Nasze magazyny
Jeżyny, należące do rodziny różowatych (Rosaceae), są żywotnymi bylinami, które rosną w strefach umiarkowanych na całym świecie. Jeśli masz szczęście mieszkać w pobliżu żywopłotu lub terenu dzikiego porośniętego jeżynami, pamiętaj, że odwdzięczą się one za bycie ciernistymi i inwazyjnymi chwastami, dając w zamian przepyszne, jadalne owoce.
Możesz zbierać jeżyny na dziko, uprawiać własne, albo kupić je świeże, mrożone lub suszone.
Ciernistość krzewów niesie ze sobą pewne wyzwanie podczas zbierania jeżyn, dlatego wskazane jest noszenie ubrań, które ochronią nas przed zadrapaniami i które bez żalu możemy poświęcić - bo grozi nam trudne do sprania poplamienie przez soki bogate w ciemne pigmenty antocyjanowe.
Nie wszystkie owoce rosnące na jednym krzaku dojrzewają w tym samym czasie. Niedojrzałe są zielone i stają się różowe, następnie przyjmują błyszczącą czerń oznaczającą pełną dojrzałość, a przejrzałe blakną na pylistą niebiesko-fioletową barwę.
Jeżyny można kupić na całym świecie, chociaż komercyjna produkcja tych owoców koncentruje się głównie w USA, Meksyku i Nowej Zelandii.
Jakie witaminy, mikroelementy i inne zdrowe substancje są w jeżynach?
Witaminy i inne
Jeżyny są doskonałym źródłem witamin E, C, K, kwasu foliowego, manganu i miedzi. Mają wysoką zawartość przeciwutleniaczy, zwłaszcza antocyjanów, a także zawierają garbniki, kwasy salicylowy i elagowy, pektynę i rutynę. Nasiona są ponadto bogate w oleje omega-3, które uwalniają się podczas żucia.
Wysoki poziom witaminy C sprawia, że owoce te silnie wzmacniają odporność, pomagając zmniejszyć ryzyko przeziębienia i infekcji, a także niektórych nowotworów. Należą również do najlepszych produktów przeciwutleniających, a ostatnie badania wykazały, że obecne w nich antocyjany skutecznie hamują wzrost różnych linii komórek nowotworowych, zwłaszcza raka jelita grubego1.
Mogą również chronić komórki nerwowe (neurony) przed uszkodzeniami oksydacyjnymi wyrządzanymi przez wolne rodniki2.
Pigment cyjanidynowy
Nadaje jeżynom bardzo ciemny kolor, zawiera antocyjaninę, która wraz z kwasem salicylowym działa przeciwzapalnie2, co oznacza, że są one dobrym wyborem dla pacjentów z zapaleniem stawów, cukrzycą, a nawet alzheimerem.
Kwas elagowy
Naturalnie występujący fenol przeciwutleniający, również pomaga w niszczeniu komórek nowotworowych, a w szczególności zmniejsza wpływ metabolizmu estrogenów na rozwój komórek raka piersi - poprzez hamowanie niezbędnych enzymów, zmianę wpływu zaangażowanych szlaków, a także indukowanie śmierci komórek nowotworowych (apoptozy)3.
Błonnik
Błonnik w jeżynach jest zarówno rozpuszczalny, jak i nierozpuszczalny, co może pomóc w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego i obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi. Jeżyny spożywane z umiarem mogą być również przydatne w leczeniu łatwych przypadków biegunki, chociaż spożywanie zbyt dużej ich ilości może z kolei mieć odwrotny skutek.
Ciekawe fakty na temat Jeżyn (Rubus fruticosus, Rubus ulmifolius)
Mimo czarnego koloru i wyglądu tak naprawdę wcale nie zalicza się do jagód. W rzeczywistości jest to owoc rzekomy w postaci wielopestkowca, składającego się z klastra małych owoców zwanych pesktowcami, z których, jak sama nazwa wskazuje, każdy zawiera pestkę.
W Polsce jeżyny dojrzewają w lipcu, a sezon zbiorów trwa również pod koniec sierpnia i we wrześniu. Według brytyjskich podań ludowych, owoców tych nie należy zbierać po dniu św. Michała, tj. 10 października - ponieważ mawiało się, że po tym święcie psuje je diabeł.
Ostrzeżenie to może mieć coś wspólnego z faktem, że chłodniejsza, bardziej wilgotna pogoda stwarza warunki do zarażenia jagód pleśnią, nadając im nieprzyjemny wygląd i smak, ale także czyniąc je potencjalnie toksycznymi.
Jakie jeżyny zbierać?
Gdy wybieramy się na jeżyny, warto wybierać tylko te w pełni dojrzałe, ponieważ niedojrzałe są niejadalne, cierpkie i twarde, a przejrzałe - rozpadną się i poplamią palce i ubrania przy próbie zebrania ich. Idealne owoce łatwo odchodzą od łodyg, ale nadal są zwarte.
Doświadczenie pozwala stwierdzić, jak słodki i dojrzały będzie owoc już po dotyku, podczas zbierania. Jędrniejsze są najlepsze do produkcji galaretki, podczas gdy te bardziej miękkie - idealne do ciast, podawania z bitą śmietaną lub po prostu... do jedzenia podczas zbioru.
Jak przechowywać jeżyny?
Świeże owoce można przechowywać w lodówce przez kilka dni - wystarczy je opłukać przed użyciem — lub można je opłukać, osuszyć i zamrozić. Są pyszne w koktajlach, sokach, dżemach, deserach, ciastach, konserwach, kruszonkach, sałatkach, przekąskach, syropach, nalewkach i winie.
Przepis na kotlety greckie z sosem jeżynowym
- Czas przygotowania i gotowania: 1 godzina (plus 1 godzina marynowania) 4 porcje
- 8 kotletów jagnięcych lub z tofu
Na marynatę:
- 200 ml/1 niepełna szklanka keczupu pomidorowego niskosłodzonego
- Sok z 1-2 cytryn (ok. 3 łyżki stołowe)
- 6 ząbków czosnku
- 1 łyżka stołowa musztardy
- 1 łyżka stołowa oliwy z oliwek
- 3 łyżki stołowe liści tymianku
- 1 łyżka stołowa papryki
- ¼ łyżeczki pieprzu cayenne
Na tzatziki:
- 250 ml /1 szklanka zwykłego jogurtu sojowego
- 1 ogórek, obrany, starty, osuszony
- 2 ząbki czosnku, rozgniecione
- 1 łyżka stołowa oliwy z oliwek
- 1 łyżka stołowa posiekanych liści mięty
Do ziemniaków:
- 1 kg ziemniaków, obranych, pokrojonych w łódeczki
- 2 łyżki stołowe oliwy z oliwek
- Sok z 2 cytryn
- 1 łyżeczka suszonego tymianku
- 1 łyżeczka papryki
- Sól morska
Na sos jeżynowy:
- 500 g jeżyn
- 2 łyżki stołowe surowego cukru trzcinowego (lub innego zdrowego cukru np. kokosowego, stewii, syropu klonowego)
- 50 g masła lub margaryny bez tłuszczów trans
- 1 łyżka stołowa mąki pszennej (lub alternatywa bezglutenowa)
- 500 ml wody
- Wymieszaj wszystkie składniki marynaty w naczyniu (nie metalowym). Dodaj kotlety, przykryj i pozostaw do marynowania w lodówce na co najmniej 1 godzinę. W osobnej misce wymieszaj wszystkie składniki do tzatziki, przykryj i trzymaj w lodówce.
- Rozgrzej piekarnik do 200°C. Opłucz i osusz łódeczki z ziemniaków. Włóż je do brytfanki, skrop olejem, dodaj sok z cytryny, tymianek i paprykę, posyp solą i piecz przez ok. 30 min, aż staną się chrupiące i złociste.
- W międzyczasie jeżyny opłucz, umieść w misce i posyp cukrem. Masło lub margarynę roztop w rondlu, pozostaw na chwilę na ogniu, a następnie wymieszaj z mąką do uzyskania gładkiej zasmażki. Mieszając, dolej wodę, do uzyskania gęstego sosu.
- Delikatnie wmieszaj jeżyny i całość dobrze podgrzej, dodając trochę soli do smaku, ale nie mieszaj zbyt intensywnie, bo owoce się rozpadną. Nie dopuść do ostygnięcia sosu podczas smażenia kotletów.
- Umieść kotlety jagnięce na patelni grillowej lub ruszcie, skrop pozostałą marynatą i opiekaj przez ok. 5 min z każdej strony, aż się porządnie usmażą i nabiorą złotobrązowego koloru. Serwuj z ziemniakami, sosem tzatziki i sosem jeżynowym.
- Br J Pharmacol, 2017; 174: 1226-43
- Neural Regen Res, 2014; 9: 1557-66
- Cancer Biol Med, 2014; 11: 92-100
