Nasze magazyny
W medycynie tradycyjnej to niezwykle wytrzymałe drzewo iglaste wykorzystywano przede wszystkim do zwalczania chorób układu oddechowego. Szyszki świerkowe miały pomagać w suchym kaszlu, a sporządzone z młodych pędów syropy - działać wykrztuśne i oczyszczać drogi oddechowe z flegmy i ropnej wydzieliny. Surowce te stosowano także przy owrzodzeniach, odleżynach, oparzeniach, grzybicy i trudno gojących się ranach1. W tym celu mieszano żywicę z tłuszczem zwierzęcym, miodem i woskiem i taką miksturę nakładano na skórę chorego, by oczyścić ranę z toksyn. Stosowany zewnętrznie świerk miał również działać rozgrzewająco, osuszająco i ściągająco, w związku z czym żywicą smarowano miejsca dotknięte reumatyzmem.
Bogaty skład
Jak stosować świerk?
Odwar 1-2 łyżki świeżego lub suszonego rozdrobnionego igliwia (lub gałązki z igliwiem) zalej 2 szklankami wody i gotuj 5-10 min po przykryciem na wolnym ogniu. Odstaw na 20 min, przecedź. Przy problemach z wykrztuszaniem pij 3-4 razy dziennie po 1/2 szklanki, najlepiej z miodem.
Syrop Przefiltrowany odwar wymieszaj z 2 częściami cukru i 1 częścią miodu. Dodaj sok z cytryny do smaku, ewentualnie nieco rumu. Po wymieszaniu syrop świerkowy zażywaj kilka razy dziennie po łyżce przy przeziębieniu i grypie.
Nalewka 2 szklanki igliwia lub szczytów gałązek zalej 500 ml alkoholu 40%. Pozostaw szczelnie zamknięte na miesiąc, co kilka dni wstrząsając słoikiem. Następnie przecedź przez sito i przepuść przez filtr do kawy. Zażywaj 3 razy dziennie po łyżeczce w rozcieńczeniu z niewielką ilością wody. Nalewkę możesz także stosować zewnętrznie do przemywania skóry w przypadku pryszczy, łojotoku, oparzeń, grzybic, ropni i innych schorzeń.
Kąpiel Ok. 1 kg igliwia i szczytów gałązek zalej 4 l zimnej wody. Powoli, pod przykryciem, doprowadź do wrzenia. Gotuj 5-10 min na małym ogniu. Odstaw na 30 min, następnie odcedź i wlej do wanny napełnionej wodą.
Kąpiel powinna trwać ok. 15 min, by pomóc w bólach stawów i mięśni, stanach pourazowych, przy bezsenności, chorobach układu nerwowego, zaburzeniach przemiany materii oraz schorzeniach skóry. Jeśli chcesz szybciej przygotować kąpiel, do wanny wlej po prostu ok. 2,5-3 ml gotowego olejku eterycznego.
Inhalacje Garść igieł zalej 2 l wrzątku i gotuj, aż zacznie buchać para. Wtedy zdejmij garnek z ognia, pochyl się nad nim, nakryj głowę ręcznikiem i wdychaj parę przez ok. 10 min. Taki zabieg oczyszcza i udrożnia drogi oddechowe.
Już sam świeży, intensywny zapach igliwia może oczyszczać drogi oddechowe, ale badania przeprowadzone w ostatnich latach pokazują, że za zdrowotną aktywnością świerku stoją również zawarte w nim substancje aktywne. Przede wszystkim jest on dobrym źródłem antyoksydantów - głównie glikozydów stilbenowych, ale też glutationu, witaminy C i enzymów takich jak dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza i peroksydaza askorbinowa2. Zawiera również związki fenolowe, w tym lignany, flawonoidy i garbniki3.
Z kolei świerkowy olejek, pozyskiwany przez destylację parą wodną z igieł, czubków gałązek lub gałęzi, zawiera naturalny olejek eteryczny, którego składniki są wchłaniane przede wszystkim przez skórę (np. podczas inhalacji). Ma on działanie wykrztuśne, pobudza ukrwienie, przeciwdziała stanom zapalnym, a przyjmowany wewnętrznie działa żółciopędnie i moczopędnie oraz pobudza wydzielanie soku żołądkowego.
Na przeziębienie
Przy męczącym kaszlu i katarze sprawdzają się maści ze świerkowym olejkiem eterycznym rozcieńczonym w olejku bazowym (np. ze słodkich migdałów lub oliwie z oliwek) oraz rozgrzewającą terpentyną i kamforą. Naciera się nimi klatkę piersiową, kark i plecy. Wspomagają leczenie grypy, przeziębienia i zapalenia oskrzeli, przynoszą ulgę w bólach kostno-stawowych oraz mięśniowych4. Najlepiej stosować je na noc, ponieważ ciepło potęguje ich działanie.
Układ moczowy
W jednym z badań wykazano, że podawany doustnie ekstrakt ze świerku pospolitego wywiera korzystny wpływ na przewlekłe zapalenie stercza i dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych5. U przyjmujących go szczurów miał pozytywny wpływ na parametry urodynamiczne, m.in. zwiększając objętość i szybkość wydalania moczu oraz łagodząc stan zapalny gruczołu krokowego.
Przeciwko bakteriom
Obecne w igliwiu i korze świerku pospolitego alkaloidy wykazują obiecujące właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze.
W jednym z badań ekstrakty hamowały rozwój wszystkich drobnoustrojów, wobec których je zastosowano, takich jak Pseudomonas aeruginosa, Enterococcus faecalis, Candida glabrata i Candida albicans. Co więcej, w przypadku P. aeruginosa i E. faecalis były prawie trzykrotnie bardziej aktywne niż tetracyklina6.
Również w innych badaniach in vivo i in vitro wykazano skuteczność żywicy świerku przeciwko opornym patogenom, takim jak MRSA (gronkowiec złocisty), VRE (szczepy bakterii powodujące zakażenia wewnątrzszpitalne, w tym sepsę) czy Trichophyton rubrum (odpowiedzialny za rozwój grzybicy)7. Prawdopodobnie te właściwości odpowiadają za efektywne leczenie przy użyciu tego surowca miejscowych zakażeń bakteryjnych i grzybiczych, w tym zakażonych ran, wrzodów, ropni, oparzeń i grzybicy paznokci.
Działanie przeciwdrobnoustrojowe i przeciwutleniające, a także możliwość hamowania degradacji kolagenu i wpływania na procesy produkcji melaniny sprawiają, że ekstrakty świerku stają się dla ekspertów również potencjalnym składnikiem dermokosmetyków8.
Wsparcie mikrobioty
Okazuje się, że tradycyjne stosowanie świerku w problemach trawiennych ma uzasadnienie. W jednym z badań wykazano, że jeden z jego składników (galaktoglukomannan z grupy hemiceluloz) należy do prebiotyków, czyli substancji, które stanowią swego rodzaju pożywkę dla probiotyków, dzięki czemu pobudzają rozwój prawidłowej flory jelit. Naukowcy odkryli, że gatunki pożytecznych bakterii Bifidobacterium są zdolne do fermentacji sacharydów pochodzących z hemiceluloz, a galaktoglukomannan pozyskany właśnie ze świerku pospolitego znacząco stymulował tempo ich wzrostu9.
Metryczka
Występowanie: w Polsce rośnie dziko, zazwyczaj w górach i na wzniesieniach. Sadzi się go również w ogródkach.
Surowiec leczniczy: we współczesnym lecznictwie używa się najczęściej igliwia (Piceae folium) oraz szczytów pędów (młodych gałązek - Piceae turio), ale właściwości zdrowotne ma również żywica (Picea Resina Abietis).
Pora zbioru: igliwie zbiera się późną jesienią i zimą, a szczyty pędów - wczesną wiosną (najlepiej od grudnia do marca, gdy mają najwięcej witaminy C i żywicy).
Ważne: substancje zawarte w świerku stosowane w nadmiarze mają właściwości toksyczne, obciążają wątrobę i nerki, a przy długotrwałym przyjmowaniu zaburzają pracę układu krwionośnego. Z kolei olejku eterycznego nie należy podawać dzieciom z alergiami, przede wszystkim z astmą (nawet w kąpieli). Nierozcieńczony olejek może powodować podrażnienie skóry i błon śluzowych.
Bibliografia
- Surg Gynecol Obstet 1956; 102: 116; Am J Infect Dis 2005; 1: 132; Nord Medicinhist Arsb 1980; 6: 118
- PLoS ONE 2017; 12 (1): e0169773; Nordic. Pulp. Paper Res. J. 2012, 27, 6-17; Plant Physiol. 1992; 99 (3): 1084–1089
- Phytochemistry 1992; 31: 3288-3289; J. Wood Sci. 2006; 52: 436-444
- Panacea 2009; 1 (26): 11-13
- Int J Biol Macromol 2017; 101: 222-229
- Fitoterapia 2017; 117: 138-146
- Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2012; 31: 1783
- Molecules 2016; 21 (11): E1586
- J Agric Food Chem 2012; 60 (44): 11037-43
