Kardamon - właściwości lecznicze i zastosowanie w kuchni

Kardamon – co to jest, jak wygląda?

Kardamon, nazywany królową przypraw, to azjatyckie zioło i afrodyzjak. Jego nasiona (surowiec zielarski) są źródłem terpenów, estrów i flawonoidów¹. Nazwa „kardamon” obejmuje kilka gatunków roślin z rodziny imbirowatych. Najpopularniejszą i najbardziej wartościową jest kardamon malabarski (Elettaria cardamomum), bylina pochodząca z Indii, Sri Lanki i Chin, ale uprawiana dzisiaj również w Ameryce Środkowej.

Pozostałe gatunki to kardamon czarny (Amomum subulatum) i inne – wszystkie są stosowane jako przyprawa oraz wykazują właściwości prozdrowotne. Liście kardamonu mają lancetowaty kształt i osiągają ok. 70 cm długości. Kwiaty są bladozielone z purpurowym środkiem, wyrastają po 3–6 w pachwinach liści przykwiatowych².

Właściwości lecznicze kardamonu

Kardamon chroni przed wrzodami żołądka

Kardamon wspomaga pracę układu pokarmowego, zwłaszcza żołądka: łagodzi problemy trawienne, a także przyspiesza leczenie wrzodów. Potwierdzono to w badaniu na szczurach, którym podawano ekstrakty z kardamonu, kurkumy lub Blumea balsamifera (azjatycka roślina lecznicza zawierająca olejki eteryczne, sembung) rozpuszczone w ciepłej wodzie.

Kolejna grupa gryzoni otrzymywała sukralfat, a ostatnia (szósta) była grupą kontrolną. Następnie po 10 minutach zwierzętom podawano aspirynę, której jednym z działań niepożądanych jest zwiększenie ryzyka powstawania wrzodów żołądka. Eksperyment trwał tydzień. Po tym czasie specjaliści przyjrzeli się żołądkom zwierząt. Okazało się, że szczury pojone ekstraktami roślinnymi miały mniejsze oraz mniej liczne wrzody żołądka niż gryzonie, które przyjmowały jedynie aspirynę³.

Kardamon kontra mikroorganizmy

Kardamon wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, co potwierdzono naukowo. Specjaliści udowodnili, że kardamon zwalcza m.in.: – drożdżaki Candida albicans⁴, – bakterie Escherichia coli, – gronkowca złocistego, – pałeczkę ropy błękitnej⁵, – bakterie z rodzaju Salmonella⁶.

Kardamon obniża ciśnienie krwi

Udowodniono to w badaniu z udziałem 20 dorosłych ochotników, u których właśnie zdiagnozowano nadciśnienie i którzy nie stosowali jeszcze z tego powodu leków. Po 12 tygodniach przyjmowania 3 g sproszkowanego kardamonu dziennie ciśnienie krwi (skurczowe i rozkurczowe) powróciło do normy.

Żaden z ochotników nie zaobserwował działań niepożądanych podczas eksperymentalnej terapii⁷. Działanie kardamonu obniżające ciśnienie krwi może wiązać się z jego właściwością do zwiększania wydalania moczu, czyli diurezy⁸. Wiele leków regulujących ciśnienie krwi to właśnie diuretyki.

Kardamon działa przeciwnowotworowo

Badania na myszach wskazały na możliwe antynowotworowe właściwości kardamonu. Proszek z tej przyprawy zwiększa aktywność enzymów powiązanych z indukowaniem śmierci komórkowej. Kiedy gryzoniom podawano dopyszcznie 0,5 mg kardamonu przez 15 dni, zauważono, że rozwijające się u nich nowotwory skóry uległy zmniejszeniu, wykazywały też mniejsze obciążenie dla mysich organizmów względem grupy kontrolnej⁹.

Kardamon jako antyoksydant

W pewnym badaniu u szczurów laboratoryjnych wywołano uszkodzenie materiału genetycznego (DNA) za pomocą ekspozycji na wodę utlenioną (nadtlenek wodoru) – substancja ta opiera swoje działanie na nietrwałym wiązaniu 2 atomów tlenu z 2 atomami wodoru; kiedy tylko zachodzi taka możliwość, woda utleniona oddaje 1 atom tlenu i staje się zwykłą wodą. Uwolniony tlen to wolny rodnik, czyli agresywna forma tego pierwiastka, która może uszkadzać komórki organizmu. U szczurów, które miały kontakt z wodą utlenioną rozwinęły się stany zapalne. Ekstrakt z nasion kardamonu podawany gryzoniom w dawce 50 mg i 100 mg/kg masy ciała zapobiegał aktywności prozapalnej cytokin, a także działał ochronnie na DNA tych zwierząt¹⁰.

Kardamon poprawia wydolność oddechową

Olejek z kardamonu poprawił wydajność płuc u osób, które wdychały go przez minutę przed rozpoczęciem trwającego kwadrans marszu na bieżni. Ochotnicy z tej grupy mieli większą absorpcję tlenu niż grupa kontrolna¹¹.

Kardamon kontra cukrzyca

Eksperyment wykazał, że u szczurów, które były na diecie wysokotłuszczowej i wysokowęglowodanowej, szybciej obniżał się poziom glukozy we krwi, jeśli podano im proszek z kardamonu. Wynik ten był porównywalny ze zwierzętami, które karmiono normalną dietą¹². Ponieważ zaburzenia gospodarowania glukozą powiązano z insulinoopornością, otyłością i cukrzycą typu 2, wydaje się naturalnym, że kardamon powinien znaleźć się w diecie pacjentów z tymi właśnie problemami.

Jednak nie jest to takie proste. W innym badaniu, tym razem z ludzkimi ochotnikami, porównano skuteczność czarnej herbaty z dodatkiem kardamonu, cynamonu lub imbiru – grupa kontrolna piła czarną herbatę bez przypraw. Po 8 tygodniach eksperymentu okazało się, że to cynamon, a nie kardamon czy imbir wpływał korzystnie na stężenie glukozy we krwi. Jednocześnie wszystkie te przyprawy poprawiły poziom cholesterolu LDL i HDL¹³.

Kardamon chroni układ nerwowy

Zatrucie metalami i choroba Alzheimera mają podobną ścieżkę degeneracji układu nerwowego. Kiedy szczurom z wywołanymi przez ekspozycję na glin (aluminium) objawami alzheimera podawano olejek z kardamonu w dawkach 100 i 200 mg/kg masy ciała przez 42 dni, zaobserwowano poprawę w zachowaniu zwierząt i zmniejszenie zjawiska stresu oksydacyjnego w mózgu. Ponadto olejek z kardamonu zahamował aktywność enzymu acetylocholinesterazy (AChE), który bierze udział w progresji alzheimera¹⁴.

Kardamon odświeża oddech

Cineol, jeden ze składników olejku z nasion kardamonu, wykazuje działanie antyseptyczne: zabija bakterie odpowiedzialne za nieświeży oddech. Poza tym stwierdzono aktywność ekstraktu z kardamonu w zwalczaniu bakterii Streptococcus mutans i grzybów Candida albicans. Prawdopodobnie też lekko ostry smak kardamonu stymuluje wydzielanie śliny, a włóknista powłoka owoców podczas żucia delikatnie oczyszcza powierzchnię zębów. Innymi słowy, owoce kardamonu to naturalna guma do żucia¹⁵.

Kardamon pomaga rzucić palenie

Udowodniono, że żucie i zjedzenie kilku nasion kardamonu łagodzi głód nikotynowy i pozwala zmniejszyć chęć sięgnięcia po papierosa. Niektórzy specjaliści uważają, że kardamon może być włączony jako terapia wspomagająca w rzucaniu nałogu nikotynowego¹⁶.

Kardamon w chemii i kosmetyce

Olejek z zielonego kardamonu to popularny kosmetyk do pielęgnacji skóry. Studia nad jego aktywnością wykazały, że działa przeciwzapalnie i chroni przed nadmiernym namnażaniem się komórek skóry¹⁷. Jest również składnikiem perfum. Ze względu na swoje właściwości uspokajające, olejek kardamonowy wchodzi w skład olejków do masażu oraz kremów do ciała. Również producenci mydeł i detergentów sięgają po kardamon¹⁶, ponieważ wykazuje on działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

Kardamon w kuchni

Trudno wyobrazić sobie kuchnię indyjską i indonezyjską bez kardamonu. Ta przyprawa pasuje do mięs, sałatek, dań warzywnych, napojów (kawa i herbata z kardamonem), a nawet deserów! Kardamon możesz dodać do chleba, marynat, kiszonek oraz do domowej produkcji kiełbasy. Starte nasiona kardamonu to jeden ze składników curry i garam masala.

Ciekawostka: kardamon można znaleźć również w kuchni skandynawskiej, a to dzięki wikingom, którzy sprowadzili go do Europy Północnej z Konstantynopola. Do dziś w Skandynawii dodaje się kardamon do wódki².

Działania niepożądane kardamonu

U niektórych osób kardamon może wywołać reakcję alergiczną. Jeśli przyjmujesz leki na nadciśnienie, pamiętaj, że kardamon może nasilić ich działanie. Brakuje informacji na temat wpływu kardamonu na przebieg ciąży. Jeżeli karmisz piersią, upewnij się, że twojemu dziecko nie przeszkadza lekko ostry smak mleka po posiłku z kardamonem.

Jak uprawiać kardamon?

Kardamon jest byliną (rośliną wieloletnią), którą można uprawiać również na terenie Polski, choć tylko w szklarniach. Co prawda kardamon wytwarza nasiona, jednak rozmnaża się głównie poprzez rozrost kłączy. Jeżeli chcesz uprawiać kardamon, stwórz mu warunki podobne do lasu tropikalnego, tj. wysoką temperaturę i dużą wilgotność powietrza. Nawet najmniejsze przymrozki mogą mu zaszkodzić.

Kardamon nie od razu owocuje. Pierwsze plony zbierzesz czasem dopiero z czteroletniej rośliny, a pełny plon pojawia się po 5 latach od posadzenia. Pamiętaj, że kardamon jest wysoką rośliną: zwykle osiąga 2 m, jednak zdarzają się osobniki dorastające do 4 m.