Nasze magazyny
Babkę lancetowatą (Plantago lanceolata) można znaleźć na niemal każdej łące - ma dużą zdolność dostosowywania się do różnych warunków. Właśnie ze względu na dużą wytrzymałość w starożytności jej liście uważano za panaceum i stosowano nawet na ukąszenia węży i skorpionów. Jednocześnie były wykorzystywane jako środek wykrztuśny, przeciwbakteryjny, przeciwzapalny i moczopędny.
Babka lancetowata sprawdzała się przy nieżytach dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, przyspieszała gojenie ran, pomagała pozbyć się kaszlu i wspomagała pracę nerek. Jej liście do dzisiaj przyrządza się w postaci sałatek lub gotuje jak kapustę. I choć są nieco gorzkie w smaku, to warto je wypróbować, bo zawierają wiele cennych dla naszego zdrowia witamin oraz innych związków.
Właściwości lecznicze babki lancetowatej
Swoje właściwości lecznicze babka lancetowata zawdzięcza flawonoidom, a przede wszystkim glikozydom irydoidowym (aukubinie i katalpolowi) oraz śluzom i garbnikom. Już w latach 70. XX w. uznano, że działanie antybiotyczne jej liści jest spowodowane obecnością wyizolowanej z tej rośliny aukubiny, a właściwie produktu jej rozkładu - aukubigeniny. Ma ona właściwości osłaniające wątrobę (m.in. w zatruciach czterochlorkiem węgla czy amanityną muchomora sromotnikowego), przeciwzapalne, spazmolityczne, antywirusowe i przeciwstresowe1.
Z kolei katalpol działa diuretycznie i spazmolitycznie2. Wykazuje również aktywność przeciwko antygenom wirusa zapalenia wątroby typu B (HbsAg). Prowadzone na mysich makrofagach badania wpływu wyciągów z babki lancetowatej na mediatory stanu zapalnego sugerują, że ich skuteczność wynika z możliwości hamowania wytwarzania tlenku azotu, a nie cytokin prozapalnych.
Babka lancetowata przy leczeniu ran
W medycynie tradycyjnej babka lancetowata od wieków jest stosowana jako naturalny opatrunek, a badania potwierdzają, że przyspiesza gojenie ran i łagodzi ból3. Przede wszystkim działa bakteriobójczo, a sok z jej świeżych liści przyspiesza gojenie ran oraz regenerację naskórka. Ulgę po przyłożeniu liści babki lancetowatej na miejsca ukąszeń owadów przypisuje się zaś obecności garbników4.
Babka lancetowata na kaszel
Z liści babki lancetowatej przyrządza się napary pomocne w nieżytach jamy ustnej, przewodu pokarmowego i oddechowego, w owrzodzeniach żołądka, zatruciach bakteryjnych, a także biegunkach. Chociaż dostępnych jest tylko kilka danych klinicznych, wyniki badań eksperymentalnych potwierdzają jej działanie przeciwzapalne, spazmolityczne i immunostymulujące.
Liście babki lancetowatej zaleca się w łagodzeniu kaszlu i podrażnienia błony śluzowej, które są związane z zakażeniami górnych dróg oddechowych, zwłaszcza u dzieci5. Zmniejszają również świszczący oddech oraz łagodzą bóle w klatce piersiowej (spowodowane np. zapaleniem oskrzeli). Sok ze świeżych liści podaje się nawet w przypadku astmy.
Babka lancetowata na podrażnione jelita
Napary z P. lanceolata stosuje się także w zatruciach i owrzodzeniach żołądka (działają uspokajająco przy skurczach). Badania z zastosowaniem etanolowego ekstraktu z babki lancetowatej wykazały jego przeciwskurczowe działanie na jelito świnki morskiej. Efekt ten autorzy przypisują obecności luteoliny, akteozydu, plantamajozydu oraz pochodnej katalpolu6. Substancje te m.in. hamują aktywność histaminy, zapobiegając skurczom mięśni gładkich.
Babka lancetowata przy zakażeniach bakteryjnych
Inne wyniki badań wskazują, że zarówno wodne, jak i alkoholowe roztwory babki lancetowatej mają działanie przeciwrobacze7. Natomiast w testach in vitro wyciskany sok i wodne ekstrakty zwalczały bakterie Staphylococcus, Salmonella i inne8.
Niestety w innych badaniach nie zaobserwowano działania przeciwbakteryjnego i przeciwgrzybiczego etanolowego ekstraktu na E. coli, Enterococcus faecalis, Acinetobacter baumanni, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia i Candida albicans.
Babka lancetowata przy trądziku
Ze względu na działanie przeciwzapalne, regenerujące i ściągające surowiec można stosować również zewnętrznie w leczeniu kłopotów skórnych9. Babka lancetowata jest coraz częstszym składnikiem kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji cery trądzikowej i łojotokowej oraz preparatów do higieny intymnej. Z kolei jej właściwości odżywcze i zmniejszające opuchliznę wykorzystuje się w kremach do pielęgnacji delikatnej skóry okolic oczu i preparatach przeciwzmarszczkowych.
Babka lancetowata - jak stosować?
Odwar z babki lancetowatej
Zalej 1 łyżkę liści 350 ml ciepłej wody i podgrzewaj na kuchence do wrzenia. Gotuj pod przykryciem 5 min, odstaw na 10-15 min i przecedź. Pij 2-3 razy dziennie po ½ szklanki przy nieżycie jelit i biegunce. Ten sam odwar możesz stosować zewnętrznie do płukań, okładów i przemywań.
Okład z babki lancetowatej
Wcześniej przygotowany odwar rozcieńcz przegotowaną wodą w proporcji 1:1. Taką miksturą można przemywać podrażnione oczy (np. przy zapaleniu spojówek). Po całym dniu pracy warto wypróbować również sparzone, lekko zmiażdżone liście babki lancetowatej - po przestygnięciu wystarczy przyłożyć je na powieki, by złagodzić zmęczenie oczu. Sprawdzą się również przy zranieniach.
Syrop z babki lancetowatej
6 garści liści zmiel w maszynce do mięsa i dolej wody (równo z poziomem zmielonej babki lancetowatej). Postaw na gazie, dodaj 0,5 kg cukru i 0,2 kg miodu i gotuj na małym ogniu, często mieszając, aż wywar mocno zgęstnieje. Na gorąco przelej do słoików, mocno zakręć i obróć wieczkami do dołu. Przechowuj w chłodnym miejscu, a po otwarciu w lodówce. W przypadku przeziębienia lub infekcji górnych dróg oddechowych pij 1-2 łyżki syropu przed każdym posiłkiem.
Maść z babki lancetowatej
Garść świeżych listków zalej szklanką czystej wódki (40%) i szczelnie zamknij w słoiku na tydzień, od czasu do czasu potrząsając nim. Następnie odcedź liście i powstałą maścią smaruj ugryzione miejsca lub swędzące ukąszenia.
Babka lancetowata w kuchni
Gorzkawe, ale łagodnie orzechowe w smaku świeże liście babki lancetowatej można smażyć na złoto po namoczeniu w cieście naleśnikowym lub zmielić i dodawać do ziemniaków startych na placki. Sprawdzą się również jako dodatek do sałatek i smoothies.
Babka lancetowata - metryczka
Występowanie: rośnie na nizinach i w dolnych partiach gór, na łąkach pastwiskach i trawnikach, jako chwast.
Surowiec: liście (Plantaginis folium) lub cała roślina (P. herba).
Pora zbioru: w okresie kwitnienia (od maja do września), należy zbierać tylko w pełni wykształcone liście.
Ważne: Przed dodaniem do jakiejkolwiek potrawy świeże liście należy sparzyć lub opłukać w ciepłej wodzie, aby pozbyć się zanieczyszczeń. Z powodu braku danych dotyczących bezpieczeństwa nie zaleca się przyjmowania babki przez kobiety w okresie ciąży i karmienia piersią.
Bibliografia
- Panacea 2008;3(24):9-11
- Farm. Pol. 1995;51:435-441
- J Pharm Pharmacol 2015; 67(1):117-125; J Med Life. 2015;8(Spec Iss 2):38-42
- Farm. Pol. 1994;50:711-719
- Wien Med Wochenschr.1999;149(8-10):211-6
- Phytomed 2007;14:404-16
- J Nematology 2006;38(3): 333-88
- Herba Hung,1970; 9:57-63; J Ethnopharm 1987; 20:223-237
- Wiad Ziel 2002;44(7):4-6
