyszących im krwawień z dróg moczowych8. Zdaniem badaczy sugeruje to, że ziele krwawnika może wspomagać leczenie i profilaktykę kamicy nerkowej, ale do wyciągnięcia jednoznacznych wniosków potrzebne są dalsze analizy.
Wsparcie serca
Metryczka
Występowanie: pospolicie na nizinach, na suchych łąkach i miedzach.
Surowiec leczniczy: ziele (Millefolii herba); można też używać samych kwiatów (Millefolii flos).
Pora zbioru: w okresie kwitnienia (od czerwca do października).
Ważne: niektóre osoby są uczulone na olejek krwawnikowy i wówczas nie mogą stosować zioła.
W medycynie ludowej krwawnik stosowany był w leczeniu zaburzeń układu krążenia, a kilka lat temu w badaniach naukowych udało się potwierdzić jego pozytywny wpływ na naczynia krwionośne. Okazuje się, że wyciąg z ziela krwawnika stymuluje proliferację (namnażanie się) komórek naczyń mięśni gładkich. W kolejnych pracach dowiedziono, że wodno-alkoholowy wyciąg oraz izolowane z niego frakcje obniżają ciśnienie tętnicze krwi u szczurów9.
Największe znaczenie miała tu wysoka zawartość artemetyny - flawonoidu izolowanego m.in. z ziela krwawnika. Dodatkowo artemetyna w dawce 1,5 mg/kg masy ciała obniżała aktywność enzymów konwertujących angiotensynę (które powodują podwyższenie ciśnienia) nawet o 63%. W innej pracy wykazano, że wyciąg z ziela krwawnika działa też rozkurczająco na naczynia wieńcowe serca i oskrzeli, co może okazać się przydatne w leczeniu nadciśnienia i astmy10.
Środek przeciwlękowy
Badania przeprowadzone na myszach pokazały, że Achillea millefolium wpływa pozytywnie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), wywołując efekt przeciwlękowy (anksjolityczny)11. Na podstawie testów naukowcy stwierdzili, że wyciąg wodno-alkoholowy, zarówno podany jednorazowo, jak i stosowany przez 25 dni, chroni gryzonie przed lękiem, nie zmniejszając ich ruchliwości. Jednak również w tym przypadku - podobnie jak w leczeniu chorób nerek - niezbędne są dalsze prace nad wpływem krwawnika na OUN.
Bibliografia
- Neurogastroenterology & Motility 2012; 24: 164-c90
- J Ethnopharmacol 2007; 113 (2): 312-317
- J. Ethnopharmacol 2012; 141 (1); 403-410
- Eur J Pncol Nurs 2015; 19 (3): 207- 213
- Phytomedicine 2006; 13: 702-706
- J Pediatr Adolesc Gynecol 2015; 28 (5): 402-404
- Postępy Fitoterapii 2000; 2: 10-16
- J. of Kidney Diseases 2012; 6 (5): 350-353
- Phytomedicine 2011; 18: 819-825
- Phytother Res 2011; 25 (4): 577-583
- J Ethnopharmacol 2012; 140 (1): 46-54